Hiermee sluiten we dit liveblog.
Willeam Schoonhoven, boer uit Beemte-Broekland, rijdt tegen 20 uur in de buurt van Utrecht en heeft dus nog zo'n twee uur voor de boeg, met zoon Wessel (11) naast zich. Maar het was de lange rit dubbel en dwars waard. ,,Een overweldigende dag. Ik denk dat we ons punt richting de politiek wel hebben gemaakt. Maar wat me ook opvalt: de enorme belangstelling onderweg. Honderden mensen langs de route; allemaal toeteren en de duimen omhoog. Alsof we de TT gewonnen hebben, alsof we helden zijn. Ja, dat is bijna emotioneel om te ervaren. Morgen? Morgen weer aan het werk he. Maar de arbeidsvreugde zal in elk geval groter zijn.''
Caroline van der Plas, voorvechter van de boerenbelangen, rijdt met een goed gevoel Deventer weer in. Dankzij de eendracht die de boeren hebben getoond én de steunbetuigingen van burgers. ,,Ik heb een vrouw gesproken die op de fiets vanuit Wassenaar naar Den Haag kwam met een zelfgemaakt kartonnen bord: ‘Deze burger steunt de boer’. Je voelt echt dat de boodschap overkwam. Ook omdat het dit keer duidelijk niet zo'n standaard lobby was. Maar een echt protest uit het hart van de boeren zelf. Jarenlang waren de boeren stil, of de verschillende sectoren hadden andere belangen. Wat voor bijvoorbeeld pluimvee goed is, hoeft niet altijd goed te zijn voor melkveehouders. Maar nu hebben we ons zij aan zij laten zien. We hebben eindelijk wat losgewrikt.’’
De terugkeer van de protesterende boeren naar huis heeft niet tot een verkeerschaos geleid zoals vanochtend het geval was. Inmiddels zijn nagenoeg alle files in Nederland verdwenen. Volgens de ANWB is totale lengte minder dan vijftig kilometer.
Joris Wisse (41), fruitteler uit het Zeeuwse Anna Jacobapolder was vandaag een van de duizenden boeren die opkwam voor zijn beroep. Verslaggever Sanne Schelfaut ging op pad met de boer die best duurzamer wil werken. ,,Maar dan moeten we wél een fatsoenlijke prijs krijgen voor onze producten. En de tijd om onze bedrijfsvoering anders in te richten.’’
Schapenhouder Bart Kemp uit Ede, coördinator en medeorganisator van het landbouwprotest, vertelt in de uitzending van Omroep Gelderland dat hij hevig geëmotioneerd raakte toen hij op het Malieveld het podium besteeg. Hij keek uit over een zee van trekkers. Kemp blikt tevreden terug op vandaag: ,,Wij willen als voedselmakers willen een eerlijk beeld over ons voedsel vertellen. We willen dat dit het begin is van verandering in het landbouwbeleid.''
Vanuit de gemeente Berkelland deden meer dan 100 boeren mee met het protest. Het maakt Achterhoeker Peter Post trots.
En we duiken onder de 190 kilometer. De avondspits lost langzaam op. Nog 43 files, aldus de ANWB.
Nog 'maar' 85 files, minder dan 400 kilometer file, meldt de ANWB.
Sander te Vaarwerk, wijkagent in Emmeloord, rijdt tussen de stoet trekkers die op de terugweg zijn.
Het Malieveld is zo goed als leeg, meldt verslaggever Malou Seijdel. Op de snelwegen is het inderdaad drukker: 682 kilometer file meldt het ANWB nu.
Veel boeren die vandaag in Den Haag protesteerden hadden een Nederlandse vlag aan hun tractor bevestigd. Die hing dan wel op zijn kop. Ook op veel boerderijen in het land hing de Nederlandse vlag met de blauwe streep boven. In de zeevaart is zo'n vlag die ondersteboven wordt gevoerd een teken van nood.
Bijvoorbeeld in de Verenigde Staten is dat gebruik in de vlaggencode opgenomen. Verschillende organisaties gebruiken de vlag op zijn kop de laatste jaren ook om aan te geven dat de overdrachtelijke nood hoog is. Het symbool wordt onder meer gebruikt door de Black Lives Matter-beweging, die politiegeweld tegen minderheden aankaart. In Nederland gebruiken de 'gele hesjes' de omgekeerde vlag al een tijdje.
166 files, samen ruim 700 kilometer, dat is de stand die ANWB nu op de website meldt. Op de A12 van Den Haag naar Utrecht, en andersom, is het erg druk. Dat geldt ook voor de snelwegen rond Rotterdam.
De chaos is compleet op de A28. Door een ongeluk loopt het verkeer vanaf Wezep tot aan de afrit Ommen ook vast. De vertraging is rond half zes opgelopen tot 75 minuten vertraging.
