Dit liveblog gesloten.
D66 is in Leiden ruim de grootste partij gebleven. De partij van Sigrid Kaag haalde bij de verkiezingen 23,2 procent van de stemmen, iets meer dan de 20,9 procent vier jaar geleden. De tweede partij is de VVD met 15,1 procent. De uitslagen kwamen donderdagavond binnen en daarmee wordt het nog spannend voor de sociaal-liberalen.
Enkele uren eerder kwam D66 in de nieuwe voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP op 23 zetels uit. Dat is er 1 minder dan eerder was berekend op basis van de getelde stemmen.
Maar in deze prognose was Leiden nog niet meegerekend, omdat ze daar nog aan het tellen waren. Ook de uitslag in Nissewaard in Zuid-Holland was er nog niet. Inmiddels is duidelijk geworden dat D66 hier na de VVD en PVV de derde partij is met 9,7 procent.
Daarnaast zijn de tienduizenden briefstemmen uit het buitenland nog niet in de laatste prognose meegeteld. Als deze uitslagen binnenkomen, naar verwachting vrijdagmiddag, dan volgt de definitieve prognose van het ANP. Daarin kunnen dus nog kleine wijzigingen voorkomen.
GroenLinks kreeg er in de laatste voorlopige prognose juist weer een zetel bij en komt op 8. DENK gaat van 2 naar 3 en JA21 gaat terug van 4 naar 3. BIJ1 van Sylvana Simons krijgt nu zeker 1 zetel in de Tweede Kamer. De andere partijen bleven op het eerdere voorlopige zetelaantal staan.
Overigens komt de Kiesraad volgende week vrijdag pas met de officiële uitslag tijdens een openbare zitting. Door restzetels kan de zetelverdeling toch nog een klein beetje afwijken van de prognose van het ANP.
Inmiddels is ruim 99,4 procent van de stemmen geteld door de stembureaus. De opkomst komt nu uit op 78,9 procent. Dat is minder dan vier jaar geleden, toen was het 81,6 procent.
De jongerenorganisatie van GroenLinks, DWARS, oordeelt hard over het verlies van de moederpartij tijdens de Tweede Kamerverkiezingen. De GroenLinks-jongeren zijn 'diep teleurgesteld' maar allerminst verrast. Partijleider Jesse Klaver moet het ook ontgelden. ,,De afgelopen maanden zagen we GroenLinks steeds verder afglijden'', schrijft voorzitter Sabine Scharwachter op de website van de organisatie.
Volgens DWARS ontbrak 'een sterk verhaal' tijdens de campagne en wilde de partij zich te aantrekkelijk maken voor regeringsdeelname. Idealisme maakte plaats voor concrete plannen en GroenLinks ging 'steeds meer dansen naar de pijpen van de grootste partijen', aldus de DWARS-voorzitter. Ook zou de campagne niet activistisch genoeg zijn. ,,Het gematigdere imago heeft er ironisch genoeg toe geleid dat de kans op meeregeren aanzienlijk is geslonken.'' De idealistische kiezer zou zijn afgehaakt en de gematigde kiezer overgestapt naar D66. Die partij won flink.
Deze nieuwe koers zou Klaver ook niet goed liggen, vindt DWARS. De 'ooit zo bevlogen en idealistische leider uit 2017' zou een 'stereotiepe tragedie' zijn van een 'jonge idealist' die met de jaren 'steeds realistischer en rechtser wordt'. DWARS laakt de constructieve houding van Klaver, die volgens de jongeren goed past binnen de oppositie maar niet binnen de campagne. De verbindende toon van Klaver is zelfs 'ongepast' op thema's als 'de opkomst van extreemrechts en fascisme'. Klaver zou te ver verwijderd zijn geraakt van het idealistische DNA van GroenLinks.
DWARS wil dat de moederpartij 'de noodzakelijke zelfreflectie' toont. 'Laat dit een 'wake-upcall' zijn.'
De tijd is rijp voor verregaande linkse samenwerking, die uiteindelijk tot een fusie moet leiden tussen in elk geval PvdA en GroenLinks. Dat zegt oud-PvdA-politica Jet Bussemaker. ,,Als er ooit een moment is om het te doen, is dat nu.” Nog nooit was het traditioneel linkse blok zo klein, PvdA, SP en GroenLinks houden volgens de voorlopige uitslag samen 25 zetels over.
© anp — Jet Bussemaker Nederland kleurt nog altijd VVD-blauw. Maar in de rijkste gemeenten brokkelt de steun voor Mark Rutte af, terwijl zijn partij in Brabant en Limburg juist beter scoort dan vier jaar geleden.
In Bloemendaal, het rijkste dorp van Nederland, is het aandeel VVD-stemmers flink gezakt: van 40 naar 32 procent. De VVD is daar nog wel de grootste, maar D66 rukt op. Ook in Laren, een andere steenrijke gemeente, heeft de VVD een boel kiezers aan D66 verloren.
Het valt op: in lommerrijke villadorpen als Wassenaar, Heemstede en Rozendaal verliest de partij van Mark Rutte óók terrein. Mogelijk zijn vermogende kiezers niet blij met ‘linkse’ VVD-verkiezingsplannen en zien zij na tien jaar Rutte meer heil in D66-lijsttrekker Sigrid Kaag.
Lees hier verder.
Oud-voetbalinternational Jeanet van der Laan (41) gaat voor D66 de Tweede Kamer in. Haar belangrijkste doel: Den Haag overtuigen van het belang van sport en bewegen. Lees hier ons interview met Van der Laan.
© Pim Ras Fotografie — Jeanet van der Laan Bij D66 hebben zich binnen een dag meer dan duizend nieuwe leden aangemeld, na de grote winst. Volgens de partij is het de snelste ledengroei in haar geschiedenis.
Inmiddels is het ledenaantal van D66 de 30.000 gepasseerd. Het oude record van de partij was 28.800, aldus een woordvoerder.
Campagneleider Sjoerd Sjoerdsma is blij met de ontwikkeling. Hij ziet het als 'een blijk van waardering voor onze positieve, verbindende campagne'. Sjoerdsma hoopt nog meer nieuwe leden te verwelkomen.
Met Wopke Hoekstra en Pieter Omtzigt had ‘team CDA’ goud in handen. Maar Omtzigt zit overwerkt thuis, Wopke worstelde zich door de campagne en ex-leider Hugo de Jonge liet zich niet zien. ‘Wat is nou het CDA-verhaal?’ Lees hier het hele verhaal.
© ANP — Pieter Omtzigt (CDA) en demissionair minister Wopke Hoekstra van Financiën (CDA) tijdens een debat over het aftreden van het kabinet In de nieuwe voorlopige prognose van het ANP blijkt dat D66 op 23 zetels uitkomt. Dat is er 1 minder dan tot nu toe berekend was. GroenLinks krijgt er juist weer een zetel bij en komt op 8. Denk gaat van 2 naar 3 en JA21 gaat terug van 4 naar 3. BIJ1 van Sylvana Simons krijgt nu zeker 1 zetel in de Tweede Kamer.
In de nieuwe prognose is Rotterdam meegeteld, maar Leiden en Nissewaard nog niet. Ook de briefstemmen uit het buitenland zijn nog niet meegeteld. Daarom kan nog geen definitieve prognose worden gemaakt en kunnen nog enkele wijzigingen ontstaan.
Inmiddels is ruim 98 procent van de stemmen geteld door de stembureaus in de gemeenten. De opkomst komt nu uit op 79 procent. Dat is minder dan vier jaar geleden toen het 81,4 procent was. Overigens komt de Kiesraad volgende week vrijdag pas met de officiële uitslag in een openbare zitting.
Bekijk hier alle uitslagen van de verkiezingen.
Het heeft lang geduurd, maar ook in Rotterdam zijn de stemmen inmiddels geteld. D66 is de grootste partij geworden met 16,7 procent van de stemmen, gevolgd door de VVD (15,5 procent).
© Arie Kievit Hoe kon het dat de opkomst tijdens de verkiezingen in Raalte zo laag was? Daar is de gemeente Raalte nu achter. Ruim drieduizend briefstemmen zijn niet meegeteld. De gemeente ging op onderzoek uit waardoor het kon dat de opkomst met maar liefst 12 procent daalde ten opzichte van de verkiezingen in 2017. ,,Een menselijke fout in het proces.” Lees hier het hele verhaal.
Ieder kan de verkiezingsuitslag op zijn eigen manier interpreteren. AD-hoofdredacteur Hans Nijenhuis kijkt naar vijf positieve kanten aan de verkiezingsuitslag.
