Dit liveblog is gesloten
Einde van het debat.
Einde van de tweede termijn van de zijde van de Kamer. De minister reageren over vijf minuten op de ingediende moties.
PVV-leider Wilders dient een motie in waarin hij het kabinet oproept per direct een volledige lockdown van Nederland in te stellen. Ook PvdD, GroenLinks, Denk, SP, PvdA, FvD, Van Haga, 50Plus, Van Kooten-Arissen en de SGP dienen moties in.
Hoekstra is klaar, einde van de eerste termijn van het debat. We gaan direct door met de tweede termijn, waarin de Kamerleden onder meer moties kunnen indienen.
Baudet (FvD) vraagt Hoekstra of Nederland de klimaatmaatregelen niet tijdelijk zou moeten opschorten. ,,Moeten we niet zeggen: we stoppen even met al die onzin en zetten nu in op de reële economie?''
Hoekstra: ,,We houden vol aan de ingeslagen weg.'' Hij wijst erop dat het kabinet en Baudet anders denken over de klimaatmaatregelen.
Door met minister Wopke Hoekstra (Financiën). Hij reageert op de resterende vragen uit de Kamer, zoals die van Krol (50Plus) over het ophogen van de limiet op contactloos betalen. Volgens Hoekstra lijkt het niet zo te zijn dat het coronavirus gemakkelijk via voorwerpen over te brengen is, maar banken overleggen wel over ophoging.
Hoekstra benadrukt ook het belang van contant geld voor sommige bevolkingsgroepen en zegt dat er geen enkele medische reden is om contant geld tijdelijk te verbieden.
Koolmees wil omwille van de voortgang vanavond niet ingaan op verzoeken die gaan over specifieke bedrijven of groepen werknemers. ,,Mijn focus ligt nu op het in de rit krijgen van de regelingen voor bedrijven, neemt u mij dat niet kwalijk.'' De minister benadrukt dat alle opmerkingen en verzoeken wel inhoudelijk worden bekeken, maar dat hij zich 'in het belang van de sectoren' vanavond liever richt op de grote lijn.
Wiebes is klaar, door met minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken). Hij is van plan het kort te houden, ,,het is een lange dag geweest''.
,,We hebben een noodpakket van drie maanden samengesteld, met mogelijke verlening van nog eens drie maanden. Daarmee hopen we rust te kunnen geven aan bedrijven'', zegt Koolmees.
Wiebes herhaalt nogmaals dat er eten genoeg is in Nederland, en dat hamsteren dus niet nodig is. Om dat duidelijk te maken, gaan supermarkten actie ondernemen, kondigt hij aan. De voedselketen wordt ook opgenomen in de lijst met cruciale beroepen.
Door met het debat. Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) krijgt het woord over het noodpakket voor bedrijven en ondernemers.
,,We zien de bizarre situatie dat er in sommige branches enorme overschotten zijn, en bij andere enorme tekorten'', zegt Wiebes, die hoopt dat verschillende sectoren bereid zijn elkaar ook te helpen.
Het gaat bijvoorbeeld om een koffietentje dat door de sluiting zonder omzet zit maar wel de huur moet betalen. Daar zou een verhuurder de ondernemer tegemoet kunnen komen, zei de minister woensdagavond tijdens het debat over corona.
Hetzelfde zou kunnen gebeuren met een gesloten café dat een contract heeft met een brouwerij.
Het debat gaat weer verder. Premier Rutte krijgt opnieuw het woord. Hij leest nogmaals de tweet van Bruins voor waarin staat dat hij een flauwte kreeg door oververmoeidheid.
Minister Bruins heeft zojuist op Twitter laten weten in orde te zijn. Hij had naar eigen zeggen last van een flauwte door oververmoeidheid.
Kamervoorzitter Arib overlegt kort met alle fractievoorzitters. Ze schorst de vergadering tot 20.15 uur.
Minister Bruins wordt onwel. Kamervoorzitter Arib schorst de vergadering. De minister zakte plots in elkaar en viel achter het spreekgestoelte. Hij werd daarna overeind geholpen en de zaal uit begeleid.
Er zijn nu ongeveer 350 bedden beschikbaar voor coronapatiënten op de intensive care, zegt Bruins, die dat wil vermeerderen met behulp van zogenaamde IC-boxen. Dat kan binnen een paar dagen geregeld zijn.