Ook op de A28 van Groningen naar Zwolle is er sprake van grote filevorming door op tractoren rijdende boeren. De ANWB spreekt van 7 kilometer file tussen De Wijk en Staphorst.
De Heinoos sloten de demonstratie met een potje Høken op het Malieveld vanmiddag af.
Farmers Defence Force, een van de organisaties die het boerenprotest organiseerde, geeft de politiek vier weken de tijd om met plannen voor de agrarische sector te komen. Als het kabinet of de Kamer voor die tijd niet met concrete plannen komt, zullen boeren opnieuw demonstreren.
Op het Malieveld staan nog honderden tractoren met draaiende motor klaar om te vertrekken.
De A12 (Utrechtsebaan) is richting Den Haag nog steeds dicht. ,,Daar staan honderden tractoren met hun neus naar de stad", zegt een woordvoerder van de ANWB. Veel van deze landbouwvoertuigen staan daar onbeheerd, de eigenaren zijn nog op het Malieveld. ,,Ze moeten dus nog ergens keren, op een van de afritten of bij het Provinciehuis naast het Malieveld.''
Terwijl de eerste boeren met hun landbouwvoertuigen Den Haag verlaten is de politie op veel plekken in de binnenstad en rond het Malieveld nog nadrukkelijk aanwezig.
Voor zover bekend zijn tijdens het boerenprotest nauwelijks aanhoudingen verricht. In de ochtend werden twee boeren opgepakt. Een van hen reed met zijn landbouwvoertuig door de hekken. De ander bemoeide zich vervolgens met de aanhouding en is zelf ook opgepakt.
Rijkswaterstaat verwacht dat de files vanaf 16.00 uur flink gaan toenemen. De drukte zal ongeveer aanhouden tot 18.00/18.30 uur, is de verwachting.
Op foto's gemaakt vanaf een hoogwerker is goed te zien dat het vanmiddag flink druk was op het Malieveld.
Volgens Caroline van der Plas uit Deventer, voorvechtster van boerenbelangen, was vandaag een 'kantelpunt'. Het protest heeft indruk gemaakt op de vrouw die met 'haar' nieuwe partij Boer Burger Beweging mee wil doen aan de Tweede Kamerverkiezing in 2021.
Een woordvoerder van de ANWB bevestigt dat het langzaam weer drukker wordt op de snelwegen rondom Den Haag. ,,Voorlopig valt het nog mee, maar het gaat straks zeker drukker worden, vooral weer in de richting van Utrecht."
Hoewel er ongetwijfeld weer flinke files zullen ontstaan, verwacht de woordvoerder niet meer dat het zo'n chaos wordt als vanochtend. ,,Zo druk als tijdens de ochtendspits zal het niet meer worden."
Rijkswaterstaat geeft uitleg over de verwachte drukte op de wegen.
Het verkeer rond Den Haag loopt inmiddels alweer vast, doordat de eerste boeren met hun trekker de snelwegen oprijden. In de loop van de middag keren honderden landbouwvoertuigen de weg op als de betogers na de protestdag huiswaarts keren.
Tussen het Malieveld en knooppunt Pins Clausplein rijdt zo'n vijf kilometer langzaam verkeer. Naar verwachting loopt de vertraging steeds verder op.
De protestactie zit erop, de eerste boeren verlaten met hun trekkers het Malieveld. De ANWB verwacht een vroege en drukke avondspits. Vanochtend zorgden de protesterende boeren voor chaos op de wegen richting Den Haag.
Betogers kunnen het Binnenhof niet op, dat is hermetisch afgesloten.
Ook in de weilanden bij Kuinre (gemeente Steenwijkerland) sluiten boeren zich bij het protest aan.
Kamerleden verlaten het Malieveld.
Tjeerd de Groot van D66 is niet bang voor de boze boeren.
Theo Hiddema van Forum voor Democratie roept boeren op te blijven demonstreren.
Gelderse veehouder Willeam ontwijkt politie via het strand: ‘Knalhard door het mulle zand. Ge-wel-dig!’
Jesse Klaver (GroenLinks) krijgt de wind van voren.
Het publiek reageert woedend als D66'er Tjeerd de Groot aan het woord komt.
Ook CDA'er Jaco Geurts is stellig... 'geen gedwongen krimp'.
Bij treinstation Den Haag Centraal voerden zo'n twintig betogers actie tegen de bio-industrie. Aangemoedigd door een groot spandoek en het zingen van liedjes vragen ze de boeren, die massaal op het Malieveld staan, te stoppen met het doden van dieren.
Op de wegen rond Den Haag is vrijwel geen tractor meer te zien. 'Het was een hele klus maar alle boeren zijn in Den Haag', zegt een politiewoordvoerder. Na de manifestatie op het Malieveld gaan de protesterende boeren met hun landbouwvoertuigen weer de weg op en dreigt het een vroege en vooral drukke avondspits te worden. Vanmorgen stond er in totaal 1136 kilometer file op de snelwegen. Een record.