De gemeenten Vlaardingen, Ommen en Ermelo hebben verkeerde opkomstpercentages doorgegeven aan het ANP gisteravond. In alle gemeenten werd een fors lager percentage stemmers genoteerd dan tijdens de Tweede Kamerverkiezingen in 2017. Het blijkt om een fout te gaan.
De gemeente Vlaardingen meldde gisteravond nog een opkomstpercentage van iets meer dan 54 procent, waarmee de Zuid-Hollanders een record van laagste opkomst in heel Nederland hadden. ,,Dat was alleen de opkomst van woensdag. Daarbij waren zowel de opkomst van maandag en dinsdag, als de briefstemmen niet meegerekend'', laat een woordvoerder weten. Uiteindelijk blijkt vandaag dat 73,7 procent van de stemgerechtigde Vlaardingers heeft gestemd. De uitslag van de stemmen is wel goed doorgegeven, zegt de woordvoerder.
In Ermelo werd gisteren een opkomst van 62,7 procent doorgegeven aan het ANP. Vandaag is dit aangepast naar 80,2 procent. Een woordvoerder van de gemeente laat weten dat ze ook in Ermelo per ongeluk alleen het opkomstpercentage van gisteren hebben doorgegeven, in plaats van maandag, dinsdag, de briefstemmen en woensdag samen.
Om dezelfde reden gaf ook Ommen een verkeerd opkomstpercentage door. Gisteravond zei de gemeente dat het opkomstpercentage 68,2 procent was, dit bleek 85,9 procent te zijn.
Het duurde tot na 16.00 uur op voor de gemeente Oss met de uitslag kwam, maar hij is binnen. Fier aan kop gaat ook hier de VVD, met net geen kwart van de stemmen. Maar de ogen zijn in de thuisstad natuurlijk gericht op de SP. Die partij verliest in het hele land fors, en ook in Oss is de schade flink. De partij verliest 3,5 procent ten opzichte van 2017.
© ANP — SP-partijleider Lilian Marijnissen Twee politieke zwaargewichten van VVD en D66 gaan aan de slag om de mogelijkheden van een nieuwe regeringscoalitie te verkennen. Ze hebben een breed draagvlak bij de lijsttrekkers van de zeventien gekozen partijen in de Tweede Kamer, zei Kamervoorzitter Khadija Arib na overleg met de partijleiders. Een profiel van beiden.
Rotterdam kampt met grote problemen rondom het tellen van de stemmen. Ruim 18 uur na het sluiten van de stembussen is er nog altijd geen zicht op een verkiezingsuitslag.
Tot overmaat van ramp wordt er nog met man en macht gezocht naar stemmentellers in de tweede stad van Nederland. Via groepschats en buurtapps worden jongeren opgeroepen om naar Ahoy te komen, om zo de uitslag vanavond hopelijk toch nog compleet te krijgen.
© Arie Kievit — Er wordt nog druk stemmen geteld in Rotterdam Ahoy Jorritsma (VVD) en Ollongren (D66) zullen de verkenners zijn deze kabinetsformatie, dat heeft Kamervoorzitter Arib zojuist bekend gemaakt.
Diederik Gommers ziet in de verkiezingsuitslag een bevestiging dat Nederland samen een weg uit de pandemie wil vinden. ,,Partijen die hebben laten zien dat ze willen samenwerken om de coronacrisis op te lossen, VVD en D66, hebben gewonnen.” De IC-baas heeft ook een wensenlijstje voor een nieuw kabinet.
Veel partijen hebben al aangegeven dat het initiatief voor de verkenners moet liggen bij de VVD en D66. Die worden volgens de prognoses de twee grootste partijen.
De verkenners spreken met alle lijsttrekkers. Zij hebben even de tijd. De nieuwe Tweede Kamer komt pas op 31 maart voor het eerst samen. Daarna wordt gedebatteerd over het verslag van de verkenners en worden een of meer informateurs aangewezen. De Kamer heeft sinds 2012 het initiatief bij de kabinetsformatie.
In de nieuwe Kamer komen vermoedelijk zeventien partijen.
Amper bekomen van de uitslag begint in Den Haag de formatie alweer. Alle fractieleiders leggen hun inzet vanmiddag op tafel bij Kamervoorzitter Arib. Veel partijen wijzen naar VVD en D66: de winnaars moeten het initiatief nemen. Naar verluidt worden er niet één maar twee verkenners aangesteld om te kijken wie er kunnen samenwerken met de liberale partijen.
Sylvana Simons laat weten blij verrast te zijn dat haar partij een plek in de Kamer zal krijgen: ,,Ik hoop dat iedereen zich realiseert hoeveel dit betekent. Niet alleen voor mij of onze partij, maar vooral voor de mensen die wij mogen vertegenwoordigen.”
De dag na de verkiezingen kwam ook Thierry Baudet met een reactie op de overwinning van Forum voor Democratie. ,,Fantastisch, we zijn de grootste winnaar van de verkiezingen'', zei hij. ,,En volgens mij mogen de grootste winnaars altijd het initiatief nemen in de formatie, dus dit wordt spannend."
Lilian Marijnissen (SP) laat weten dat je met deze uitslag niet bepaald kan zeggen dat de kiezer de SP het kabinet in heeft gestemd. ,,We zijn altijd bereid het gesprek aan te gaan", zegt Marijnissen ,,maar met zo'n uitslag past wel echt bescheidenheid.”
VVD-leider Mark Rutte heeft donderdag zijn nieuwe fractie gefeliciteerd met de verkiezingsoverwinning van de partij. Als enige partij kwam de VVD niet bijeen in het Tweede Kamer-gebouw.
In een bijeenkomst op Zoom werd Rutte getrakteerd op een digitaal applaus. ,,We hebben zo intensief gewerkt allemaal", zei Rutte. ,,We hebben een fractie van topkwaliteit bij elkaar gebracht. Helaas kunnen we nu niet in de fractiekamer bij elkaar komen. Ik hoop elkaar zo snel mogelijk fysiek te zien."
,,Er staat ons nu heel veel te doen", hield Rutte zijn fractiegenoten voor. Er moeten plannen worden gemaakt om na de coronacrisis 'het land van het slot te halen': bedrijven en ziekenhuizen moeten weer snel kunnen opstarten, er moet naar de schuldenpositie van bedrijven worden gekeken en achterstallige zorg moet worden ingehaald.
© ANP — Partijleider Mark Rutte voorafgaand aan een digitale fractiebijeenkomst van de VVD. Lijsttrekker van de Partij voor de Dieren Esther Ouwehand wil drie 'waakhonden' aanstellen voor tijdens de formatie. Ze wil dat ,,gezien de notoire schending van de rechtsstaat" door de vorige kabinetten-Rutte, zo schrijft ze donderdag op Twitter.
,,Gezien de notoire schending van de rechtsstaat door Rutte I, II en III (klimaat, stikstof, toeslagen) wil de Partij voor de Dieren de verkenners drie waakhonden meegeven: Minnesma, Vollenbroek en de Ombudsman", twittert Ouwehand.
Marjan Minnesma is directeur van milieustichting Urgenda, die eerder succesvol een zaak aanspande tegen de Staat over het tegengaan van de uitstoot van broeikasgassen. Johan Vollenbroek vocht met milieuorganisatie Mobilisation for the Environment in 2019 met succes bij de Raad van State het gehanteerde stikstofbeleid, het programma Aanpak Stikstof (PAS) aan. Daardoor kwamen talloze bouw- en andere projecten stil te liggen. De Nationale Ombudsman, Reinier van Zutphen, waarschuwde al in 2017 dat ouders onheus werden bejegend door de overheid en de rechterlijke macht in wat later bekend is geworden als de toeslagenaffaire.
Wat de waakhonden volgens Ouwehand precies moeten gaan doen tijdens de formatie is niet duidelijk.
Zestien Nederlandse gemeenten zijn nog altijd druk bezig om de stemmen te tellen. 336 gemeenten hebben al voorlopige uitkomsten van de Tweede Kamerverkiezingen gemeld aan de ANP Verkiezingsdienst. Ze zijn goed voor 91,5 procent van de stemmen. Van de 16 nog ontbrekende gemeenten, is Rotterdam de grootste.
Naast de Nederlandse gemeenten is het wachten ook nog op de drie bijzondere gemeenten in het Caribisch gebied Bonaire, Saba en Sint Eustatius en op de telling van de briefstemmen van Nederlanders die vanuit het buitenland hebben gestemd.