Klaver (GroenLinks) wil dat Bruins per direct de het vorderingsbesluit voor mondkapjes in werking stelt waarmee de overheid mondkapjes kan invorderen, bijvoorbeeld van bedrijven. De minister weigert dat in eerste instantie, maar komt daar plots op terug. ,,Ik zal die dat vorderingsbesluit vanavond in gang zetten'', zegt hij, waardoor de overheid vanavond wel die mogelijkheid krijgt.
,,Wij doen ons stinkende best om te zorgen dat er voldoende beschermingsmiddelen beschikbaar zijn'', zegt Bruins, die de situatie op dit moment 'superspannend' noemt.
Er komen ook nog veel mondkapjes aan, maar de minister wil daar niet onnodig op vooruit lopen, om te voorkomen dat hij straks te veel beloofd heeft. Er zijn vandaag 140.000 kapjes binnengekomen, maar binnen een paar dagen zullen er nog 'enkele miljoenen' beschikbaar komen.
Rutte is klaar met zijn beantwoording in eerste termijn. Minister Bruins (Medische zorg) staat op voor de aan hem gestelde vragen over beschermingsmiddelen en de IC-capaciteit.
Het ministerie van Financiën meldt dat er bij de Belastingdienst tot dusver 650 verzoeken van ondernemers voor uitstel van betaling zijn binnengekomen. Het echte aantal ligt waarschijnlijk echter hoger: doordat aanvragen per brief moeten worden aangeleverd verwacht de fiscus dat er sprake is van een 'vertraagd effect'.
Het is volgens Rutte niet gemakkelijk om Nederlanders die vastzitten in het buitenland snel terug te halen. Daarom herhaalt hij zijn oproep om nu niet op vakantie te gaan. ,,We zitten met de gebakken peren'', aldus de bewindsman.
Ondertussen zijn de nieuwe begrotingsstaten van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gepubliceerd. Het noodpakket voor bedrijven en zelfstandigen levert een flinke extra kostenpost op.
Rutte benadrukt dat het beleid is gebaseerd op de adviezen van de wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Ouwehand (PvdD) wijst erop dat de WHO kritiek had op de RIVM-lijn dat groepsimmuniteit het doel is. ,,Dat is het doel niet, dat was dus een misverstand.''
Rutte zegt toe uit te zoeken of er nog meer gedaan kan worden om dit soort misverstanden in de toekomst te voorkomen. ,,We willen natuurlijk geen openlijk kritiek van de WHO, dat moeten we voorkomen'', zegt de premier.Hijink (SP) hekelt Rutte's gebruik van de term groepsimmuniteit tijdens zijn speech, terwijl dat eigenlijk een bijkomend effect is van het beleid, en niet het doel.
Klaver (GroenLinks) gaat door op de IC-capaciteit. ,,Ik denk dat veel mensen zich daar zorgen over maken.'' Hij vraagt om transparantie over de achterliggende cijfers. Rutte verwijst naar minister Bruins (Medische Zorg) voor extra toelichting straks.
Baudet (FvD) vraagt Rutte of het klopt dat je het effect van een maatregel pas een week later kan waarnemen. Rutte beaamt dat.
Ook wil Baudet weten op basis van welke modellen of cijfers het kabinet eventueel besluit extra maatregelen te treffen. Daarop krijgt hij geen duidelijk antwoord, Rutte zegt zich te beroepen op het RIVM en de capaciteit op intensive cares. Baudet concludeert daarop dat Rutte 'geen idee' welke exacte cijfers ten grondslag liggen van het beleid.
Wilders noemt het 'onaanvaardbaar' dat Rutte niet het maximale doet om te voorkomen dat mensen ziek worden. ,,U zegt dat pas als de intensive care-capaciteit het niet meer aankan, u extra maatregelen zal nemen. Als dat nu niet meteen doet, bent u onaanvaardbaar bezig.''
Rutte benadrukt dat hij 'natuurlijk ook probeert' besmettingen te voorkomen. ,,Maar een lockdown zou heel lang kunnen duren, en voorlopig duurt het ook nog lang voordat er een vaccin is.''
Wilders (PVV): ,,Wat ik denk dat mensen niet zullen accepteren, is dat wij het huis dat in brand staat, niet maximaal doven.'' De PVV-leider verwijt Rutte opnieuw 'te experimenteren met mensenlevens'. ,,U kunt meer doen. Zorg er voor dat maximaal de bewegingen van mensen worden beperkt, zodat minder mensen ziek worden en daar aan sterven.'' Immuniteit is volgens hem voor latere zorg.
