Hiermee sluiten we dit liveblog over de dag na de brand in de Notre-Dame af. Bedankt voor uw aandacht.
De Franse president Emmanuel Macron richtte zich om 20.00 uur tot de inwoners van Frankrijk. De president riep de Fransen in zijn toespraak op zich na deze ramp te verenigen en samen de Notre-Dame opnieuw op te bouwen, zoals altijd al is gebeurd als gebouwen sneuvelden tijdens oorlogen en andere incidenten. ,,Wij zijn een volk van bouwers", aldus Macron, die stelde dat de Notre-Dame ,,nog mooier dan vroeger zal zijn" als ze helemaal hersteld is. Macron wil dat de restauratie van de kathedraal binnen vijf jaar voltooid is.
De beroemde kathedraal raakte zwaar beschadigd door een uitslaande brand. Het hele dak werd verwoest en een torenspits stortte in.
© AFP — President Emmanuel Macron richt zich tot het Franse volk. 'Het is ongelooflijk', twittert Jacques Chanut, voorzitter van de Franse bouwfederatie. 'Een lid van de Franse federatie van bedrijven die historische gebouwen restaureren, heeft de haan van de torenspits van de Notre-Dame teruggevonden in het puin.'
Volgens Le Figaro werd de vondst op de Franse televisie ook bevestigd door bisschop Patrick Chauvet.
Een van de onderzoekers van de brand in Parijs stelt dat een brandweerman na het eerste brandalarm in de Notre-Dame onder het dak is gaan kijken, maar geen brand kon ontdekken. Na het tweede alarm was het vuur al te groot om in te grijpen. Lees hier meer.
De Franse president Emmanuel Macron spreekt om 20.00 uur zijn landgenoten toe, zo heeft het Elysée aangekondigd. Hij zal dan een pakket maatregelen toelichten, dat is ontwikkeld in de nasleep van de demonstraties door de gilets jaunes en de debatten die hij her en der in het land bezocht om de stemming onder de bevolking te peilen. De president zou de persconferentie eigenlijk gisteravond op dezelfde tijd geven, maar besloot dat toen niet te doen en in plaats daarvan naar de Notre-Dame te gaan.
© AFP — Macron (tweede van rechts), bezocht gisteravond de Notre-Dame. De Amerikaanse president Trump heeft namens de Amerikanen zijn medeleven betuigd na de brand in de Notre-Dame. ,,We staan vandaag zij aan zij met Frankrijk en bieden onze hulp aan bij de restauratie van dit onvervangbare symbool van de westerse beschaving. Vive la France!", aldus het Witte Huis in een verklaring.
Het Witte Huis noemt Frankrijk 'de oudste bondgenoot van de VS' en zegt dat de Amerikanen dankbaar terugblikken op het luiden van de kerkklokken van de Notre-Dame na de aanslagen van 11 september 2001. ,,Die klokken zullen nogmaals worden geluid."
© AFP — De Amerikaanse president Trump. De brand in de Notre Dame in Parijs roept in Amersfoort herinneringen op aan de brand die in 2007 de Elleboogkerk verwoestte, mét de collectie van kunstenaar Armando. Lees hier meer.
Op beelden van de brandweer is te zien hoe het vuur gisterenavond om zich heen greep.
De restauratie van de Notre-Dame zal zeker tien tot vijftien jaar vergen. Dat meent de Franse federatie van bedrijven die historische gebouwen restaureren. ,,Een restauratie tussen tien en vijftien jaar lijkt me denkbaar", zei Frédéric Létoffé, voorzitter van de groepering vanavond op een persconferentie. De federatie omvat bijna 200 bedrijven waaronder Le Bras Frères, dat instond voor de meeste renovatiewerkzaamheden aan de toren van de Notre-Dame waar de brand is ontstaan.
© AP Presentator en journalist Philip Freriks vertrok na de hbs naar Parijs en weet hoe belangrijk de Notre-Dame voor de Franse hoofdstad is. ‘Frankrijk was in 1944 pas écht bevrijd toen de klokken van de Notre-Dame luidden’ (Premium).