CDA-leider Wopke Hoekstra wil na de dreun die zijn partij moest incasseren het vertrouwen van de kiezer terugwinnen. ,,Er is echt werk aan de winkel." Het is vooral een klus om van het CDA weer een 'volkspartij' te maken, denkt de lijsttrekker. ,,Die ambitie moet je hebben, en die houd ik ook. Maar ik heb ook gezien dat het deze keer niet eens bijna gelukt is".
,,De day after is een beetje hetzelfde als de night before", zei Hoekstra vanochtend bij aankomst in het Kamergebouw. Wel wil hij nog 'een hele periode' vastplakken aan zijn beperkte tijd tot nu toe als leider van de partij.
De nieuwe CDA-fractie, die waarschijnlijk uit vijftien mensen bestaat, kwam bijeen in perscentrum Nieuwspoort. Grote afwezige was Pieter Omtzigt, de nummer twee van de partij, die zegt meer tijd nodig te hebben voor zijn herstel. De overige (kandidaat-)Kamerleden waren zichtbaar aangeslagen en teleurgesteld.
De fractie krimpt van negentien naar vijftien leden, volgens de prognose van de verkiezingsdienst van het ANP. De exitpolls op woensdagavond gingen nog uit van veertien zetels. ,,Ja, dat is er één meer dan gisteren, maar het zijn er een heleboel minder dan we graag hadden gewild", zei Hoekstra. ,,Het blijft in alle varianten teleurstellend."
Te midden van zijn fractiegenoten verwelkomde de lijsttrekker eerst de nieuwe kandidaten die waarschijnlijk in de Kamer komen: de Brabantse Inge van Dijk, presentatrice Lucille Werner en Derk Boswijk, de fractievoorzitter in Utrecht. Het was zoeken voor Hoekstra, die met zijn rug naar een groot deel van de Kamerleden moest staan om zich ook op de camera's te richten. ,,Het was minder dan we hier allemaal hadden gehoopt én verwacht", zei Hoekstra tegen zijn mede-CDA'ers. Met de fractie wil Hoekstra vooral spreken over 'hoe nu verder', vertelde de christendemocraat. ,,Dat zal een eerste gesprek van vele worden."
Overigens zal niet alleen de fractie, maar ook de volledige partij 'heel kritisch' naar zichzelf kijken, zo zei partijvoorzitter van het CDA, Rutger Ploum. ,,Maar we hebben een hele goede leider en daar gaan we mee door."
© ANP — Partijleider Wopke Hoekstra tijdens een fractiebijeenkomst van het CDA in Nieuwspoort. Volgens de voorlopige nieuwe prognose behaalt BIJ1, de partij van Sylvana Simons, 1 zetel in de Tweede Kamerverkiezingen.
Hoeveel nieuwe gezichten zien we straks in de Kamer en wie wordt de verkenner voor het formeren van een nieuw kabinet? In Den Haag gaan ze een dag na de verkiezingen weer aan de bak:
Henk Krol keert niet terug in de Tweede Kamer, want zijn lijst heeft niet genoeg stemmen gehaald voor een zetel. Bij de pakken neerzitten, doet hij niet, vertelt hij aan RTL Nieuws. Hij heeft nieuwe toekomstplannen. ,,Negativiteit past niet bij mij. k ga een bed and breakfast beginnen. Ik weet nog niet waar. Dat gaat een grote, nieuwe hobby van mij worden. Dat kan ik prima combineren met mijn partij. Ik zit vol energie."
Hij denkt dat de ruzies binnen 50PLUS, de partij die hij afgelopen mei verliet, op hem afstraalden.
Lijsttrekker Femke Merel van Kooten van de nieuwe partij Splinter komt niet in de Kamer, maar richt zich alvast op de Gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar.
Gert-Jan Segers is opgelucht dat de ChristenUnie waarschijnlijk op vijf zetels blijft staan. ,,Vijf of vier, dat scheelt heel veel", zei hij een dag na de verkiezingen. De ChristenUnie stond in de eerste exitpolls op een verlies van een zetel. Er was dan ook taart voor de fractieleden.
De partij had gehoopt op een zetel winst, aldus Segers. Maar hij vindt het een 'knappe prestatie' dat de christelijk-sociale partij stabiel is gebleven nadat ze regeringsverantwoordelijkheid had genomen. Zeker nadat er zoveel zware maatregelen moesten worden genomen na het uitbreken van de coronacrisis.
Segers wil nog niet ingaan op de formatie en een mogelijke rol daarin voor zijn partij. Het is volgens hem veel te vroeg om hierover te speculeren. ,,Wij moeten eerst even rustig kijken wat dit betekent voor de politieke verhoudingen, wat andere partijen willen. We zijn echt nog niet toe om te spreken over onze eigen positie. Ik wacht rustig af."
Ondanks de zetelwinst van Forum voor Democratie was lijsttrekker Thierry Baudet gisteravond onbereikbaar. Via Twitter zijn nu beelden opgedoken van een dansende Baudet, omringd door partijgenoten. De anderhalve meter is ver te zoeken, de aanwezigen staan hutjemutje op elkaar.
© Still videobeelden — Via Twitter zijn beelden opgedoken van een dansende Baudet, omringd door circa vijftien partijgenoten. Ze staan hutjemutje op elkaar. De PvdA wil nog altijd alleen meeregeren als minstens één andere linkse partij dat ook doet, ook nu de partij als enige van de traditionele linkse oppositiepartijen niet zwaar heeft verloren. Dat heeft politiek leider Lilianne Ploumen gezegd voorafgaand aan de eerste fractiebijeenkomst na de Tweede Kamerverkiezingen. Zij ziet 'geen enkele reden' om op die eerdere uitspraak terug te komen.
Ploumen werd door haar fractie onthaald met applaus en een grote bos rode rozen. Toch valt er ook bij de PvdA weinig te vieren. De sociaaldemocraten had gehoopt op herstel na de historische verkiezingsnederlaag van 2017, toen zij kelderden van 38 naar negen zetels. Maar het werden er opnieuw negen. ,,We hadden natuurlijk op meer gehoopt", erkent Ploumen. ,,Maar we gaan aan de slag voor de mensen die op ons gestemd hebben."
Over eventuele kabinetsdeelname wil Ploumen zich nog niet uitspreken. ,,U kent ons als een verantwoordelijke partij", zei zij wel. Maar de PvdA zal dus niet als enige linkse partij aanschuiven. Vanuit de oppositie is zij er volgens Ploumen de afgelopen vier jaar ook in geslaagd 'de regering een beetje bij te sturen'.
Volgens woordvoerder Paul Tissingh van de gemeente Rotterdam kwamen veel vrijwilligers gisteren niet opdagen voor de telklus, die voor een deel in Ahoy plaatsvond. ,,Er waren te veel uitvallers. Daardoor moesten we met een kleinere groep tellen. Vannacht besloot de leiding te stoppen met tellen. ‘Het heeft geen zin om door te gaan, want we zijn niet meer fris, werd er gezegd.”
© AD — Stemmen tellen in Rotterdam Ahoy BIJ1-lijsttrekker Sylvana Simons is onderweg naar Den Haag om haar 'nieuwe werkplek' te bekijken, zo laat ze weten op Twitter. Ze bedankt stemmers voor de steun aan haar partij.
Ondanks de pijnlijke nederlaag bij de Tweede Kamerverkiezingen mocht GroenLinks-leider Jesse Klaver vandaag bloemen en applaus in ontvangst nemen van zijn fractie. Hij noemde de halvering van het aantal zetels van zijn partij 'heel heftig', maar wil wel door als partijleider. ,,Omdat de missie van GroenLinks urgenter is dan ooit en omdat ik daar graag met de partij mee doorga."
Klaver, die zich op de verkiezingsavond ook al strijdbaar had getoond, benadrukt wel dat uiteindelijk de fractie beslist of hij kan aanblijven. Van de huidige veertien Kamerleden nemen er acht noodgedwongen afscheid. GroenLinks krijgt volgens een voorlopige prognose zeven zetels, waarvan er op basis van de kieslijst één wordt ingenomen door een nieuwkomer.
Niet alleen GroenLinks maar ook de SP heeft fors verloren, en bij de PvdA is het gehoopte herstel na de historische verkiezingsnederlaag van 2017 uitgebleven. Klaver vindt de electorale dreun voor de linkse oppositie 'heel verontrustend', omdat volgens hem ,,meer dan ooit progressieve politiek nodig is in Nederland".
Door de verkiezingsuitslag is het vrijwel zeker dat het minimumloon gaat stijgen, aldus economen van ABN AMRO. Bij een centrumrechtse coalitie blijft die verhoging waarschijnlijk beperkt tot 10 procent, maar als er een bredere coalitie komt waarbij ook één of meer linkse partijen aansluiten kan dat een grotere stijging worden.
