Einde van het liveblog
We gaan stemmen. SP, PvdD, Denk, FvD en PVV stemmen voor de motie van wantrouwen tegen minister Blok. De motie is dus verworpen. Einde van het debat en dit liveblog. Lees alles hieronder nog eens rustig terug.
Baudet (FvD) vraagt om een langere schorsing voor hij kan stemmen over de motie van wantrouwen van de SP. Hij wil langere bedenktijd ook 'om te overleggen met andere fracties' hoe hij gaat stemmen.
Kamervoorzitter Arib vindt dat niks: ,,We gaan stemmen over één motie." Ze schorst 5 minuten.
Blok wil, na het onderzoek, ‘welwillend kijken naar het contract van de volkenrechtelijk adviseur’. Die kon eerst ongevraagd advies geven aan de minister, maar bij een contractswijziging verdween die bepaling.
Onder andere regeringspartijen D66 en CDA hadden er bij Blok op aangedrongen dat de volkenrechtelijk adviseur weer ongevraagd advies kan geven.
We gaan weer verder. Minister Blok ontraadt de meeste moties. Ook de motie van wantrouwen van de SP. ,,Het zal u niet verbazen dat ik die ontraad.” Kamervoorzitter Arib geeft hem een standje: ,,Dat is echt aan de Kamer, niet aan de minister.”
Einde van de tweede termijn van de zijde van de Kamer. Zometeen reageert minister Blok op de moties.
Thierry Baudet(FvD) verzoekt de regering onderzoek in te stellen naar de ministers van Buitenlandse Zaken Blok, Koenders en Zijlstra om te kijken of ze zich schuldig hebben gemaakt aan strafbare feiten.
Ook de PVV steunt de motie van wantrouwen. Nog altijd is er bij lange na geen meerderheid met alleen SP, Denk en PVV.
Ook Voordewind (ChristenUnie) breekt nu in. ,,U beschuldigt de minister van een ambtsmisdrijf over iets waar u zelf voor gestemd heeft. Kuzu geeft 'het puntje' toe, maar blijft bij zijn stevige claim.
Kuzu (Denk) gaat nog een stuk verder. Zijn fractie overweegt het OM te vragen strafrechtelijk onderzoek te doen naar minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok.
Omtzigt breekt in: ,,Als Kuzu dit echt overweegt, waarom heeft hij dan in 2015 ingestemd met het programma?" De CDA'er voegt eraan toe dat het ambtsmisdrijf daarnaast niet overdraagbaar is. Met andere woorden: Kuzu zal zijn pijlen moeten richten tegen voormalig minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders (PvdA). ,,Misschien moet hij het eerst uitzoeken voordat hij met zo'n voorstel komt", sneert hij.
Denk-leider Tunahan Kuzu steunt de motie van wantrouwen van SP. Het maakt geen verschil.
Karabulut (SP) dient een motie van wantrouwen in tegen minister Blok. Die gaat het niet halen: de SP staat alleen.
Bram van Ojik (GroenLinks) heeft ook een motie, waarin hij de regering oproept om de White Helmets te helpen bij het verbeteren van de monitoring.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt dient een motie in waarin hij vraagt om nader onderzoek naar de Nederlandse steun in Syrië. Hij heeft steun van een Kamermeerderheid.
We gaan weer verder met de tweede termijn.
Einde van de eerste termijn van de minister. Kamervoorzitter Arib schorst kort voor vijf minuten, daarna start de tweede termijn.
Baudet (FvD) wijst erop dat het steunen van een terroristische organisatie op zichzelf ook strafbaar is. ,,Ook de Nederlandse staat heeft zich dan mogelijk schuldig gemaakt aan strafbare feiten."
Blok wijst erop dat het OM alle vrijheid heeft om te vervolgen.
Karabulut (SP), Baudet (FvD) en Kuzu (Denk) vallen Blok constant aan op de controle van de rebellengroepen waaraan steun is verleend. Het levert weinig vruchtbare debatten op, want Blok beroept zich veelvuldig op de vertrouwelijkheid rond de kwestie. Vragen over specifieke groepen beantwoordt hij niet.
Blok erkent dat er mensenrechtenschendingen zijn begaan door een aantal groeperingen. ,,Daar is ook actie op ondernomen", zegt hij. Wat dat precies inhoudt, wil de bewindsman echter niet zeggen.
Dit gaat nog wel even duren. Minister Blok heeft nog maar 11 minuten van zijn spreektijd benut, maar al 1.5 uur besteed aan interrupties. Ga er maar voor zitten dus.
,,Waarom heeft Nederland er voor gekozen uitgerekend de pick-uptrucks te sturen die over heel de wereld worden gebruikt door terreurgroepen om wapens op te monteren?", vraagt Baudet (FvD). ,,Nederland wist gewoon dat dit materiaal daarvoor gebruikt zou gaan worden."