Rutte verwijst opnieuw naar de intensive-carecapaciteit, die leidend is voor het kabinet. Landen die zwaardere maatregelen hebben getroffen, doen dat volgens hem ook omdat de intensive cares de grote aantallen niet meer aankunnen. Rutte sluit niet uit dat zulke maatregelen ook in Nederland volgen, maar vooralsnog is daar geen reden toe, meent hij.
Ondertussen wordt het druk bij de interruptiemicrofoons. Wilders (PVV), Baudet (FvD), Klaver (GroenLinks) en Asscher (PvdA) staan klaar.
Volgens Rutte zijn de maatregelen van Frankrijk niet veel anders dan die van Nederland. Zij noemen dat een lockdown, en wij niet, stelt hij.
,,Een échte lockdown is dat echt iedereen thuis blijft'', gaat Rutte verder. ,,Zo'n lockdown zien we in Europa niet. Die term heeft dus veel varianten, Nederland heeft ook een gedeeltelijke lockdown. Laten we het hebben over social distancing.''
Rutte: ,,Extra maatregelen zijn denkbaar, hoewel dat op dit moment niet aan de orde is. Dan kan je denken aan dingen die de maatschappij nog verder op slot zetten.''
,,Immuniteit is geen doel. Het doel is aansturen op capaciteit op de intensive care'', zegt de premier.
De maatregelen werken alleen als we ons er ook aan houden, zegt Rutte. ,,Dat geldt voor afstand houden, handen wassen, maar ook voor niet onnodig met veel mensen bij elkaar komen.''
We gaan weer verder, het woord is aan premier Rutte. ,,Het blijkt hoe geweldig saamhorig Nederland is als de nood aan de man is'', zegt hij over de landelijke actie gisteravond waarbij mensen applaudisseerden voor alle hulpverleners.
Segers is klaar, einde van de eerste termijn van de zijde van de Kamer. Zometeen is het aan premier Rutte en zijn ministers voor de beantwoording van alle gestelde vragen.
Kamervoorzitter Arib schorst het debat tot 17.00 uur.
Als laatste is het woord aan Gert-Jan Segers (ChristenUnie). Hij vraagt onder meer aandacht voor de menselijke maat, zoals mensen die op dit moment uit huis worden gezet. Ook thuisonderwijs moet beter worden gefaciliteerd, bijvoorbeeld bij gezinnen die thuis geen computer hebben.
Segers wil ook weten hoe we aan wetenschappelijke kennis komen, als testen nu lastig is. ,,Hoe komen we dan aan goede informatie?''
Nu Kees van der Staaij (SGP). Hij wil graag weten wat het kabinet doet om het tekort aan testen op te lossen. Ook vraagt hij aandacht voor mensen die misschien wel in eenzaamheid sterven.
Het woord is aan Femke Merel van Kooten-Arissen. Ze concludeert dat het RIVM op een andere lijn zit dan de WHO, en wil van Rutte weten waarom dat is.
Nu Henk Krol (50Plus). Hij roept iedereen op: ,,Houd u alstublieft aan de richtlijnen, het is belangrijk.''
Krol maakt zich zorgen voor de veiligheid van medewerkers in thuiszorg en wijkverpleging. ,,Kan de minister daarin meer regie nemen?'' Ook wil hij weten of en hoe mantelzorg nu moet worden uitgevoerd.
Krol is blij met het noodpakket voor bedrijven en ondernemers.
Baudet is klaar, door met Wybren van Haga. Hij vraagt zich af waarom we in Nederland niet veel meer testen, zodat we beter in kaart krijgen hoe groot de uitbraak is.
Van Haga noemt het noodpakket voor ondernemers 'een goed begin', waar hij tevreden over is.
Jetten (D66) bij de microfoon. ,,Erkent Baudet dat ook bij een complete lockdown het virus daarna weer de kop op kan steken?'' Hij vindt dat het virus van 'dag tot dag' bekeken en bestreden moet worden.
Baudet: ,,Dat is precies wat ik niet wil. Juist door die dag-tot-dagaanpak lopen we achter de feiten aan. Het duurt ongeveer een week voordat je ziet of een aanpak werkt.''
Segers (CU) bij de microfoon. ,,Is het niet veel beter om te spreken over een groot of klein risico in plaats van goed of fout, want het blijft een inschatting?''
Baudet: ,,Er is wel een goed, namelijk zoveel mogelijk mensenlevens redden, en het is fout om dat niet te doen.''
Baudet: ,,Nederland bevindt zich in crisis'', begint hij zijn betoog. Hij is blij met het noodpakket, maar kritisch op de kabinetsaanpak van het virus.