Niet alleen het minimumloon, maar ook de AOW en de bijstand gaan vermoedelijk omhoog, verwachten de economen. Die stijging is echter onzekerder. Zo willen VVD, de grootste partij van Nederland, en CDA de koppeling tussen minimumloon en bijstand loslaten. Ook zou de AOW mogelijk minder hard kunnen toenemen dan het minimumloon.
Als er gekozen wordt voor een bredere coalitie met linkse partijen als PvdA en GroenLinks dan kan het zijn dat het minimumloon nog wat verder stijgt. Daar hebben die partijen zich namelijk hard voor gemaakt. Ook bijstand en AOW zouden dan vermoedelijk wat meer meestijgen. Hoe groter de verhoging wordt, des te groter is ook de kans dat dit in stapjes gebeurd en afhankelijk wordt gemaakt van ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, denken de ABN AMRO-economen.
Behalve de blik op het loon zal er ook aandacht uitgaan naar flexwerk. Er ligt een advies van de commissie-Borstlap om in flexcontracten een hoger minimumloon op te nemen en strenge regels in te voeren rond laagbetaalde zzp'ers en uitzendkrachten. Die dragen nu nog onevenredig zwaar de risico's van flexwerk, terwijl ondernemers vooral de voordelen hebben. De voorstellen om dat recht te trekken kunnen weer leiden tot hogere loonkosten voor werkgevers en een grotere herziening van belastingen en subsidies in de hand werken.
SP-leider Lilian Marijnissen zegt dat er met haar partij 'altijd te praten' valt, maar deelnemen aan een kabinet ligt nu niet voor de hand. ,,De uitslag geeft er geen aanleiding toe", aldus Marijnissen.
De socialisten willen in ieder geval niet ,,een rechts kabinet aan de meerderheid helpen". Marijnissen ziet niets in een kabinet dat op ,,de oude voet verder wil".
De SP verliest in de voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP vijf zetels. De partij moet dan ook goed bij zichzelf te rade gaan wat er misging, zegt Marijnissen. Ze had het flinke verlies niet helemaal verwacht. ,,Ik had best wel het idee dat de campagne goed werd ontvangen."
© ANP — Partijleider Lilian Marijnissen tijdens een fractiebijeenkomst van de SP in de Thorbeckezaal, de dag na de Tweede Kamerverkiezingen. D66-leider Sigrid Kaag wil vanochtend nog niet speculeren over eventuele coalitiepartners. Andere partijen vinden dat VVD en D66 de leiding moeten nemen in de formatie, maar daar vindt Kaag het te vroeg voor.
Over samenwerking gaat de D66-lijsttrekker voorlopig nog niets zeggen. De thema's waar een nieuw kabinet zich mee bezig moet gaan houden 'ontstijgen eigenlijk partijkleur'. Ze wil nu ,,gesprekken gaan voeren op basis van de inhoud. Eerst het wat en hoe en dan met wie".
D66 behaalt volgens de voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP 24 zetels, een historisch hoog aantal. Kaag is donderdag dan ook met een 'heel fijn gevoel' opgestaan. Gisteravond verschenen foto's van een dansende D66-lijsttrekker op sociale media. Het feestje bij de partij is volgens Kaag niet heel lang doorgegaan, maar ze heeft er ,,wel een gezellige avond van gemaakt".
Vanochtend is de fractie bijeen in de Tweede Kamer. Daar zegt Kaag dat ze 'bijna tranen in haar ogen' heeft van de mooie uitslag. In de eerste exitpoll woensdagavond stond de partij nog op 27 zetels. Die kleine daling mag de pret niet drukken, zegt Kaag. ,,We zijn echt als winnaar uit de bus gekomen."
De winkeliers hopen op een snelle formatie waarbij oog is voor de sector omdat er werk aan de winkel is. Dat zeggen brancheorganisaties Raad Nederlandse Detailhandel (RND) en INretail. Volgens de RND moet het consumentenvertrouwen snel worden verbeterd zodat klanten weer meer geld gaan uitgeven. Daarnaast moet de overheid de regie gaat nemen bij de transformatie van de binnensteden.
Het consumentenvertrouwen zou volgens directeur Eus Peters van de RND kunnen worden verbeterd door snel een 'nationaal herstelplan' op te zetten, waar minister-president en VVD-lijsttrekker Mark Rutte eerder voor pleitte. ,,Dat zou consumenten zekerheid geven over hun eigen financiële situatie voor de komende jaren, waardoor ze weer geld gaan uitgeven", aldus Peters. Volgens ABN AMRO is vorig jaar door Nederlanders 37 miljard euro extra gespaard door de coronacrisis.
Peters zegt dat winkeliers mede doordat consumenten meer via internet winkelen op dit moment te veel oppervlak hebben. Die ruimte kan volgens hem ook gebruikt worden voor woningen. ,,We moeten met elkaar keuzes maken hoe Nederland ingericht moet worden en daarbij is centrale regie noodzakelijk."
INretail vindt het belangrijk dat er bij de formatie oog is voor de problemen in de sector. Door de coronacrisis is er ,,gigantische schade geleden en er moet overheidsbeleid komen zodat de sector kan herstellen en weer vitaal wordt", aldus een woordvoerder.
Volgens de branchevereniging zit er 'enorme sociale waarde' in goed functionerende winkelgebieden. Winkels zijn meer dan een plek om spulletjes te kopen, vindt INretail. ,,Ze geven ook sfeer aan een centrum en het is een ontmoetingsruimte. Voor sommige ouderen is dat het enige sociale contact dat ze op een dag hebben."
Pieter Omtzigt reageert teleurgesteld op de verkiezingsuitslag van zijn partij CDA. Volgens de laatste prognose daalt de partij van 19 naar 15 zetels. ‘Dank voor de steun en de stemmen gisteren. Helaas is de uitslag toch een forse tegenvaller voor onze partij. Toch zal het mij niet verhinderen te blijven vechten voor idealen, voor rechtvaardigheid en voor onze concrete voorstellen’, schrijft hij op Twitter.
De nummer twee van de kandidatenlijst van de partij nam medio vorige maand midden in de verkiezingscampagne een pauze na een zwaar jaar. Omtzigt zegt op Twitter dat hij langer afwezig is. ,,Het herstel kost mij langer en ik heb in de afgelopen weken toch nog net te veel campagne proberen te voeren, soms tegen beter weten in."
Het CDA verloor 4 zetels bij de verkiezingen en komt nu uit op 15, aldus een prognose van de Verkiezingsdienst van het ANP. Omtzigt spreekt van een 'forse tegenvaller' voor de christendemocraten.
Omtzigt was vorig jaar nog kandidaat voor het lijsttrekkerschap. Hij verloor die strijd nipt van Hugo de Jonge. De minister van Volksgezondheid gaf het lijsttrekkerschap in december op omdat het niet te combineren zou zijn met de bestrijding van het coronavirus. Daarop werd Wopke Hoekstra de nieuwe leider.
© EPA — Pieter Omtzigt (CDA) brengt zijn stem uit. De ouderenbonden laten zich vanwege 'politieke onafhankelijkheid' niet uit over de verkiezingsuitslag, maar hebben wel ,,een boodschap aan de partijen die aan zet zijn en die in de Kamer komen: houd rekening met de belangen van senioren", aldus woordvoerders van de ANBO en KBO-PCOB.
De ANBO had wel een verkiezingswijzer gemaakt met ouderenthema's, om mensen te helpen een keuze te maken. ,,Maar je kunt, heel terecht, ook kiezen op andere thema's zoals klimaat." Achter de schermen probeert de ouderenbond wel invloed uit te oefenen op de politiek. ,,Met allianties proberen we met gebundelde kracht de partijen en het toekomstig kabinet te beïnvloeden over ouderenzorg waar een gigaprobleem ligt", zegt woordvoerder Ewald van Kouwen.
Van Kouwen noemt thema's die er ,,al lang aankomen, maar waar maar geen beweging in komt". Een van die onderwerpen is de ouderenzorg. ,,Ik weet niet of mensen dat realiseren, maar de ouderenzorg kunnen we niet betalen en er zijn geen mensen voor in de toekomst", zegt de woordvoerder. Ook de woningmarkt moet in beweging komen. ,,Er moeten in tien jaar een miljoen nieuwe huizen komen. Als senioren kunnen doorstromen, dan ook gezinnen en starters. Ook de pensioenen die eraan komen, de overgang van mensen die net met pensioen gaan of mensen die nu niet de tijd hebben om pensioen op te bouwen, is een onderwerp. Het kabinet krijgt het zwaar."