Blok: ,,Met een type gezinswagen zou je in dat gebied niet ver komen."
In zo'n bloedige oorlog kan je niet uitsluiten dat er mensenrechten worden geschonden, zegt Blok.
Volgens Blok geldt het volkenrecht tot aan de levering. ,,Er is getekend dat ze voor non-lethale doeleinden gebruikt zouden worden." De minister kan alleen niet uitsluiten dat de trucks niet alsnog aan het front zijn gebruikt.
Een 'papieren werkelijkheid', concludeert Omtzigt, die hekelt dat de regering niet scherp naar het daadwerkelijke gebruik van de goederen heeft gekeken.
,,Het beschikbaar stellen van auto's is niet in strijd met het volkenrecht", zegt Blok in antwoord op een vraag van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Op de pick-uptrucks was een rail geplaatst waarop wapens gemonteerd konden worden.
Blok benadrukt dat de beslissing om sommige delen rond de kwestie geheim te verklaren al veel eerder was genomen. ,,Ik heb daar zelf niet toe besloten."
,,Er had scherper geacteerd kunnen worden", erkent Blok opnieuw. Vorige week zei hij dat ook al. De suggesties dat Nederland terroristische organisaties gesteund zou hebben is volgens hem onjuist.
Volgens Blok waren alle groepen die hulp kregen, doorgelicht door de Verenigde Staten. Ook bondgenoten verleenden steun aan deze gewapende rebellen en er zouden duidelijke afspraken over het monitoren zijn gemaakt.
Blok zegt dat de omstandigheden in Syrië belangrijk waren. ,,Het gebruik van gifgas, het bombarderen van de eigen bevolking door Assad." Aan de andere kant stond Islamitische Staat (IS).
De buiken zitten vol, we gaan verder met het debat. Het woord is aan minister Stef Blok.
Schorsing voor het diner
Baudet is klaar. Einde van eerste termijn van de zijde van de Kamer. Kamervoorzitter Arib schorst tot 20.10 uur voor het diner. Daarna is het woord aan minister Blok.
Baudet noemt het 'naïef' dat de Kamer geloofde dat er een 'gematigde oppositie' bestond. ,,Het is ook cynisme van de regering, die wist dat het niet in de haak was. Rutte II en III hebben organisaties gesteund die verband hielden met terroristische organisaties. Waarom? Welke belangen speelden hier?"
De laatste spreker is Thierry Baudet (FvD). Hij benadrukt - zoals hij al eerder heeft gedaan - is dat er onder het regime van Assad 'in ieder geval rust was'. ,,Een deel van alle slachtoffers is te wijten aan het actief ondermijnen van het regime door het Westen." De oorlog gaat door omdat landen als wij steun blijven geven aan de oppositie, meent hij.
Voordewind (CU) en Karabulut (SP) vragen Kuiken allebei hoe de PvdA nu terugkijkt op de situatie. Zijn er lessen geleerd, was het wel een juist besluit? Kuiken: ,,Dit soort vragen heb ik ook, en ik hoop dat minister Blok daar een goed antwoord op heeft."
Denk-voorman Kuzu probeert het ook een keer. ,,Wat vindt er zelf van?" Een hopeloze poging, Kuiken verwijst opnieuw naar de minister.
Attje Kuiken (PvdA) is nu. Ze heeft zich nog verdacht stilgehouden vandaag. Ook wel logisch, aangezien het PvdA-minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) was die medeverantwoordelijk was voor de steun. ,,We hebben er lang over gedebatteerd, en ervoor gekozen de inzet van het kabinet te steunen." Niks doen was geen optie, stelt ze. ,,Die beslissing steun ik nog steeds."
Door met Sjoerd Sjoerdsma (D66), die zich zeer kritisch opstelt. ,,De onthullingen van Nieuwsuur en Trouw hebben veel ophef veroorzaakt", begint hij. ,,Het kabinet besloot vorig jaar tot non-lethale steun. Daarmee nam het kabinet risico’s, die zowel openbaar als vertrouwelijk zijn gecommuniceerd. Maar zijn alle risico’s gecommuniceerd?"
Sjoerdsma wil weten waarom er niets is gezegd over de volkenrechtelijke risico’s rond de operatie. Ook vraagt hij zich af of de wapenexportregels van de EU niet zijn geschonden met de geleverde goederen.
Dan nu Henk Krol (50Plus). ,,Ik sta hier niet omdat 50Plus alles precies wil weten van de steun in Syrië, maar vooral om te vragen wat de verwachtingen van het programma waren en hoe het Openbaar Ministerie hier mee om is gegaan." Krol vraagt zich af waarom de minister niet gewoon erkent dat er dingen misgaan in een oorlogsgebied. ,,Iedereen zal dat begrijpen."