Opnieuw begint Baudet over de in zijn ogen verschillende uitleg van RIVM en Rutte. De premier zei volgens hem te streven naar groepsimmuniteit 'in afwachting van' een vaccin, terwijl het RIVM vanmorgen daarvan 'terugkrabbelde'. ,,Is groepsimmuniteit nou wel of niet inzet van dit kabinet?'', vraagt hij Rutte. ,,En als het verandert is, geef dat dan toe.''
Baudet wil dat het kabinet 'vooruitdenkt' en een lockdown instelt. ,,Anders is het dweilen met de kraan open.''
Asscher is klaar, Thierry Baudet (FvD) loopt naar voren voor zijn inbreng.
Lodewijk Asscher (PvdA) krijgt het woord. Hij wil graag van Rutte weten hoe het nou precies zit met de kabinetsaanpak.
Baudet (FvD) breekt meteen in en vraagt Asscher hoe hij aankijkt tegen de volgorde van de aanpak. Hij wijst erop dat Rutte zei te streven naar groepsimmuniteit 'in afwachting van' een vaccin, terwijl het RIVM groepsimmuniteit als gevolg van een vaccin voorstaat. ,,Eergisteren heeft kabinet dus een totaal verkeerde strategie uiteengezet'', concludeert Baudet.
Asscher gaat daar niet in mee en zegt wat anders begrepen te hebben. ,,Maar ik vraag de premier daar inderdaad duidelijkheid over te geven.'' Hij gaat ervan uit dat iedereen hetzelfde doel heeft. Zo niet, 'dan heeft Rutte een probleem', aldus de PvdA-leider.
Ouwehand (PvdD) meldt zich opnieuw, en vraagt ook Veldman naar dreiging van vogelgriep. Veldman sluit zich aan bij de andere Kamerleden van CDA en PVV: Belangrijk om daarover te spreken, maar niet vandaag.
Het woord is aan Hayke Veldman (VVD). Hij herhaalt dat hoewel een lockdown 'misschien op korte termijn aantrekkelijk klinkt', dat op de lange termijn geen oplossing biedt. Ook kaart hij nog eens aan dat mensen afstand van elkaar moeten houden, in ieder geval zo'n 1.5 meter.
Veldman wil van het kabinet weten hoe het staat met de beschikbaarheid van beschermingsmateriaal en geneesmiddelen. ,,Er bereiken ons signalen over dreigende tekorten.''
Door met Maarten Heijink (SP). Ook hij spreekt waardering uit voor de hulpverleners, maar heeft wel vraagtekens bij de strategie om het virus het hoofd te bieden. ,,De WHO raadt juist aan zoveel mogelijk te testen, terwijl hij hier horen en zien dat er steeds minder getest wordt. Waarom is dat? En wat zijn de gevolgen van die strategie?''
Heijink wil ook weten of het aantal mensen dat potentieel komt te overlijden 'op weg naar groepsimuniteit' is meegenomen in de afweging van het kabinet. Hij vreest daarnaast voor de gezondheid van alle hulpverleners.
Opnieuw probeert Ouwehand (PvdD) de vogelgriep erbij te betrekken, maar ook Heerma wil het daar nu niet over hebben. Wilders (PVV) moest daar eerder tijdens het debat ook al niks van hebben.
Door met Pieter Heerma (CDA). ,,We vechten tegen een onzichtbare vijand. Het virus is een sluipmoordenaar die we niet mogen onderschatten'', zegt hij. Ook Heerma spreekt steun en respect uit voor alle hulpverleners in Nederland, maar ook voor alle burgers die spontaan initiatieven beginnen om elkaar te helpen.
Heerma vraagt Rutte om nog een keer uiteen te zetten hoe de kabinetsaanpak nu precies in elkaar zit. Hij meent dat er nog te veel onduidelijkheid is.
Ook vraagt hij het kabinet hoelang de schatkist het noodpakket voor ondernemers en bedrijven kan dragen.
Jetten is klaar, verder met Tunahan Kuzu (Denk). ,,Respect en dank voor alle hulpverleners'', begint hij.
Volgens Kuzu heeft het kabinet de afgelopen weken tegenstrijdige signalen afgegeven. ,,Eerst bleven de scholen open, toen moesten ze ineens toch dicht. Loopt dit kabinet dan niet achter de feiten aan?''
