Dit liveblog is gesloten
Alles moties zijn behandeld, einde van het debat. Binnenkort wordt er over de moties gestemd.
De moties zijn ingediend, Kamervoorzitter Arib schorst tot 23.15 uur. Daarna zal premier Rutte kort ingaan op de moties.
Wilders (PVV) roept het kabinet in twee moties op om de horeca toe te staan de deuren weer te openen of, als dat niet kan, 100 procent van de kosten te vergoeden.
© ANP — Geert Wilders (PVV) Koolmees is al snel klaar, waarmee er een eind komt aan de eerste termijn van de zijde van de Kamer. We gaan direct door met de tweede termijn, waarin alle partijen nogmaals kort hun zegje mogen doen en moties kunnen indienen.
Wiebes is klaar, door met minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken), die in technische zin nog ingaat op de verschillende steunregelingen voor werknemers.
Wiebes gaat door met de startende ondernemers. ,,Er was een restaurant dat een halfuur na opening de deuren moest sluiten. Daar sta je dan, met de verf nog onder je nagels, en dan hoor je meteen dat het over is'', schetst Wiebes.
,,In de kredietsfeer zullen we op de een of andere manier wat moeten verzinnen'', zegt hij toe. Wat dat dan precies is, zegt hij ook nog niet te weten.
© ANP — Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) Wiebes legt uit hoe het kabinet tot het steunpakket voor de horeca is gekomen, maar Wilders (PVV) benadert het simpeler: ,,De mensen redden het niet. Denk eens aan die gezinnen die buiten hun schuld hun winkel hebben moeten sluiten. Strijk over uw hart en geef ze voor de tijd die het nog duurt 100 procent.''
Wiebes: ,,We hebben het voor dit kwartaal van 50 naar 70 procent verhoogd, en dat vind ik ordentelijk.''
Van Ark is klaar, door met minister Eric Wiebes (Economische Zaken). Eerst wordt het spreekgestoelte in Vak K nog even grondig gereinigd.
Ook De Jonge is klaar met de beantwoording, de volgende is minister Tamara van Ark (Medische Zorg en Sport). Ze gaat onder meer in op de groepen mensen die geen zorg ontvangen dankzij de coronacrisis. De eerste groep bestaat uit mensen die huiverig zijn om naar de huisarts te gaan. ,,Dat is echt niet nodig'', zegt Van Ark. Dan is er een andere groep wiens behandeling is uitgesteld vanwege de coronacrisis. ,,De toegang van patiënten is overal in Nederland gelijk.''
Asscher (PvdA) sluit zich aan bij de kritiek. Hij benadrukt dat dit erg doet denken aan de voorbereiding van het bron- en contactonderzoek, wat uiteindelijk niet goed verloop. ,,Wat we zeker willen weten is dat jullie op tijd zijn begonnen met het werven van personeel.''
Ook Marijnissen (SP) 'schrikt' van het antwoord van De Jonge, vooral dat de GGD'en pas 1,5 week bezig zijn met trainen van extra mensen voor vaccinatie. ,,De minister moet wel snappen dat de frustratie in de Kamer toeneemt als er geen antwoorden komen op dit soort vragen.''
De Jonge benadrukt dat de GGD'en bezig zijn met meer medewerkers trainen, maar kan geen antwoord op de vraag van Klaver geven om hoeveel mensen het gaat. Mogelijk gaat het ten koste van de testcapaciteit.
,,Van de gekke'', oordeelt de GroenLinks-voorman. De Jonge: ,,Ik vraag iets meer waardering voor de uitvoering van het werk.''
© ANP — Jesse Klaver (Groenlinks) Wilders (PVV) en Sazias (50Plus) hebben vragen over de soorten vaccins en de daarbij behorende doelgroep. Volgens De Jonge is 'maximale wendbaarheid' ingesteld. Mocht een bepaald vaccin niet geschikt zijn voor bepaalde mensen, dan wordt 'geswitched' naar een van de andere vijf overgebleven opties, legt de bewindsman uit.
De Jonge gaat eerst in op het vaccinatieprogramma. ,,Er is gekozen voor de mensen die het meest kwetsbaar zijn voor het virus, en de mensen die voor hen zorgen. Daarna volgt de rest van Nederland.''