© ANP Kippa — Philip Freriks. Ondanks alle schade aan de structuur van de kathedraal lijkt aan de binnenkant slechts één stuk architectuur echt beschadigd. Dat meldt Laurent Prades, de erfgoeddirecteur van de Notre Dame. Het hoofdaltaar, dat in 1989 werd geïnstalleerd, werd geraakt door de torenspits van de kathedraal toen deze tijdens de brand instortte. ,,We hebben de rest kunnen redden.''
,,De fresco's, kapellen en het grote orgel zijn goed in orde," zei hij. Zelfs de drie grote glas in lood-ramen niet zijn vernietigd, hoewel ze mogelijk door de hitte zijn beschadigd en door een expert moeten worden beoordeeld. Hoe het met alle kunstwerken en het overige erfgoed (veel maar niet alle stukken konden uit de kerk worden gehaald) is gesteld, is nog niet duidelijk.
Het Franse Le Point twitterde zojuist ook een video met beelden vanuit de lucht. Ook daarop is de schade aan de Notre-Dame goed te zien.
In Franse media en via verschillende persbureaus verschijnen nieuwe beelden van de schade aan de binnenkant van de Notre-Dame. Daarop zijn veel stenen en verbrande steunbalken te zien, die tijdens en na de brand in de kathedraal naar beneden zijn gevallen. Ook ligt er veel bluswater op de vloer van de Notre-Dame. Het licht dat binnenvalt door de twee gigantische gaten in het dak verlicht het tafereel.
© EPA — © AFP — © EPA — Niet alleen alle Franse kathedralen luiden (woensdag) als eerbetoon voor de Notre-Dame de klokken rond 18:43 uur - het tijdstip dat de brand gisteren begon. Ook de klokken van Westminster Abbey in Londen gaan klinken, en wel vanavond op hetzelfde tijdstip. Dat zegt de Britse premier Theresa May. ,,Daarmee tonen we onze solidariteit met Frankrijk en de Fransen.''
,,De Notre-Dame is een van de mooiste gebouwen ter wereld - een symbool van Frankrijk en het Franse volk, en gekoesterd in de hele wereld'', zegt ze ook. De klokken van Westminster Abbey luiden om 17.43 uur lokale tijd (18.43 uur in Frankrijk). Op donderdag zullen andere Engelse kerken en kathedralen hun klokken luiden.
© AFP — Westminster Abbey in Londen. Houtbedrijf Artbois, een Belgisch bedrijf gespecialiseerd in specifieke constructies van gelamineerd hout, kreeg vanmiddag een opvallend dringend telefoontje. De onderneming uit het Waalse Etalle werd vanuit Parijs gebeld om zo snel mogelijk tien steunbalken te leveren voor de muren van de kathedraal van de Notre-Dame. De massieve balken van 20 meter bij 1,20 meter moeten de overgebleven structuur ondersteunen.
Artbois was in het verleden al betrokken bij renovatieprojecten van historische monumenten, maar ,,werken in een dergelijke noodsituatie, dat is ongehoord!", zegt de eigenaar van Artbois, Patrick Vanhorenbeeck, volgens Het Laatste Nieuws. Lopende bestellingen moeten even wachten, een uitzonderlijk konvooi vertrekt zo snel mogelijk naar Parijs. ,,Het betreft hier een van de mooiste structuren ter wereld. Er moet alles aan gedaan worden om te beschermen wat er nog overblijft", besluit Vanhorenbeeck.
De vuurzee in het dak van de Notre-Dame is een nachtmerrie voor brandweermensen. De hoogte maakt het volgens Nederlandse brandweer-experts ongelooflijk moeilijk om de vlammen onder controle te krijgen. De schade zo beperkt mogelijk houden is dan het enige antwoord.
© AFP Volgens Christophe Castaner, de Franse minister van Binnenlandse Zaken, zei vanmiddag bij een bezoek aan de Notre-Dame dat er nog steeds risico's zijn die een gevaar vormen voor de structuur van de kathedraal. ,,De Notre-Dame wordt daarom continu in de gaten gehouden, want ze kan nog steeds bewegen.''