Kuzu wil weten waarom de ZZP-regelingen in het noodpakket nog niet helemaal af zijn. Ook wil hij dat de regering ervoor zorgt dat de Nederlanders die vastzitten in het buitenland terug kunnen komen.
Volgens Jetten moet het kabinet kiezen als de experts wereldwijd het niet eens zijn. ,,Het is goed dat het kabinet kiest voor het beschermen van de meest kwetsbaren in de samenleving.'' Hij roept het kabinet op te zorgen voor genoeg beschermingsmateriaal.
Klaver is klaar met zijn inbreng, we gaan door met D66-voorman Rob Jetten. Ook hij wordt direct aangevallen door Wilders (PVV), die hem 'botte bezuinigingen' op de zorg verwijt, waardoor Nederland nu in de problemen zit.
Wilders opnieuw aan het woord. Hij wijst op de nieuwste cijfers van het RIVM, die zojuist bekend zijn gemaakt. Zo zijn er de afgelopen 24 uur 15 mensen overleden aan corona, waarmee het totale dodental stijgt tot 58 in Nederland. Gisteren was er sprake van bijna een verdubbeling: toen steeg het aantal sterfgevallen met 19 naar 43.
Hij hoopt Klaver aan zijn zijde te vinden om het kabinet op te roepen tot een totale lockdown over te gaan.
Baudet wijst erop dat alle landen die 'succesvol' zijn in het bestrijden van het coronavirus, hebben gekozen voor een lockdown, waarbij iedereen in quarantaine moet.
Volgens Klaver is dat een makkelijk besluit, 'maar de vraag is wat daarna komt'. Volgens hem kan het wel een jaar duren voordat er een vaccin in, en zullen die mensen dan al die tijd binnen moeten blijven.
Baudet stelt dat het veel voordelen zou hebben, waaronder het kopen van tijd waarin nieuwe strategieën bedacht kunnen worden. Ook wordt het warmer weer, waardoor het virus mogelijk uit zichzelf afneemt.
Ook Thierry Baudet (FvD) breekt in. Hij wil van Klaver weten of hij echt goed begrijp van de kabinetaanpak. Volgens Baudet is dat 'het virus laten rondgaan'.
Klaver: ,,Het lijkt net alsof mensen in het kabinet willen dat mensen ziek worden. Niemand wil dat, maar het virus is er, en de vraag is hoe we dat zo goed mogelijk kunnen controleren.'' Volgens hem wijzen experts erop dat een lockdown alleen op korte termijn kan werken, maar dat daarna alsnog heel veel mensen ziek worden.
Wilders (PVV) bij de microfoon. Hij wil graag van Klaver weten wat hij vindt van de aanpak van het kabinet. Klaver kan 'zich zomaar voorstellen' dat een lockdown uiteindelijk toch nodig blijkt, maar voor nu is dat niet nodig, zegt hij.
Klaver: ,,Dit virus is geen Chinees virus, of een Frans virus, of een Nederland virus. Dit is een pandemie. We zitten allemaal in dezelfde boot, en we zullen moeten roeien met de riemen die we hebben. De enige vraag die nu telt is: heb je hulp nodig?''
Door met Jesse Klaver (GroenLinks). Hij bedankt Rutte voor zijn speech maandagavond op televisie. ,,Dat is precies wat Nederland nodig had.''
Klaver spreekt zijn steun uit voor de kabinetsaanpak, maar hij heeft wel de nodige vragen. Zo wil hij weten of de benodigde apparatuur en mondmaskers op tijd beschikbaar kunnen zijn. ,,En hoe zorgen we voor mensen in de vitale beroepen? En hoe zorgen we dat de armsten in Nederland niet zonder eten komen te zitten?''
Wilders is klaar, Ouwehand (PvdD) krijgt het woord voor haar inbreng. Ze spreekt haar waardering uit voor de inzet van alle hulpverleners in Nederland. Ouwehand is ook blij met het noodpakket voor bedrijven en zzp'ers.
Ouwehand vraagt het kabinet om extra waardering, meer salaris, voor de mensen in vitale beroepen. ,,Die hebben het de afgelopen jaren niet gemakkelijk gehad.''
Esther Ouwehand (PvdD) vraagt Wilders naar de mogelijke opmars van het vogelgriepvirus, en de impact daarvan op de gezondheidszorg.
Daar heeft Wilders echter totaal geen zin in: ,,Ik ga hier nu niet een debat met u voeren over de veehouderij, hou op. Dit debat gaat over het coronavirus, niet het vogelgriepvirus. U doet nu een totale slag in de lucht.''