De volgende spreker is SGP’er Chris Stoffer, die Kees van der Staaij die een verplichting heeft even vervangt. Volgens hem is gebleken dat er geen sprake was van goede selectie en monitoring. ,,Welke lessen kunnen worden getrokken?”
Stoffer vraagt zich ook af of het wel mogelijk was om een politieke oplossing te vinden in Syrië zonder Assad. ,,Had de regering niet meer mogelijkheid moeten laten voor contact?” Ook toont de SGP zich kritisch op volkenrecht. ,,Beloont de huidige stand van zaken wegkijken?”Door met Raymond de Roon (PVV). ,,We kunnen niet meer zeggen dat er een vergissing is begaan: er is gewoon krankzinnig beleid gevoerd", zegt hij. De PVV wil dat de 'beerput' volledig opengaat: alle gesteunde groeperingen moeten wat hem betreft op tafel. De kans dat Blok dat doet, is overigens nihil.
,,Meedoen met Amerika is belangrijker dan het internationaal recht en mensenlevens", zegt Kuzu. ,,Het resultaat: meer dan een half miljoen doden en talloze mensen op de vlucht."
We gaan verder met Tunahan Kuzu (Denk), die er meteen hard inklapt. ,,Er worden vuile vieze politieke spelletjes gespeeld, een schande." Met de steun heeft Nederland volgens hem bijgedragen aan schending van mensenrechten. ,,Talloze signalen dat de steun verkeerd terecht zou komen, werden genegeerd."
Ook Baudet (FvD) mengt zich weer in de discussie met zijn inmiddels oude vraag: Assad of Al-Qaeda? Koopmans heeft er geen trek in: ,,Ik weet niet of debat beneden uw waardigheid is", sneert hij verwijzend naar de Algemene Politieke Beschouwingen, ,,Maar ik vind dit kwartetten Assad en Al-Qaeda beneden de waardigheid van de slachtoffers."
Interruptie van Karabulut (SP), die Koopmans verwijt 'oude strategie' toe te passen. Koopmans somt op zijn beurt alle momenten op - inclusief 9/11 - waarbij de VVD 'de moeilijke keuze' heeft genomen en de SP 'spandoeken heeft geschilderd'.
De volgende is Sven Koopmans (VVD). Hij wijst erop dat de VVD eigenlijk had voorgesteld IS vanuit de lucht te bestoken, maar dat uiteindelijk is gekozen voor steun aan de 'gematigde' oppositie. ,,De vraag is, hebben we alles gedaan om de risico's zou klein mogelijk te houden?"
Karabulut weet zeker dat als dit allemaal bekend was, er geen meerderheid zou zijn geweest voor steun. Volgens haar heeft het kabinet Rutte-II bewust geen antwoord gegeven op vragen over deze steunde groeperingen.
Verder met Sadet Karabulut (SP). ,,Keer op keer is de minister gewaarschuwd voor de activiteiten van Jabhat al-Shamiya, maar toch gaf hij steun. Waarom? Hoe bizar is het dat Nederland een lid van deze club wil vervolgen omdat het een terreurgroep zou zijn, terwijl we ondertussen steun verlenen?"
Toch stelt Baudet (FvD) zijn vraag iets anders. ,,Wat verwacht u nou van de steun aan die oppositiepartijen?", wil hij weten. Baudet denkt dat uiteindelijk extremistische partijen de macht alsnog weer overnemen.
Van Ojik: We moeten de kleine kans op verandering altijd maximale steun bieden."
Baudet (FvD) loopt naar de microfoon.
Interruptie van Sadet Karabulut (SP). Ze vraagt Van Ojik of hij ook had ingestemd als hij op de hoogte was geweest van de mensenrechtenschendingen van de oppositiepartijen.
Van Ojik: ,,Het was goed dat Nederland probeerde in dat mijnenveld - tussen Assad en IS - naar vormen van steun aan de oppositie zocht. Maar daar zaten natuurlijk voorwaarden aan. Als we toen wisten dat er niet aan die voorwaarden voldaan werd, hadden we natuurlijk niet ingestemd."
Van Ojik wil dat de steun aan de White Helmets niet wordt ingetrokken. De monitoring moest volgens GroenLinks beter moet worden gemaakt.
Door met Bram van Ojik (GroenLinks). ,,Onze fractie heeft steun aan gematigde groepen altijd gesteund", begint hij. ,,Maar er moeten wel de allerhoogste eisen aan selectie en monitoring gesteld worden. Er daar lijkt het te zijn misgegaan."
Voordewind wil graag van Blok weten hoe we voor de volgende keer willen voorkomen dat het weer mis gaat. ,,Er zijn serieuze tekortkomingen te constateren, waardoor grote risico's op misbruik ontstonden."