© AP — De Franse minister Christophe Castaner van Binnenlandse Zaken (rechts), begroette vanmiddag brandweermannen bij de Notre-Dame. Hij bedankte ze voor hun werk. De verwoesting van een gedeelte van de Notre-Dame in Parijs heeft wereldwijd mensen ertoe gezet om geld te doneren voor de wederopbouw. Ook in Nederland geven mensen geld voor het herstel van de kathedraal in de Franse hoofdstad. Via een actie op internet zijn vanmiddag rond 16.50 uur al 75 donaties binnengekomen, samen met een waarde van ruim 1500 euro.
Initiatiefnemer Jeroen van Ouwel zegt deze actie ,,puur op gevoel'' te zijn begonnen. Hij was in 2017 bij de Notre-Dame, met de moeder van zijn dochter, die toen net twee was. ,,Niet alleen wij waren onder de indruk maar ook ons meisje. Gisteravond kwam dit als eerste idee op m'n netvlies, nog niet het idee dat het zo leefde en er miljoenen aangeboden zouden worden. Het heeft zulke grote kunstschatten en er is zoveel historie, dat voel je zo goed, ik denk dat daarom mensen massaal iets willen doen.''
Apple-ceo Tim Cook laat via Twitter weten mee te leven met de Fransen en met diegenen voor wie de Notre-Dame van betekenis is. ,,Apple zal doneren voor de restauratie van de Notre-Dame zodat het erfgoed behouden kan blijven voor toekomstige generaties.'' Het door Franse bedrijven en vermogende families gedoneerde bedrag voor herstel van de kathedraal is inmiddels al over de 700 miljoen euro heen gegaan.
La Monnaie de Paris, dat de Franse euromunten slaat, gaat een speciale medaille met daarop de Notre-Dame opnieuw uitgeven. De medaille werd in 2013 al eens uitgebracht naar aanleiding van de 850ste verjaardag van de kathedraal. Dat zal nu opnieuw gaan gebeuren. De opbrengst van de verkoop van de medaille is voor de wederopbouw van de Notre-Dame.
Het was staatssecretaris Laurent Nunez die gisteravond, toen de Notre-Dame nog in lichtelaaie stond, de vrees uitsprak dat de kathedraal misschien niet gered kon worden. Later die avond kon hij gelukkig melden dat de structuur van de kerk gered was. Vandaag twitterde hij dat het wel kantje was: '15 minuten langer en het gebouw was verloren geweest'.
André Rieu wil ook zijn steentje bijdragen aan de restauratie van de Notre-Dame. De Nederlandse violist laat via Twitter weten 700 ton aan steigermateriaal te willen doneren. Daarmee kan de steiger rond de Franse Kathedraal worden gerestaureerd en kan daarna worden verder gegaan met het herstel van de afgebrande Notre-Dame.
In de Utrechtse Dom en Domkerk moeten sprinklers en sensoren ervoor waken dat er niet zo’n verwoestende brand kan ontstaan als in de Notre-Dame in Parijs. ,,De kans dat zoiets bij onze Dom gebeurt is heel klein. We hebben het geluk dat we zo goed als geen werkzaamheden aan de toren hebben met open vuur”, zegt Jaap van Engelenburg (Premium-artikel), de beheerder van de Domtoren. ,,Maar als dit bij de Dom zou gebeuren, pink ik zeker wel een traantje weg en ik denk heel Utrecht met mij. De Dom is ons symbool.”
© ANP/Angeliek de Jonge — De brandende Notre-Dam (links) en de Domkerk (rechts). Ook Nederland heeft deskundigen klaarstaan om te helpen bij de wederopbouw van de afgebrande Notre-Dame. Als Frankrijk die kan gebruiken, kan het land op de expertise van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed rekenen, schrijft cultuurminister Ingrid van Engelshoven aan haar Franse collega Franck Riester. Onder meer Rusland en het Vaticaan gingen Nederland de afgelopen uren al voor. Ook Tsjechië en Griekenland kunnen experts sturen om te helpen bij het herstel, laten die landen weten.