Uit een peiling van de seniorenorganisatie KBO-PCOB onder de eigen achterban, kwam naar voren dat volgens de leden op wonen, zorg, welzijn, koopkracht en het ouderenpensioen de nadruk moet liggen. ,,De groep ouderen wordt alleen maar groter, over twintig jaar is er een enorme vergrijzing. Wil je ervoor zorgen dat het dan voor die mensen goed geregeld is, dan moet je nu beginnen", aldus de woordvoerder.
Actiz, de branchevereniging voor zo'n 400 zorgorganisaties, houdt zich op de vlakte over de verkiezingsuitslag. ,,Het wordt een interessante periode met de formatie. We hebben onlangs met een aantal andere organisaties een tienpuntenplan gemaakt voor de zorg. Hier gaan we bij de partijen zeker aandacht voor vragen", aldus een woordvoerder.
© ANP — Coronamaatregelen in een stembureau in Staphorst. Hoewel politieke partijen deze campagne afzonderlijk tonnen uitgaven aan advertenties op internet, ging het in de nabeschouwing tussen campagneleiders op donderdag maar weinig over digitaal campagnevoeren. De politici misten vooral de mogelijkheid om de kiezers in het echt te zien. ,,Als er geen corona was geweest, hadden we hele grote bijeenkomsten gehad," zei Sjoerd Sjoerdsma van D66.
Van half december tot en met vorige week gaven partijen volgens rapporten van Facebook en Google gezamenlijk ruim 2,3 miljoen euro uit aan advertenties online. Hierbij is alleen gekeken naar de partijen die volgens de laatste Peilingwijzer in het voor hen gunstigste geval kans maakten op een zetel.
Die miljoenen bleven onbesproken tijdens het gesprek tussen campagneleiders in Nieuwspoort. De SP moet het traditioneel hebben van een campagne van deur tot deur, aldus SP-campagneleider Maarten Hijink. Dat kon nu niet. Campagneleider Wijnand Duyvendak van GroenLinks vond het wel moeilijk dat zijn partij, die de vorige verkiezingen grote bijeenkomsten organiseerde, 'geen contact' kon maken.
,,Een beetje online, daar gebeurde best veel," zegt hij. Online is volgens hem erg belangrijk, maar als je het niet kunt combineren met een offlinecampagne, blijf je volgens Duyvendak ergens steken.
CDA, een partij die deze verkiezingen flink verlies boekte, gaf veruit het meest uit aan internetreclames: bijna 650.000 euro in dertien weken. Daarna volgen D66 (451.000 euro), GroenLinks (212.000 euro), VVD (207.000 euro), PvdA (184.000 euro) en Forum voor Democratie (182.000 euro). Het gaat hierbij om uitgaven van de landelijke afdelingen van de partijen, maar ook van kandidaten, regionale vertakkingen en gelieerde organisaties als jongerenafdelingen.
Partijen bereikten niet alleen kiezers op internet met advertenties, maar zochten ook op andere manieren contact. Zo kocht de landelijke afdeling van de PVV geen enkele internetreclame, maar stuurde deze wel actief berichten naar volgers op sociale media als Facebook en Twitter. GroenLinks ging via WhatsApp in gesprek met met potentiële stemmers. Het is niet bekend hoeveel geld partijen hebben gestoken in zulke vormen van digitaal campagnevoeren.
© ANP — Lijsttrekker Gert-Jan Segers spreekt online campagnevoerders toe van de ChristenUnie. Wopke Hoekstra kan ondanks het forse zetelverlies aanblijven als leider van het CDA, zegt partijvoorzitter Rutger Ploum. Hij noemt de uitslag een 'hele teleurstelling'.
De partij moet 'heel kritisch' naar zichzelf kijken, zegt Ploum. ,,Maar we hebben een hele goede leider en daar gaan we mee door." Ook Hoekstra zelf blikt donderdagochtend alweer vooruit. ,,Teleurstellingen horen bij het leven. En vervolgens moet je jezelf herpakken en moet je verder."
Het CDA komt in de jongste voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP op 15 zetels, een verlies van 4 ten opzichte van de vorige verkiezingen in 2017.
© ANP — CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra reageert in het partijbureau op de uitslagen voor de Tweede Kamerverkiezingen. De VVD is vrijwel in heel Nederland de grootste partij geworden. De teller van gemeenten waar de partij de meeste stemmen kreeg, staat inmiddels op 280. Naaste concurrenten zijn de PVV en D66, die respectievelijk dertien en twaalf gemeenten op hun naam schreven. Enkele tientallen gemeenten hebben hun uitslag nog niet doorgegeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP.
In de zee van VVD-blauw op de landkaart is het zoeken naar de andere partijen. De steun voor de PVV is vooral te vinden in Limburg (Heerlen, Kerkrade, Brunssum, Landgraaf, Echt-Susteren, Roerdalen en Stein) en in het noordoosten van het land (Emmen, Westerwolde, Pekela, Stadskanaal). Daarnaast kreeg de PVV de meeste stemmen in Rucphen (Noord-Brabant) en Edam-Volendam (Noord-Holland).
D66 won in steden als Zwolle, Groningen, Haarlem, Arnhem, Nijmegen, Leeuwarden en Delft.
De SGP werd de grootste in tien gemeenten in de zogeheten Biblebelt, zoals Tholen, Staphorst, Barneveld en Urk. Het CDA kreeg in acht gemeenten de meeste stemmen: vier in Friesland en vier in Overijssel. ChristenUnie kreeg net als vier jaar geleden de meeste stemmen in Oldebroek (Gelderland) en Bunschoten (Utrecht).
Vier jaar geleden was de VVD de grootste partij in 285 van de 391 gemeenten (inclusief Bonaire, Sint Eustatius en Saba). In 2012 won de VVD 282 van de 418 gemeenten.
© AP — De VVD won in veel Nederlandse gemeenten. Voor BIJ1 waren afgelopen uren 'zenuwslopend', laat een woordvoerder weten. Het spant erom of de partij van Sylvana Simons in de Tweede Kamer komt.
Donderdagochtend leek dat wel te gaan gebeuren, maar in de prognose van een paar uur eerder haalde BIJ1 de kiesdrempel niet. De partij heeft er vertrouwen in de zetel nu vast te houden, aldus de woordvoerder. Maar lijsttrekker Sylvana Simons en andere leden zijn wel 'erg nerveus'.
Simons zelf wilde donderdagochtend nog niet reageren.
© EPA — Sylvana Simons Zelfs in Den Haag heeft politicus Richard de Mos met Code Oranje nauwelijks kunnen scoren bij de landelijke verkiezingen. De Hagenaar bleef hier met zijn landelijke partij steken op 3413 stemmen, een schamele 1,7 procent van het Haagse totaal.
© ANP — Code Oranje lijsttrekker Richard de Mos voert campagne in de hoofdstad. De gemeente Rotterdam is weer begonnen met het tellen van de stemmen in Ahoy. De havenstad is de enige van de vier grote steden die nog geen voorlopige uitslag heeft gegeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP.
In de nacht van woensdag op donderdag werd het tellen van de stemmen stilgelegd nadat 62 procent was geteld. Volgens de woordvoerder kon toen nog geen betrouwbare tussenstand worden gegeven.
Donderdagochtend hebben zich diverse vrijwilligers in Ahoy gemeld om het tellen weer te hervatten. De stemmen van in totaal tien bureaus moeten nog worden geteld. Dat gebeurt in een afgesloten ruimte in Ahoy. Een woordvoerder van de gemeente hoopt dat de uitslag er aan het eind van de ochtend is. ,,In een hoopvol scenario weten we aan het einde van de ochtend de uitslag en in een realistisch scenario in de loop van de middag", aldus een woordvoerder van de gemeente.
In Rotterdam waren er ruim vierhonderd stembureaus, waarvan er 66 kleiner zijn dan 60 vierkante meter. De stemmen van die 66 bureaus moesten in Ahoy geteld worden om voldoende afstand te kunnen houden. Jongeren die zich online hadden aangemeld, werden in groepjes ingezet om de stembureauleden te versterken.
© EPA — Het tellen in Ahoy is weer hervat. Het inmiddels vertrokken FvD-Kamerlid en partijkopstuk Theo Hiddema laat op Twitter weten gisteren toch op een FvD-kandidaat te hebben gestemd, te weten Freek Jansen. ,,Weet zeker dat Freek Jansen mijn stem op hem en FVD glans zal geven", aldus Hiddema.