Rutte is klaar met zijn beantwoording. Kamervoorzitter Arib geeft het woord aan minister De Jonge (Volksgezondheid).
Ook Klaver (GroenLinks) en Segers (CU) hebben vragen met betrekking tot de strategie. ,,De situatie is nu anders dan in maart en april'', zegt Segers. ,,Ik heb deze weken gewoon files gezien, dus dat gedrag is anders dan toen iedereen in maart moest thuiswerken.''
© ANP — Gert-Jan Segers (ChristenUnie) Arzarkan (Denk) wil dat Rutte duidelijker aangeeft wat de strategie van het kabinet is. Ook Marijnissen (SP) meent dat de routekaart, die duidelijkheid en perspectief zou moeten geven over het Nederlandse beleid, los lijkt te worden gelaten.
Asscher (PvdA): ,,Ik hoop dat het kabinet slaagt: dat besmettingen dalen, dat de boel weer open kan. Maar de premier verliest me in de strategie, ik zie het niet terug.'' Asscher verwijt Rutte af te wachten, 'en dat vind ik heel gevaarlijk'. ,,Heeft het kabinet een ander pakket overwogen?''
Het kabinet baseert zich op de adviezen van het Outbreak Management Team (OMT), zegt Rutte, die daarna zijn boodschap van gisteravond herhaalt dat niet uitgesloten is dat er nog strengere maatregelen volgen voor kerst. ,,Zo ver is het nog niet, maar gegeven de cijfers is dat niet uit te sluiten.''
Wilders (PVV) breekt in. Dat mensen zich niet aan de regels houden, komt omdat het kabinet geen perspectief biedt, verwijt hij Rutte. De premier benadrukt dat je met 'beperkte kennis van het virus zoekt naar de beste weg voorwaarts'.
De PVV-voorman meent ook dat Rutte de 'horeca als een baksteen heeft laten vallen'. ,,Sta alstublieft toe dat mensen in de horeca hun zaak kunnen openen, of zorg er voor dat 100 procent van de kosten vergoed krijgen.''
Rutte zou dat naar eigen zeggen 'dolgraag' doen, maar 'het is echt simpelweg onverstandig'.
© ANP — Premier Mark Rutte en Geert Wilders (PVV) Allereerst gaat Rutte in op mogelijke drukte rond kerstinkopen, nadat het eerder zeer druk was vanwege black friday. Minister Ferd Grapperhaus (Justitie) gaat met de 25 veiligheidsregio's om tafel om drukte in winkelgebied tegen te gaan in aanloop naar de kerst. ,,Het is van het allergrootste belang om te voorkomen dat dat zich herhaalt.''
Het debat gaat weer verder, premier Rutte krijgt als eerste het woord.
Schorsing tot 18.35 voor diner
Einde van de eerste termijn van de zijde van de Kamer. Voorzitter Arib schorst tot 18.35 uur voor het diner. Daarna is het woord aan premier Rutte en zijn ministers voor de beantwoording van de vragen.
Als laatste Henk Krol, die zijn inbreng start met kritiek op de horecasluiting. Hij wil dat de horeca die 'coronaproof' is, gewoon opengaat.
De volgende spreker is Wybren van Haga (FvD). Hij hekelt het optreden van de bewindslieden, 'die gewoon maandelijks 10.000 euro op hun rekening gestort krijgen', en er 'niet om geven dat hun levenswerk kapot gaat'.
Ondertussen gaat de horeca failliet, terwijl de horeca volgens Van Haga helemaal niet dicht hoeft. Hij wil nogmaals horen van het kabinet waarom dat nodig is.
© ANP — Wybren van Haga (FvD) Nu Léonie Sazias (50Plus). Hoewel iedereen graag kerst met familie zou vieren, is dat simpelweg niet mogelijk nu, betoogt ze. Dat een kwart van de Nederlanders aangeeft toch met meer dan drie mensen kerst te zullen gaan vieren, vindt ze 'niet kunnen'.
Sazias roept op iets te regelen voor mensen die om medische redenen geen mondkapje kunnen dragen. Nu moeten ze volgens haar nog met allerlei medische gegevens over straat om het echt duidelijk te kunnen maken. Ondertussen kan iedereen, ook zonder geldige reden, een kaartje printen waarop zou staan dat iemand een uitzondering heeft. ,,Er moet nu echt iets geregeld worden'', vindt ze.
