Na een korte toelichting van het rechtsbijstandsteam dat de slachtoffers bijstaat, is de eerste dag van het MH17-proces ten einde gekomen. Morgen begint de rechtszaak om 10.00 uur. Dan komt de stand van zaken van het onderzoek aan de orde.
Bedankt voor het volgen.
Poelatovs advocaten moeten op 8 juni hun onderzoekswensen op tafel leggen.
De zitting wordt nu onderbroken tot 15.45 uur.
Poelatovs advocaat Van Eijck stelt de vraag waarom het niet sluiten van het luchtruim boven Oost Oekraïne nauwelijks onderwerp is geweest van het strafrechtelijk onderzoek. Volgens hem had dat wel gemoeten.
Drie dagen voor de ramp verhoogde Oekraïne de minimale vlieghoogte. De reden daarvoor werd niet gegeven, aldus Van Eijk. Oekraïne ging niet hoger dan ongeveer 7 kilometer. Rusland verhoogde de minimale vlieghoogte tot 16 kilometer in verband met militaire activiteiten.
Van Eijk noemt het een opzienbarende keuze om de beperkte sluiting van het luchtruim niet te onderzoeken. Hij kondigt aan hier uitvoerig op terug te komen.
De verdediging van Oleg Poelatov begrijpt dat de uitoefening van zijn recht kwetsend kan zijn voor de nabestaanden. Ten Doesschate: ,,We proberen rekening met hen te houden."
Zijn tweede advocaat Boudewijn van Eijck bespreekt nu onderzoekswensen van de verdediging. Hoewel de advocaten het grote dossier nog maar net in handen hebben, weten ze dat er veel onderzoekswensen zullen gaan volgen.
Oleg Poelatov voelt zich niet verantwoordelijk voor het neerhalen van MH17 of de gevolgen ervan, aldus advocaat Ten Doesschate. ,,Hij stelt dat hij er niets mee te maken heeft gehad. Daarom wil hij zich verdedigen."
Tot zover het openingswoord van het OM. Nu de verdediging van verdachte Oleg Poelatov. Advocaat Sabine ten Doesschate neemt het woord. Ze noemt de MH17-ramp ,,een schok" die ook zij zo heeft ervaren.
Over haar eigen rol: ,,Het recht op een eerlijke verdediging maakt dat een proces eerlijk verloopt. Anders is een proces niets waard." Ze waarschuwt dat de wens om een schuldige aan te wijzen ook ten koste kan gaan van de waarheidsvinding.
Dit strafproces gaat lang duren, zegt officier van justitie Ferdinandusse. ,,Maar zorgvuldigheid gaat boven snelheid."
Het OM heeft geprobeerd bij afwezigheid van de verdachten het eigen onderzoek kritisch te benaderen. Uitlatingen van de verdachten in de media heeft het OM in het strafdossier gevoegd, zodat hun standpunten zo goed mogelijk zijn meegenomen. Beschuldigingen van manipulatie van tapgesprekken heeft het OM laten onderzoeken door externe deskundigen. ,,Dat neemt niet weg dat de verdachten zelf het best in staat zijn hun kant van het verhaal toe te lichten. De mogelijkheden daartoe zijn legio."
Verschillende ex-separatisten, onder wie tankcommandant Igor Bezler, hebben inmiddels verklaard tegenover het JIT. Wie dat niet heeft gedaan, heeft er zelf voor gekozen, aldus het OM.
De identiteit van tientallen getuigen wordt geheim gehouden voor hun veiligheid.
De verdachten mogen zich niet verschuilen onder het oorlogsrecht, stelt het OM. Hier was geen sprake van een reguliere militaire operatie. Er werd niet gevochten onder de verantwoordelijkheid van een staat. De strijd van de DNR voldeed niet aan de eisen van het internationaal oorlogsrecht. Er zijn duizenden gevallen van plundering, marteling, gijzeling en het leggen van verboden landmijnen bekend. ,,Onze conclusie is dat de verdachten geen recht hebben op combattanten-immuniteit."
Kortom, de vier moeten volgens het OM als gewone burgers worden berecht.
Dat het neerhalen van vlucht MH17 mogelijk op een vergissing berustte, betekent volgens het OM nog niet dat moord niet kan worden bewezen. ,,Wie op straat een toevallige voorbijganger doodschiet, is net zo goed schuldig."
Het OM verwacht niet dat er in de nabije toekomst nieuwe verdachten bij zullen komen. Het JIT doet ondertussen nog extra onderzoek. Of dat in de toekomst tot andere verdachten leidt, zal moeten blijken.