De PVV is niet langer de partij met de meeste stemmen in Limburg. De VVD heeft meer stemmen gekregen in de thuisprovincie van PVV-leider Geert Wilders en prominente partijgenoten als Lilian Helder en Dion Graus.
De VVD kreeg de steun van 21 procent van de Limburgse kiezers. Vier jaar geleden eindigde de partij op 17,9 procent. De PVV zakte van 19,5 procent naar 17 procent. De SP verloor veel terrein en D66 won licht.
Ook in Overijssel en Friesland is de VVD de grootste partij geworden. In beide provincies werd de koppositie overgenomen van het CDA. In Drenthe, Flevoland en Zeeland bleef de VVD de grootste partij.
In de provincie Groningen is de VVD juist niet langer de grootste. De partij kreeg meer stemmen dan in 2017, maar D66 ging nog meer vooruit. De VVD ging van 13,9 naar 14,9 procent, D66 steeg van 12,6 naar 15,5 procent.
© ANP — PVV-lijsttrekker Geert Wilders reageert in de Tweede Kamer op de uitslagen voor de Tweede Kamerverkiezingen. De VVD blijft de grootste partij van Nederland, maar uitgerekend in de oude basis van de partij daalt het aantal stemmen. VVD verloor vooral terrein in lommerrijke villadorpen als Laren, Wassenaar, Heemstede, Bloemendaal en Rozendaal.
In Laren had de VVD in 2012 een absolute meerderheid. De partij kreeg er 54,5 procent van de stemmen. Vier jaar geleden daalde dit naar 47,1 procent en nu kreeg de VVD er nog 'maar' 39,5 procent van de stemmen. In diezelfde periode groeide D66 van 9,7 procent naar 12,4 procent naar 17,3 procent. De links-liberalen zijn nu de tweede partij in Laren.
Ook in Wassenaar, de rijkste gemeente van het land, krijgt de VVD geen absolute meerderheid meer. In 2012 kreeg de partij er 52,4 procent van de stemmen, in 2017 was dat 41,7 procent en nu 36,9 procent. Ook daar is D66 uitgegroeid tot de tweede partij.
In Heemstede en Bloemendaal, bij Haarlem, en in het lommerrijke Rozendaal, bij Arnhem, is de VVD ook gezakt van bijna de helft van de stemmen naar ongeveer een derde. Ook in die drie gemeenten loopt D66 steeds verder in.
© ANP — VVD-lijsttrekker Mark Rutte reageert op de uitslagen voor de Tweede Kamerverkiezingen in de Tweede Kamer. De Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS) zegt 'positief gestemd' te zijn over de waarschijnlijke verkiezingsuitslag. ,,In ieder geval de grootste partij VVD en grote winnaar D66 hebben voor onderwijs en schoolleiders iets in petto, dus dat is goed nieuws", zegt een AVS-woordvoerder.
Volgens de vereniging is het schoolleiderstekort vaak onderbelicht. ,,De VVD vindt dat de aanpak daarvan hand in hand moet gaan met het lerarentekort." Vaak zijn er maar één of twee schoolleiders op een school, waardoor er procentueel een groter tekort op is dan van leraren, legt de woordvoerder uit. ,,Met stabiele en goede leiders zullen mensen minder snel vertrekken, en zij weten de juiste mensen aan te trekken."
,,D66 heeft toegezegd de positie van de schoolleiders te willen versterken, tekorten aan te pakken en beter te willen belonen", zegt de AVS-woordvoerder. ,,Bovendien is D66 het meest uitgesproken van alle partijen hierover, dus dat is goed nieuws." AVS hoopt daarbij dat na de formatie ,,die plannen ook echt worden waargemaakt en andere partijen in de regering of vanuit de oppositie het belang van schoolleiders zullen behartigen".
Ook de Algemene Onderwijsbond (AOb) laat weten dat ,,in het onderwijs de verwachtingen richting D66 hooggespannen zijn", aldus een zegsman. Die verwachtingen zijn vooral gericht op het dichten van de loonkloof tussen het voortgezet onderwijs en het primair onderwijs. ,,Er zal flink geïnvesteerd moeten worden in het salaris van het basisonderwijs."
© ANP — Op 8 februari gingen veel basisscholen weer open. Vier partijen lijken nieuw in de Tweede Kamer binnen te komen: JA21, Volt, de BoerBurgerBeweging en BIJ1. Zij hebben allemaal hun eigen 'terrein', blijkt uit de uitslagen die zijn doorgegeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP.
JA21 trekt veel stemmen in de voorsteden van de grote steden. Dat zijn ook de plaatsen waar PVV en Forum voor Democratie populair zijn. JA21 haalde zijn vooralsnog beste resultaat in Edam-Volendam. Daar kreeg de partij 6,6 procent van de stemmen. In de omgeving van Rotterdam kreeg de partij relatief veel stemmen in gemeenten als Albrandswaard, Brielle, Westvoorne, Capelle aan den IJssel en Ridderkerk. Daarnaast scoorde de partij in de gemeenten Westland en Midden-Delfland, onder de rook van Delft en Den Haag.
De pan-Europese beweging Volt heeft veel kiezers in studentensteden. De partij kreeg bijvoorbeeld 8 procent van de stemmen in Wageningen. Volt is daar nu de vierde partij, na D66, GroenLinks en VVD. Ook in Delft, Utrecht, Amsterdam, Groningen en Nijmegen haalt Volt veel stemmen.
De BoerBurgerBeweging (BBB), die voortkomt uit de boerenprotesten, heeft vooral steun in het noorden en oosten van het land. In Raalte kreeg de partij 6,9 procent van de stemmen, net iets minder dan de PVV. In het Twentse Tubbergen werd BBB de vierde partij, met twee stemmen meer dan D66. De boerenpartij is ook een stemmentrekker in gemeenten als Ommen en Olst-Wijhe in Overijssel en in Bronckhorst en Lochem in Gelderland.
BIJ1, de partij van Sylvana Simons, haalt volgens de meest recente voorlopige prognose van het ANP ook een Kamerzetel. In Amsterdam, waar Simons tot voor kort in de gemeenteraad zat, staat de partij vooralsnog op 5,9 procent van de stemmen. Daarmee is BIJ1 in de hoofdstad groter dan de PVV en Forum voor Democratie. Amsterdam is nog bezig met het tellen van de stemmen. Ook in Diemen, Almere en Utrecht heeft BIJ1 veel stemmen gekregen.
De opiniepeilers hebben de grote winst van D66 en Forum voor Democratie in hun voorspellingen volkomen gemist. Op de dag voor de verkiezingen gaven ze de partij van Sigrid Kaag gemiddeld 18,5 zetels. In de voorlopige uitslag zijn dat er 24, ruim vijf zetels meer. Forum voor Democratie kreeg in de peilingen gemiddeld iets meer dan vijf zetels toebedeeld en dat werden er acht.
In heel Nederland worden er nog stemmen geteld. De uitslag van Rotterdam is nog niet binnen, dus zijn ze in AHOY nog steeds druk bezig met het tellen van de stembiljetten. Verslaggever Jelle Akerboom was daar:
Voor de dames en heren politici was het gisteren natuurlijk een latertje door de uitslagenavond van de verkiezingen, toch worden alle fracties vanochtend -met misschien nog wat slaap in de ogen- al verwacht in Den Haag. Verslaggever Peter Boender stond op het Binnenhof:
De nieuwkomers zijn succesvol deze verkiezingen: Volt, JA21, en de BoerBurgerBeweging mogen allemaal voor het eerst de kamer in. In onze Live Nieuws Update praatten we met Caroline van der Plas, lijsttrekker van die laatste partij:
Weinig stemmen zijn tot nu toe ongeldig verklaard. In de gemeenten die tot nu toe hun uitslagen hebben doorgegeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP, waren 17.809 stemmen niet geldig, 0,2 procent van het totaal. Diezelfde gemeenten hadden vier jaar geleden 26.742 stemmen (0,3 procent) ongeldig verklaard.
In Olst-Wijhe zijn naar verhouding de meeste stemmen ongeldig verklaard. Zo'n 0,6 procent van alle uitgebrachte stemmen in de gemeente aan de IJssel telde niet mee. Dat is drie keer zo veel als vier jaar geleden. In Amsterdam, Den Haag en Putten is een half procent van de stemmen ongeldig.