Stoffer is klaar, door met Farid Azarkan (Denk). Volgens hem hebben de maatregelen niet geleid tot het onder controle krijgen van het coronavirus. ,,Dan zou je toch wat meer achter je oren moeten krabben?''
Azarkan vindt het 'schandalig' dat de horeca nog altijd dicht moet blijven. Er worden wel clusters toegestaan in winkelstraten, maar niet in horeca, stelt hij vast.
De Denk-leider hekelt ook - opnieuw - de communicatie van minister De Jonge, dit keer over de aanwezige vaccins in januari. ,,Het lijkt erop dat De Jonge bewust onrust wil creëren.''
© ANP — Farid Azarkan (Denk) Nu Chris Stoffer (SGP), meent dat de coronacrisis heeft laten zien dat we 'toch wel erg kleine mensjes' zijn.
Stoffer vraagt aandacht voor ondernemers met een 'sociale functie'. ,,Heeft het kabinet daar voldoende oog voor gehad?'' Hij wil ook graag weten wat er gebeurt als de crisis nog een jaar op deze manier aanhoudt?
Nu Eva van Esch (PvdD). Ze is blij met de proeftrajecten om te kijken wat er aan versoepelingen mogelijk is.
Nu Gert-Jan Segers (CU). ,,Het zijn de donkere dagen voor kerst, en die zijn nu extra donker'', begint hij zijn betoog. Ook Segers haalt de routekaart aan. ,,Die zou toch rust moeten brengen?'' Dat Rutte gisteravond alsnog zei dat het onduidelijk is hoe lang dit gaat duren, noemt hij 'ingewikkeld'.
Segers is blij met het extra steunpakket. Hij sluit zich aan bij de oproep van Dijkhoff om maatwerk te regelen voor startende ondernemers die in de knoei zitten.
De volgende is Lodewijk Asscher (PvdA). Hij vraagt zich af wat nou eigenlijk de boodschap van het kabinet was gisteravond. ,,Het lijkt op het gaat niet goed, maar we doen niks.'' Volgens hem is dat link.
De gevolgen van de economie zijn groot, benadrukt Asscher, die vraagt of er geen hogere tegemoetkomingen mogelijk zijn.
,,Ik snap dat het kabinet moe, maar ik vind het geen gezicht dat er binnen het kabinet geruzied wordt.'' Hij oppert samenwerking met oppositiepartijen om te zorgen voor perspectief. ,,Ik wil aanbieden om te helpen, want dit is een nationale crisis.''
© ANP — Lodewijk Asscher (PVDA) Door met SP-leider Lilian Marijnissen, die eveneens vaststelt dat het niet goed gaat. De routekaart kan wat haar betreft in de prullenbank. ,,Het kabinet kan of wil niet zeggen hoe lang dit pakket duurt, of hoe laag de cijfers moeten zijn om wel weer meer dingen te kunnen. Er is totaal geen perspectief of voorspelbaarheid.''
Marijnissen hekelt het lekken van de memo over de horeca. Het geeft volgens haar aan 'hoe groot de ruzies zijn binnen het kabinet'.
Nu Jesse Klaver (GroenLinks). Hij spreekt van een 'kwakkel-lockdown', het gaat niet snel genoeg. De huidige strategie werkt niet, meent Klaver. Hij vreest dat we straks 'zodra dit deel op orde is', weer in de problemen komen, onder meer een tekort aan testen en vaccins. Dat geldt ook voor het aantal locaties, medewerkers die kunnen prikken, etc. ,,Ik vind dat onacceptabel. Ik wil van de minister de garantie dat voor het vaccinatieprogramma er niet afgeschaald hoeft te worden in het testbeleid. Dat zou echt funest zijn.''
Opnieuw Wilders (PVV) bij de interruptiemicrofoon. ,,Niks over de horeca?'', vraagt hij de D66-voorman. Jetten wijst erop voorstander te zijn van proeven om te kijken wat er mogelijk is bij de horeca. Daar is Wilders blij mee, maar wat hem betreft wachten we daar niet mee tot januari, maar moet het kabinet kijken of er komende weken al iets mogelijk is. Ook daarbij vinden de twee, die het zelden tot nooit met elkaar eens zijn, elkaar.