© ANP — Minister Ingrid van Engelshoven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (D66). De Franse minister van Binnenlandse Zaken Christophe Castaner heeft zich gemeld bij de Notre-Dame. Hij praat er met de aanwezige brandweermannen. Gisteravond was Castaner de grote afwezige op de plek van de brand. Dat kwam omdat hij op een dienstreis was naar Mayotte, een Frans eiland in de Indische Oceaan. Die reis heeft hij afgekapt. De minister wordt vergezeld door staatssecretaris Laurent Nunez, die gisteravond ook een deel van de woordvoering op zich nam en toen verschillende persconferenties gaf. ,,De Notre-Dame zal hersteld worden'', aldus de minister.
© Screenshot Franse televisie Met de donatie van L'Oreal en de Bettencourt-familie is in totaal al 600 miljoen euro toegezegd voor het herstel van de 850 jaar oude kathedraal. De Parijse burgemeester Anne Hidalgo heeft voorgesteld in de komende weken een internationale conferentie te houden voor donateurs en deskundigen. De Franse hoofdstad stelt zelf zo'n 50 miljoen euro beschikbaar.
Niet alleen vermogende Fransen kunnen een bijdrage leveren. Erfgoedorganisatie Fondation du patrimoine heeft met een fondsenwervingsactie al zo'n 2,8 miljoen euro opgehaald. Donateurs kunnen in Frankrijk belastingvoordelen tegemoetzien.
Een van de vierhonderd brandweerhelden die de allesverwoestende vlammenzee in de Notre-Dame gisteren onder controle probeerden te krijgen, was robot Colossus. Dit gevaarte op rupsbanden van 500 kilo bleef doorblussen in de kathedraal toen het daar door vallende brokstukken te gevaarlijk werd voor brandweermensen.
© Shark Robotics — De Colossos weegt 500 kilo en is zo sterk dat het slangen tot een lengte van 250 meter kan meezeulen. Hiervoor zijn normaal gesproken 15 brandweermensen nodig. Via fotoplatform Gigarama is te zien welke enorme schade de brand heeft aangericht. Een Franse journalist van Paris Match deelt het indrukwekkende plaatje waarop te zien is dat vrijwel het complete dak van de Notre-Dame verwoest is.
De Franse Bettencourt-familie, verbonden aan cosmeticamerk L'Oreal, belooft ook 200 miljoen euro te doneren voor de restauratie van de Notre-Dame. Daarmee volgt de familie andere vermogende Fransen en families. Het geld komt van het concern L'Oréal, de vermogende familie Bettencourt Meyers en de Bettencourt Schueller Stichting. De stichting - sinds 2002 al verbonden aan de kathedraal in Parijs - komt met de helft van het geld.
© ANP De ontwikkelingen rond de verwoestende brand in de Notre-Dame worden in de Laurenskerk met grote belangstelling gevolgd. Ook de ‘hoofdkerk’ van Rotterdam werd in 1940 opgevreten door metershoge vlammen. ‘Zo'n houten kap gaat gewoon, daar doe je niets aan’ (Premium).
© Shutterstock — De Laurenskerk in Rotterdam Als eerbetoon luiden alle Franse kathedralen vanavond de klokken om 18:50 uur - het tijdstip dat de brand gisteren begon. Dat meldde de Franse Bisschoppenconferentie in een tweet. TV-zender France2 houdt zaterdag een benefietconcert om geld op te halen voor renovatie van de kerk.
De renovatie van de Notre-Dame kan erg lang gaan duren. Dat zegt de bouwmeester van de Keulse dom tegen de Duitse zender RTL: ,,Het kan zeker jaren, mogelijk decennia duren voordat de laatste schade van dit verschrikkelijke vuur gerepareerd is", aldus de man die verantwoordelijk is voor alle bouwwerkzaamheden aan de gotische kathedraal in de Duitse stad. De Dom in Keulen was flink beschadigd tijdens de Tweede Wereldoorlog, het herstelwerk is nog altijd bezig.