Zeventig-plussers mochten dit jaar per brief stemmen, maar dat ging gepaard met problemen. Bij het tellen van de eerste briefstemmen op maandag bleek dat veel ouderen het stembiljet en de stempas in dezelfde envelop hadden gestopt. Dat mocht niet en daarom werden de stemmen aanvankelijk terzijde gelegd. Vanwege de problemen paste minister Kajsa Ollongren de werkwijze voor briefstemmen aan, waardoor meer poststemmen alsnog in de telling zijn meegenomen.
De Belgische premier Alexander De Croo heeft via Twitter felicitaties aangeboden aan Mark Rutte en Sigrid Kaag. ,,Nederland heeft een duidelijke keuze gemaakt voor positief en verbindend leiderschap", aldus De Croo.
De partij van Viruswaarheid-voorman Willem Engel heeft geen zetels behaald bij de Tweede Kamerverkiezingen van gisteren. De partij, die zonder echte naam meedeed, haalde volgens de laatste prognose 0,1 procent van de stemmen. Engel spreekt op Facebook over fraude en wil een hertelling.
BIJ1 van Sylvana Simons krijgt toch een zetel in de Tweede Kamer. Dat blijkt uit een nieuwe voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP, die is gebaseerd op ruim 88 procent van de stemmen.
De VVD behaalt 35 zetels en wordt de grootste partij. D66 van Sigrid Kaag maakt een flinke sprong en gaat van 19 naar 24 zetels. De PVV wordt de derde partij met 17 zetels, gevolgd door het CDA met 15 zetels. Die twee partijen verliezen respectievelijk 4 en 3 zetels. De PvdA blijft gelijk op 9 zetels, evenveel als de SP die er 5 verliest. GroenLinks gaat van 14 naar 7 zetels.
Forum voor Democratie wint flink en gaat van 2 naar 8 zetels. JA21 waarin veel oud-FVD'er zitten, komt uit op 4 zetels. Andere nieuwe partijen in de Kamer zijn het pro-Europese Volt met 3 zetels en de BoerBurgerBeweging met 1 zetel.
Van de zittende partijen gaat de Partij voor de Dieren van 5 naar 6 zetels. De ChristenUnie blijft gelijk op 5 zetels staan. Ook de SGP blijft stabiel met 3 zetels. DENK gaat terug van 3 naar 2 zetels en de ouderenpartij 50PLUS houdt 1 zetel over, een verlies van 3.
De VVD heeft opnieuw de meeste stemmen gekregen in Eindhoven, de vijfde stad van het land. D66 is opnieuw de tweede partij in de stad, maar het verschil tussen de twee partijen is veel kleiner geworden.
De VVD kreeg 19,7 procent van de stemmen in Eindhoven. Vier jaar geleden had de partij 18,8 procent van de Eindhovenaren achter zich weten te krijgen. D66 steeg van 15,8 procent naar 19 procent. Het verschil tussen de twee partijen is 887 stemmen. In Eindhoven hebben bijna 124.000 mensen gestemd.
De PVV zakte van 12,4 naar 9,6 procent, maar bleef de derde partij. Ook GroenLinks verloor flink, de partij ging in Eindhoven terug van 11,9 procent naar 7,5 procent.
Forum voor Democratie steeg in Eindhoven van 1,7 procent naar 4,7 procent. Ook debutant Volt kreeg 4,7 procent. Het verschil tussen die twee partijen is 72 stemmen in het voordeel van Forum voor Democratie.
© Jean Pierre Reijnen — Stemmen in het Parktheater in Eindhoven Ook buitenlandse media besteden volop aandacht aan de Nederlandse verkiezingen. Niet alleen de verwachte overwinning van de VVD trekt de aandacht, maar ook de flinke zetelwinst van D66 wordt overal benoemd. De correspondente van de Britse omroep BBC legt uit dat wordt gesproken over het 'Kaag-effect', naar lijsttrekker Sigrid Kaag.
In Duitsland noemt Bild de uitslag van D66 de 'grote verrassing' van deze verkiezing. De krant meldt dat PVV-leider Geert Wilders zijn tweede plek in het parlement nu moet afstaan aan de partij van Kaag. Bild constateert ook dat 'drie extreemrechtse partijen' volgens prognoses samen 27 zetels krijgen in de Tweede Kamer. ,,Een duidelijke verhoging ten opzichte van 2017."
,,Partij van premier Mark Rutte blijft grootste bij Nederlandse verkiezingen, maar links-liberale D66 wint fors", kopt het Belgische VRT NWS online. ,,Rutte wint met zijn VVD voor de vierde keer op rij de verkiezingen en is dus zo goed als zeker dat hij premier blijft", klinkt het op de nieuwssite, die vaststelt dat de partijen van Rutte en Kaag de 'grote winnaars' lijken te worden.
De correspondente van de BBC zegt dat Kaag linkse kiezers achter zich lijkt te hebben gekregen met haar 'open en optimistische' visie. De omroep deelt online een foto van de D66-leider die omringd door haar partijgenoten jubelend op een tafel staat. Ook Forum voor Democratie van Thierry Baudet deed het volgens de BBC beter dan verwacht. ,,Ze voerden actie om de lockdown te beëindigen. Het was de enige partij die manifestaties hield tijdens de pandemie."
Ook in de Verenigde Staten blijft de overwinning van de VVD niet onopgemerkt. In de krant The New York Times schrijft de Nederlandse journalist Thomas Erdbrink dat Rutte afstevent op een vierde termijn als premier. Hij legt uit dat het kabinet van Rutte eerder dit jaar viel over de toeslagenaffaire, maar dat die zaak vervolgens geen grote speelde tijdens de campagne.
© ANP — D66-lijsttrekker Sigrid Kaag reageert in het verenigingshuis van het Landelijk Bureau op de uitslagen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Thierry Baudet was woensdagavond te moe om op de verwachte verkiezingsuitslag te reageren, zegt Forum voor Democratie-kandidaat Hans Smolders. De exitpolls voorspelden een klinkende overwinning voor de rechtse partij, die van twee naar acht zetels zou groeien, maar partijleider Baudet was nergens te vinden. ,,Thierry Baudet was gewoon dood- en doodop", zegt Smolders in Goedemorgen Nederland. ,,Hij heeft echt twintig uur per dag gewerkt de afgelopen weken. Dat is de werkelijke reden waarom hij er gisteren gewoon niet was."
Smolders gaf in het televisieprogramma aan dat FVD geen grote bijeenkomst heeft gehouden op verkiezingsavond. De partij was tijdens de campagne juist uiterst zichtbaar: Forum was de enige partij die fysieke bijeenkomsten voerde. Baudet sprak in verschillende steden grote menigten toe. Die actieve campagne zorgde ervoor dat Baudet 'echt helemaal op' was, verklaart Smolders.
De voormalig LPF'er zegt trots te zijn op de uitslag van Forum, maar hij heeft ,,ook een dubbel gevoel" bij het resultaat van acht zetels. ,,We waren eigenlijk liever gegaan voor de grote verandering." Daarvoor had de partij volgens Smolders eerder vijftien tot twintig zetels nodig. Bovendien baalt hij van de winst die VVD en D66 hebben geboekt. ,,Rutte en Kaag liggen zwaar op de maag. Daar gaat een hele hoop beleid komen, dat eigenlijk onze kiezers alleen maar nog meer zal teleurstellen." FVD verzette zich in de campagne stevig tegen het coronabeleid van het demissionaire kabinet, waar ook VVD en D66 deel van uitmaken.
© Joost van Puijenbroek — Hans Smolders op een flyer Ongeveer driekwart van alle uitslagen is nu binnen bij de Verkiezingsdienst van het ANP. In geen enkele gemeente wist GroenLinks terrein te winnen. Op Urk bleef de partij procentueel gelijk. Vier jaar geleden kreeg de partij 29 stemmen op het voormalige eiland, nu 28. In elke andere gemeente tot nu toe ging de partij achteruit. Het verlies is het grootst in Amsterdam. Volgens de voorlopige uitslag daar zakte de partij 9,4 procentpunt. Vier jaar geleden was de partij van Jesse Klaver de grootste in de hoofdstad, nu zijn D66 en VVD groter. Ook in Groningen, Utrecht en Haarlem was het verlies van GroenLinks fors.
Jesse Klaver zei gisteravond in een eerste reactie dat de uitslag pijnlijk is, maar dat hij wil aanblijven als fractievoorzitter.