Asscher (PvdA) vindt dat Jetten daarmee verwachtingen schept die mogelijk niet waargemaakt kunnen worden. ,,Of u bijt door en dwingt dat af, of u maakt excuses naar de horeca-ondernemers en geeft toe dat het een dode mus is.''
Onzin, vindt Jetten, die benadrukt als volksvertegenwoordiger het geluid uit de samenleving over te brengen.
Door met Rob Jetten (D66). Ook hij toont zich tevreden met het steunpakket. Wel maakt hij zich zorgen voor de toekomst van ondernemers, als de crisis langer aanhoudt. ,,Een overheidsinfuus is geen duurzaam bestaan.'' Hij wil kijken wat 'slim wél veilig kan', in plaats van alles dicht of alles open te doen.
Jetten is blij met de steun voor jongeren, maar oppert ook stapsgewijze opening van onderwijsinstellingen door beter te kijken naar looproutes, mondkapjes en spatschermen.
Wilders (PVV) breekt in. Hij wil van Heerma weten wat hij vindt van de interne kritiek op CDA-minister Hugo de Jonge. Volgens Heerma moeten we 'diep respect' hebben voor alles wat Rutte en De Jonge al hebben gedaan. ,,Ongelooflijk goed werk, ik denk dat ik zelf al drie keer omgevallen was.''
Volgens Wilders raken de problemen binnen het CDA 'het functioneren van de minister'. ,,De man krijgt tien messen in zijn rug gestoken binnen de partij.''
Heerma wordt fel en benadrukt dat het 'onzin' is dat het functioneren van De Jonge aangetast wordt.
De volgende spreker is Pieter Heerma (CDA). Hij is blij dat het noodpakket voor onder meer de horeca niet wordt afgebouwd, maar wordt uitgebreid. Hij heeft een aantal vragen of het vaccinatieprogramma in Nederland. Ook is hij blij dat er geld wordt uitgetrokken voor jongeren, maar wijst er op dat er over later volgend jaar is gesproken. Hij wil graag weten wat er op korte termijn voor de jongeren wordt geregeld.
Wilders gaat nu in op de horeca. ,,Het water staat hun niet aan de lippen, ze verzuipen. Het is een schande hoe het kabinet met de horeca om is gegaan.'' Hij vindt dat Rutte 'laconiek' doet over de gelekte memo. ,,Wat daarin staat is logisch, en de waarheid. Dus open die horeca.'' Doet het kabinet dat niet, dan moeten de horeca-ondernemers volgens hem 100 procent vergoed worden. ,,Anders hebben we dadelijk geen horeca meer over.''
© ANP — Geert Wilders (PVV) Dijkhoff is klaar, door met Geert Wilders (PVV), die vol de aanval opent op minister De Jonge. Hij wijst erop dat er op 4 januari met een miljoen vaccins gestart wordt met vaccineren. Dat dat nu heel anders blijkt te zijn, noemt hij 'geklungel'. ,,Nederland hunkert naar een perspectief en naar duidelijkheid.''
Volgens Wilders zien de meeste mensen die besmet zijn nooit een ziekenhuis. Hoewel we de coronacrisis serieus moeten nemen, moet volgens Wilders wel het hele verhaal verteld worden. Het aantal ziekenhuisopnames daalt, benadrukt de PVV-voorman, die vindt dat Rutte gisteravond een 'te eenzijdig beeld heeft geschetst'.
Wilders wil ook duidelijkheid over wie wanneer in aanmerking komt voor vaccinatie.
Dijkhoff kan, na een kleine drie kwartier interrupties, door met zijn betoog. Hij wil graag weten hoe het staat met het vaccinatieprogramma.
Jesse Klaver (GroenLinks) bevestigt dat er geen conclusies aan de memo gekoppeld mogen worden, maar hij vindt de redenering wel interessant en meent dat het RIVM alsnog naar de memo moet kijken.