© AFP — Een reeks foto's van de Notre-Dame voor de brand (links), tijdens en na het vuur. Alle veiligheidsvoorschriften voor de bouwplaats zijn nageleefd, meldt het steigerbedrijf in Franse media. ,,Ik kan alleen maar zeggen dat tijdens het uitbreken van de brand geen van mijn medewerkers op de bouwplaats was", zegt Julien Le Bras namens het bedrijf. ,,Alle procedures zijn gevolgd."
Ondertussen loopt het aantal donaties voor de renovatie rap op. Verschillende vermogende ondernemers beloofden in totaal honderden miljoenen euro's te doneren, de CEO van oliebedrijf Total kondigde daarbovenop aan om 100 miljoen te storten.
Wat het herstelwerk gaat kosten, is vooralsnog onbekend en lastig in te schatten. Als voorbeelden uit de geschiedenis als leidraad dienen, dan is er misschien helemaal geen half miljard euro nodig. Toen het Britse Windsor Castle in 1992 door brand getroffen werd, kostte de renovatie 'slechts' 37 miljoen pond. Die restauratie duurde vijf jaar.
De kunstwerken die zijn gered uit de Notre-Dame worden overgebracht naar Het Louvre. Dat heeft de Franse minister van culturele zaken vandaag medegedeeld.
De kunst ligt nu in het stadhuis, en wordt vanmiddag overgebracht naar het Louvre. Daar wordt de huidige staat opgemaakt. In het museum zijn ideale omstandigheden om de kunst zo goed mogelijk te bewaren. Hoe en in welke maten de kunst gerestaureerd moet worden, wordt later bekend gemaakt.
Jean-Marc Fournier, aalmoezenier bij de Parijse brandweer, bedacht zich nauwelijks, ging de brandende Notre-Dame in en stelde verschillende kunstschatten veilig. Zijn optreden wordt alom geroemd. ‘Hij is de absolute held'.
Fournier ‘toonde geen angst’, vertelt een medewerker van de hulpdiensten aan het Britse Sky News. ,,Hij ging meteen naar de relieken in de kathedraal en redde deze. Hij moet dagelijks met leven en dood omgaan, hij kent geen angst, hij is aan absolute held”, vertelt de medewerker.
De autoriteiten in Parijs hebben nogmaals bevestigd dat er sprake is van een onopzettelijke brand. De brand is dus niet aangestoken. ,,Er zijn geen aanwijzingen dat er sprake is van opzet", zei Rémy Heitz, officier van justitie van Parijs vanmiddag tijdens een persconferentie.
Hij legde daarbij uit dat er getuigenverhoren aan de gang zijn. Ongeveer vijftien werknemers waren maandagavond, op het moment van de brand, aan het werk. Zij werken allemaal mee aan het onderzoek.
In totaal werken er vijftig experts en onderzoekers mee aan het onderzoek naar de oorzaak van de brand, die niet is aangestoken. Het eerste brandalarm ging af om 18.20. Men is toen gaan zoeken naar de brand. Het tweede alarm ging af om 18.43 uur. In de tussentijd is de hele kerk geëvacueerd.
Het oude, enorme orgel van de Notre-Dame de Paris is ongeschonden uit de brand gekomen. Een van de betrokkenen bij het beheer en onderhoud van de schatten van de wereldberoemde kathedraal, Laurent Prades, heeft tegen Franse media gezegd dat het orgel momenteel onbespeelbaar is door stof en roet, maar dat het door geen druppel bluswater is geraakt en er niets is gesmolten of verbrand.
Europe1 berichtte dat het hoofdorgel van het twaalfde-eeuwse kerkgebouw 'op wonderbaarlijke wijze behouden is gebleven'.
Een kleiner orgel dat dagelijks werd bespeeld, is wel door bluswater aangetast.
© Wikimedia — Het grote orgel van de Notre-Dame is gespaard gebleven. De vlammenzee in een van de beroemdste kathedralen ter wereld domineert voorpagina's en nieuwswebsites over de hele wereld. Media kiezen grote woorden voor dit grote drama. Een overzicht vind je hier --> ‘Parijs huilt om haar dame'.
Verslaggever Bob van Huët is in Parijs en omschrijft de sfeer bij de Notre-Dame.