Het OM gaat nu ook in op de rol van de Russen met de bijnamen Orion en Delfin, die een leidende rol zouden hebben gehad in de DNR. Orion kwam voor in afgeluisterde gesprekken over een Bukraket, maar onderzoek van het OM heeft uitgewezen dat hij over een andere Bukraket heeft gesproken. Deze raket werd van Rusland naar Oekraïne gebracht, maar is in brand gevlogen.
Delfin zou wel betrokken zijn bij het afvoeren van de Buk, maar dat is minder strafbaar. Het OM ziet Girkin, Doebinski, Poelatov en Chartsjenko daarom als de hoofdverdachten.
OM: ,,Het JIT heeft rekening gehouden met veel scenario's. Ook dat vlucht MH17 is neergestort door een explosie van binnenuit of door een aanval van een gevechtsvliegtuig." Na lang onderzoek kon worden vastgesteld dat de aanslag is gepleegd met een Bukraket van de 53ste Luchtafweerbrigade uit Rusland.
Hoe is het OM tot de vier verdachten gekomen? Veel verdachten die in de media zijn genoemd, vielen af. Zoals de Oekraïner Vladimir Tsemakh. Hij is wel als verdachte aangemerkt, maar tegen hem ligt nog te weinig bewijs.
Ten tweede noemt het OM tankcommandant Igor Bezler, die op de middag van de aanslag een telefoongesprek voerde. Vlak voor MH17 werd hem gemeld dat 'een vogeltje' zijn kant op vloog. Het OM heeft dit gesprek onderzocht, maar kon niet bewijzen dat dit telefoongesprek heeft bijgedragen aan de aanslag. Sterker, het telefoontje was zó kort voor de aanslag, dat het OM twijfelt of dit kan.
Volgens het OM kan de rechtbank voldoende vaststellen of de vier verdachten betrokken zijn geweest bij de aanslag op vlucht MH17.
Dat de verdachten niet aanwezig zijn, hoeft nog niet te betekenen dat ze hun straf ontlopen. ,,Wie vandaag ongrijpbaar lijkt, kan morgen misschien de rechtbank in de ogen kijken."
In deze rechtszaak wordt niet ingegaan op de vraag of autoriteiten deze aanslag konden voorkomen, bijvoorbeeld door het luchtruim af te sluiten. Dat sluit volgens het OM niet uit dat de daders verantwoordelijk zijn voor het afschieten van de raket.
Volgens het OM is de aanslag op MH17 anders dan vergelijkbare tragedies. De Bukraket had nooit in Oost Oekraïne mogen zijn of worden gebruikt. Daarom heeft het OM een 'morele en rechtsgeldige plicht' om de daders te veroordelen.
Het JIT onderzoekt nog de schuldvraag van de bemanningsleden van de Buk-Telar en de bevelslijn richting de Russische Federatie. Ondanks dit nadere onderzoek kan dit proces worden voortgezet, aldus het OM. ,,Een strafproces is niet een allesomvattende poging tot geschiedschrijving."
Het OM spreekt grote waardering uit voor alle politiemensen die de afgelopen jaren onderzoek deden. Officier van justitie Ferdinandusse spreekt van actieve tegenwerking door de Russische Federatie. ,,Dat het JIT toch heeft kunnen vaststellen wat er is gebeurd, verdient grote lof."
Het OM prijst ook de (burger-) journalisten die onderzoek naar de aanslag deden. ,,Het JIT heeft daar dankbaar gebruik van gemaakt. Dit dossier bewijst dat de waarheid zich niet laat toedekken."
Ward Ferdinandusse van het Openbaar Ministerie start zijn verhaal. Noemt het jongste slachtoffer van de ramp, een kind van 1 jaar oud. Noemt emotionele verhalen van nabestaanden. ,,Wij zijn ons ervan bewust dat dit proces wonden open rijt die niet snel helen. Alle emoties, hoe verschillend ook, zijn goed voorstelbaar."
Het OM probeert de nabestaanden uit alle landen zo goed mogelijk te informeren. ,,Wij staan hier voor alle slachtoffers, waar ze ook vandaan komen. Welke taal ze ook spreken"
De zitting wordt hervat. Vanmiddag zal eerst het Openbaar Ministerie het woord krijgen. Dan mag de verdediging van Oleg Poelatov wat zeggen.
Op de plek waar vlucht MH17 neerstortte in Oost-Oekraïne zijn, bij het herdenkingskruis, knuffels neergelegd.
© REUTERS Het lezen van de namen van de slachtoffers raakte de nabestaanden in de zaal. Direct gingen er zakdoekjes rond, net als glazen water om de emoties de baas te kunnen. Enkelen knepen elkaar even in de schouder. ,,Dit was erg indrukwekkend. Heel waardig," vatte Piet Ploeg, Voorzitter Stichting Vliegramp MH17, het samen.