© ANP — Jesse Klaver (GroenLinks) Lilian Marijnissen (SP) is nog niet klaar met de gelekte memo over de horeca. Ze stelt vast dat er dus 'selectief desinformatie' vanuit het kabinet gelekt wordt. ,,Wat vindt Dijkhoff daarvan?''
Dijkhoff benadrukt dat het een eerste opzet van een hypothese was. Hij vindt dat er de veiligheid moet zijn om verschillende invalshoeken te bekijken. Hij baalt dus ook van het lekken, maar ook van de manier waarop het vervolgens een eigen leven is gaan leven en verkeerd signaal afgaf. ,,Dat was een mus, maar die was dood.''
De volgende bij de interruptiemicrofoon: Lodewijk Asscher. De PvdA-voorman vraagt zich af of het kabinet, black friday indachtig, niet moet voorkomen dat mensen voor kerst weer massaal naar de winkels gaan.
Daar kan Dijkhoff zich wel in vinden, hoewel hij vooral verwijst naar de burgemeesters om de drukte te voorkomen.
Ook Farid Azarkan (Denk) staat klaar. Hij noemt het 'pijnlijk' dat horeca-eigenaren moeten toezien hoe bijvoorbeeld de detailhandel reclame maakt voor black friday. Dijkhoff: ,,Er was meer dan alleen de korting, want dat kon thuis ook. Dat heb ik ook gedaan.'' Hij erkent dat het niet goed is dat mensen blijkbaar massaal dachten dat 'naar een winkel gaan voor die ene keer wel even kon'.
© ANP — Farid Azarkan (Denk) Ook Henk Krol mengt zich in de discussie. Hij wijst erop dat de hotels, mét hun restaurants, gewoon open zijn. Hij wil dat dat de horeca die de regels kunnen handhaven, ook open kunnen gaan. Daar gaat Dijkhoff in mee.
Wybren van Haga (FvD): ,,Begrijpt u dat er een ongelooflijk slecht sentiment is over deze beslissing?'' Hij stelt dat er maar 2,6 procent van de besmettingen herleidbaar is tot de horeca. ,,Totaal overbodig'', meent hij.
Dijkhoff: ,,Denkt u dat ik deze beslissing leuk vindt?'' Volgens de VVD-fractievoorzitter is het een kwestie van 'keuzes maken'. ,,De pijnlijke keuze die je dan maakt is om de horeca te sluiten en steunpakketten te bieden.'' Volgens hem is het 'gewoon ellendig'.
Dat de meeste besmettingen in de thuissituatie plaatsvinden, vertekent de discussie, meent Dijkhoff, omdat die eerste besmetting buitenhuis heeft plaatsgevonden. ,,Het gaat erom dat je minder contactmomenten en bewegingen hebt.''
Wilders (PVV) breekt in. ,,Dijkhoff komt helemaal niet op voor de horeca.'' Hij verwijst naar de gelekte memo van het ministerie van Economische Zaken, waarin staat dat het juist goed zou zijn om de horeca te openen. ,,Het water staat ze tot aan de lippen, waarom komt u niet voor ze op?'' Volgens hem staat de VVD 'mijlenver' van de horeca.
Dijkhoff zegt dat hij mensen 'geen valse hoop' wil bieden. Die memo is 'geen analyse', maar een 'aanzet tot een hypothese zonder ook maar enige bewijslast'. Hij vindt het vervelend dat de memo gelekt is, maar benadrukt dat iedereen de tekst kan lezen voor wat het is, geen advies.
© ANP — Klaas Dijkhoff (VVD) Het debat gaat nu echt beginnen. VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff krijgt het woord. Hij snapt de frustratie over de aanhoudende coronaregels, maar geeft aan dat de cijfers versoepeling niet mogelijk maken. Toch doen omwille van sentiment zou verkeerd zijn, meent hij. ,,Het is al Sven Kramer in Vancouver 2010: op koers liggen voor goud, en dan op het laatst de verkeerde baan pakken.''
Dijkhoff is blij dat het steunpakket is vergroot. ,,De meest eerlijke manier om met elkaar om te gaan.'' Hij vraagt zich af of er experimenten volgen met de opening van horeca, en wil van het kabinet weten hoe dat dan eruit komt te zien.