Opnieuw een interruptie van Kuzu (Denk), die Voordewind ermee confronteert dat de CU in 2016 om steun heeft verzocht aan 'gematigde Koerdische strijdkrachten in Syrie'. ,,Precies wat Voordewind de regering kwalijk neemt, doet hij zelf ook."
Voordewind: ,,Daar waar mensenrechten geschonden werden en worden, moeten we zeer kritisch zijn." Hij wijst erop dat zijn fractie altijd al tegen de steun is geweest. ,,Het parlement is buitenspel gezet."
Omtzigt is klaar. Hij komt er goed vanaf, los van Kuzu (Denk) valt niemand van de oppositie hem aan op zijn enigszins gematigde toon.
We gaan door met Joël Voordewind van de ChristenUnie.
Thierry Baudet (FvD) bij de microfoon. ,,Als Omtzigt moet kiezen, heeft hij dan liever een Syrië dat geregeerd wordt door Assad of een Syrië dat geregeerd wordt door Al-Qaeda?" Hij vraagt zich af waarom het CDA heeft ingestemd met de steun. Opmerkelijk, blijkbaar weet Baudet niet dat het CDA tegen was.
Omtzigt: ,,Het is niet aan mij, maar laat ik zeggen dat ik blij ben dat ik in Nederland woon en niet onder Assad en al helemaal niet onder groeperingen als Al-Qaeda." Omtzigt wijst er - met veel plezier - op dat het CDA tegen heeft gestemd.
Interruptie van Denk-voorman Tunahan Kuzu, die Omtzigt verwijt een stuk minder kritisch te zijn dan voorheen. ,,Ik mis de altijd zo kritische Pieter Omtzigt."
Omtzigt wil weten waarom we steun hebben verleend - 'althans, dat zeggen ze zelf' - aan de Sultan Murad-brigade. ,,Op Twitter plaatsten ze in de zomer van 2016 een bericht waaruit blijkt dat ze een woonwijk in Aleppo hebben gebombardeerd". Ook andere objectieve partijen zoals Amnesty bevestigden dat, stelt hij.
We gaan beginnen. Kamervoorzitter Arib heet iedereen welkom. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt krijgt het woord. Hij is blij dat de steun is stopgezet, maar wil wel weten waarom dat pas na maanden gemeld is aan de Kamer.
Omtzigt wil weten of het onderzoek naar de kwestie is afgerond en wanneer de Kamer daarover volledig ingelicht wordt.
Minister Blok is binnen. Hij ziet er bezorgd uit en weet dat hij met een goed verhaal zal moeten komen om zowel oppositie als coalitie tevreden te stellen.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt krijgt zo als eerste het woord. Elke spreker krijgt vier minuten spreektijd. De volledige lijst:
Als Blok vanavond geen bevredigende antwoorden geeft, willen ChristenUnie en CDA aanvullend onderzoek. Daarbij worden ze gesteund door een groot deel van de oppositie. ,,De Kamer is jarenlang voorgelogen", vindt SP’er Sadet Karabulut. ,,Destijds is de hulp gegeven onder de voorwaarde dat in de gaten zou worden gehouden of die wel goed terecht kwam. Steeds werd gedaan of er niets aan de hand was.’’
Veel partijen vreesden in 2015 al dat de Nederlandse steun bij de verkeerde partijen terecht zou komen; de ChristenUnie probeerde die steun per motie nog tevergeefs stop te zetten. Ook CDA zag al vanaf het begin niets in het plan.
,,Veel fout gegaan in selectie, monitoring en transparantie richting parlement over steunpakket", twitterde Joël Voordewind van de ChristenUnie dit weekend over de zaak. Minister Blok heeft inmiddels toegegeven dat het toezicht op de hulp 'strakker' had gekund.
Jabhat al-Shamiya is volgens het Openbaar Ministerie salafistisch, jihadistisch en een ‘criminele organisatie met een terroristisch oogmerk’. Dat uitgerekend deze groepering via Nederlands belastinggeld steun kreeg, brengt het kabinet ernstig in verlegenheid. Er zou alleen steun worden verleend aan 'gematigde groepen'.
Groeperingen in Syrië die oppositie voeren tegen de regering van Bashar al-Assad kregen tussen voorjaar 2015 en voorjaar 2018 voor 25 miljoen euro aan goederen van de Nederlandse regering.
Uit onderzoek van Nieuwsuur en Trouw bleek echter dat die steun ook in handen van jihadisten gekomen die mensenrechtenschendingen pleegden. Een van de groepen, Jabhat al-Shamiya, kreeg pick-uptrucks, satelliettelefoons, uniformen, matrassen, rugzakken, camera’s en laptops.