Geert Wilders vraagt een stemming aan. De coalitiepartijen én SGP sluiten zich aan bij het kabinet, alle oppositiepartijen steunen het verzoek van Wilders. Kantje boord, maar geen meerderheid dus. Wel wordt er een duidelijk signaal afgegeven door de oppositie.
© ANP — Geert Wilders (PVV) Premier Rutte verwijst naar de regeling van werkzaamheden van gisteren, waarin besloten is met deze samenstelling te gaan debatteren. Hij voelt er dus niets voor om Keijzer op te roepen.
Geert Wilders (PVV) breekt meteen in. Hij vraagt of staatsecretaris van Economische Zaken Mona Keijzer alsnog naar de zaal kan komen om tekst en uitleg te geven over de gelekte notie rond de horeca. ,,Minister Wiebes mag van mij direct naar huis, vandaag nog'', zegt Wilders. GroenLinks-voorman Jesse Klaver steunt het verzoek. ,,Ik heb werkelijke geen enkele vraag aan de minister van Economische Zaken.''
Iedereen is binnen, we gaan beginnen.
Het debat gaat bijna beginnen, de ministers De Jonge (Volksgezondheid) en Van Ark (Medische Zorg en Sport) zijn inmiddels in de zaal. Premier Rutte laat nog even op zich wachten. Ook minister Hoekstra (Financiën) en Wiebes (Economische Zaken) haken vandaag aan, vanwege het nieuwe steunpakket.
De omstreden notitie van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, waarin staat dat het sluiten van de horeca weinig tot niets heeft bijgedragen aan het bestrijden van corona, is inmiddels naar de Tweede Kamer gestuurd.
De notitie moest onmiddellijk boven tafel komen, vindt PVV-leider Geert Wilders. Hij wil opheldering over het document van staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken) tijdens het coronadebat woensdag. ,,We worden straal voor de gek gehouden door het kabinet.'' Coalitiepartij D66 en linkse oppositiepartijen GroenLinks, SP en PvdA wilden ook dat de notitie naar de Kamer gaat.
,,De horeca wordt kei- en keihard geraakt'', aldus GroenLinks-leider Jesse Klaver. ,,Nu blijkt uit een gelekte notitie dat het sluiten van de horeca misschien wel slechter uitpakt voor de besmettingen dan openhouden." Ook de SP is niet te spreken over de gang van zaken. ,,Dit is geen manier van werken'', twittert SP-leider Lilian Marijnissen. ,,Weer de zoveelste notitie met informatie die de Kamer niet krijgt.''
Volgens Rutte slaat ook de 'corona-moeheid' steeds verder toe. ,,Dat voelen we allemaal. Maar in het bijzonder wordt dat gevoeld in de zorg, in de verpleeghuizen. Het wordt steeds lastiger de roosters rond te krijgen. Alleen al om die reden moeten we ons houden aan de maatregelen, zodat die mensen wat lucht krijgen.”
Rutte was klip en klaar: ,,Het gaat echt niet goed. Niet met de besmettingscijfers en niet met de ziekenhuisopnames. We zitten op meer dan het dubbele. We staan nu op een tweesprong. Of we zorgen dat het weer de goede kant op gaat, of de cijfers blijven stijgen en dan sluit ik niet uit dat we voor de kerst weer bij u terug moeten komen met strengere maatregelen. Laten we de kerstperiode zo goed mogelijk benutten door zoveel mogelijk thuis te blijven.”
© EPA — Premier Mark Rutte en minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) gisteravond tijdens de persconferentie Hoewel niet onverwacht kwamen de woorden van premier Rutte gisteravond toch hard binnen: ,,De vraag is veel gesteld: wat kan er met kerst? Het antwoord is helaas: niet meer dan de afgelopen maanden. We hadden op meer gehoopt.”
De premier begrijpt dat mensen op meer hadden gehoopt, maar de besmettingscijfers blijven maar oplopen. Bovendien wordt het hele land getroffen en is in ‘elke leeftijdsgroep’ een toename te zien, aldus Rutte.
Het debat start rond 15.00 uur. VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff krijgt als eerste het woord. Alle partijen, met uitzondering van Henk Krol, hebben zes minuten spreektijd.
© Tweede Kamer — De volledige sprekerslijst