© ANP — GroenLinks-lijsttrekker Jesse Klaver reageert op de uitslagen voor de Tweede Kamerverkiezingen. De Tweede Kamer verwelkomt waarschijnlijk 64 nieuwkomers, zo berekende het Parlementair Documentatie Centrum (PDC) op basis van de voorlopige uitslag. Onder de nieuwelingen zitten zeven (oud-)ministers en vier (oud-)staatssecretarissen. Zo komen de zittende demissionair ministers Wopke Hoekstra (Financiën) en Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel) voor het eerst in de Kamer. Ministers en staatssecretarissen hoeven niet eerst in de Tweede Kamer te hebben gezeten om in het kabinet te komen. Sommigen worden speciaal voor die functie gevraagd.
Gedurende de periode dat er nog geen nieuw kabinet is gevormd, zijn enkele demissionaire ministers officieel ook Tweede Kamerlid. In die periode behandelt de Kamer geen controversiële zaken. Volgens de huidige exitpoll van Ipsos nemen ook vier Eerste Kamerleden in de nieuwe Tweede Kamer plaats: Marjolein Faber van de PVV, Christine Teunissen van de PvdD, Mirjam Bikker van de ChristenUnie en Nicki Pouw van JA21. Kati Piri (PvdA) en Derk-Jan Eppink (JA21) stappen over vanuit het Europees Parlement.
Diverse Kamerleden zullen ook afscheid nemen de komende tijd. Zo ook PvdA-Kamerlid Kirsten van den Hul, die vanochtend op Twitter iedereen bedankt voor de steun.
Renske Leijten (SP) liet weten zich zorgen te maken over de komende 'bittere jaren'.
Een heuse Europese primeur: Nederland is het eerste land waar Volt lijkt door te dringen tot het nationale parlement. In de voorlopige prognose van de verkiezingsuitslag komt de pan- en pro-Europese partij uit op drie zetels. En dat voor een partij waarvan de meeste Nederlanders een paar maanden geleden nog nooit hadden gehoord.
© EPA — Volt-lijsttrekker Laurens Dassen en Nilüfer Gündoğan. De fracties in de Tweede Kamer komen de dag na de verkiezingen afzonderlijk samen om de uitslag te bespreken. Deze keer zal het anders gaan dan normaal, omdat de fracties niet met grote groepen mogen samenkomen. Sommige partijen kiezen er toch voor om fysiek bijeen te komen. De SP doet dat in de Grenadierszaal in het Tweede Kamergebouw en D66 zal de verwachte nieuwe fractieleden verwelkomen in de Thorbeckezaal. Ook de Partij voor de Dieren komt met een kleine groep bijeen op het fractiekantoor. De VVD kiest voor een overleg met de nieuwe fractie via Zoom. De SGP houdt een 'hybride bijeenkomst'. Een deel van hun fractie zal in ieder geval bijeenkomen in de Den Uylzaal van de Tweede Kamer.
De fractievoorzitters van alle gekozen partijen gaan vandaag ook langs bij de voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib, om een verkenner aan te wijzen. De partij die het grootst is geworden, draagt iemand voor deze taak aan.
© EPA — Sigrid Kaag na afloop van de verkiezingen. Het CNV roept de politieke partijen op tot een snelle en constructieve formatie, zodat Nederland de coronacrisis het hoofd kan bieden. ,,Door de coronacrisis zijn de uitdagingen momenteel enorm. Er komt bijvoorbeeld een grote ontslaggolf aan, zeker als de steun aan bedrijven te snel wordt afgebouwd. Het CNV roept daarom op om de steun aan bedrijven zo lang mogelijk te handhaven, tot de laatste prik is gezet. Dit moet geborgd zijn aan de formatietafel", aldus Piet Fortuin, CNV-voorzitter.
Ook op de lange termijn zijn de uitdagingen op de arbeidsmarkt groot, stelt de bond. ,,Twee miljoen mensen hebben een onzeker contract. Meer zekerheid voor werkend Nederland is essentieel. Veel mensen zitten daarnaast klem tussen werk en privé. Door de crisis is de werkdruk nog meer toegenomen. Aan het nieuwe kabinet de taak om de juiste oplossingen te vinden voor de problemen op de arbeidsmarkt. Zowel aan de welvaarts- als de welzijnskant", aldus Fortuin.
© ANP — Piet Fortuin (CNV) Nergens in Nederland was de opkomst voor de Kamerverkiezingen zo laag als in Vlaardingen. In de Zuid-Hollandse plaats heeft maar 54,4 procent van alle inwoners gestemd. Vier jaar geleden stemde ongeveer 80 procent van de mensen, vergelijkbaar met de landelijke opkomst.
De VVD bleef de grootste partij in Vlaardingen. De PVV werd opnieuw de tweede partij in de gemeente, maar de voorsprong op D66 is aanzienlijk kleiner geworden. De vierde partij in de gemeente is DENK, dat 7 procent van de stemmen krijgt, meer dan Forum voor Democratie.
Ook in Ermelo daalde de opkomst hard. Vier jaar geleden stemde 84 procent van de inwoners, nu 62,7 procent. In Ommen zakte de opkomst van bijna 87 procent naar iets meer dan 68 procent.
De PVV heeft in de gemeente Edam-Volendam de VVD afgelost als grootste partij. De partij van Geert Wilders boekte een winst van 2,6 procentpunt en kwam uit op 24,3 procent. De VVD leverde 2,9 procentpunt in en eindigde op 20,1 procent. Ook de andere partijen aan de rechterzijde deden het goed. Forum voor Democratie kwam uit op 8,1 procent, 2 procentpunt meer dan in 2017. Nieuwkomer JA21 haalde 6,6 procent van de stemmen.
De winst van de rechtse partijen ging voor een groot deel ten koste van het CDA dat 8,6 procentpunt verloor. Van alle linkse partijen werd de PvdA met 3,3 procent de grootste. GroenLinks werd gehalveerd en kwam uit op 2,5 procent.
© EPA — Geert Wilders reageert op de verkiezingsuitslag De VVD heeft verreweg de meeste stemmen gekregen en komt met 36 zetels in de Tweede Kamer. D66 behaalt 24 zetels. Dat is vooralsnog 3 zetels minder dan de eerste exitpoll van Ipsos, die onderzoek deed voor de NOS.
Dat blijkt uit een voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP, dat is gebaseerd op het tellen van 63 procent van de stemmen. Amsterdam, Utrecht en Den Haag zijn hierin meegeteld. Rotterdam nog niet.
Forum voor Democratie krijgt naar verwachting 8 zetels en wordt daarmee groter dan GroenLinks. Die laatste krijgt 7 zetels.
De PVV wordt de derde partij met 17 zetels. Het CDA krijgt 15 zetels.
Drie partijen komen nieuw in de Kamer. JA21 staat in de voorlopige prognose op vier zetels, Volt op drie en de BoerBurgerBeweging op 1. BIJ1, de partij van Sylvana Simons, haalt volgens de ANP-prognose vermoedelijk toch geen zetel voor de Tweede Kamer. Volgens exitpolls van Ipsos, die onderzoek deed voor de NOS, kon de partij wel rekenen op een zetel. Ipsos hanteerde een foutenmarge van twee zetels.
De flinke winst van D66 heeft wellicht tot gevolg dat er voor het eerst een transgender persoon zitting neemt in de Tweede Kamer. Lisa van Ginneken, de nummer 22 op de kandidatenlijst van D66, gaat mogelijk voor die primeur zorgen.
De 48-jarige van Ginneken wil zich in de Kamer inzetten voor de lhbti-gemeenschap. Van Ginneken wil onder andere geregeld krijgen dat transgender- en intersekse personen zelf kunnen beslissen over medische ingrepen.
Meerdere gemeenten zijn gestopt met het tellen van stemmen omdat het al zo laat is. Donderdag wordt het tellen hervat. Het is niet precies bekend om hoeveel gemeenten het gaat maar in ieder geval Hellevoetsluis (Zuid-Holland) en Berkelland (Gelderland) zijn voor nu gestopt.
Berkelland is een gemeente in de Achterhoek en telt bijna 44.000 inwoners, de gemeente Hellevoetsluis heeft ruim 40.000 inwoners.
Aanvankelijk meldde de gemeente Horst aan de Maas, met ruim 42.000 inwoners, ook donderdag verder te tellen. Maar de gemeente bleek toch in staat om tot een einduitslag te komen. Net als in heel veel andere gemeenten werd de VVD daar de grootste partij.
Donderdagochtend vroeg werd bekend dat de vier grote steden in de nacht van woensdag op donderdag nog niet met een volledige uitslag komen. Den Haag, Amsterdam en Utrecht kwamen met uitslagen gebaseerd op de stand nadat nog niet alle stemmen geteld waren.
Ondanks de aanvankelijke problemen bij het tellen van de briefstemmen zijn tot nu toe heel weinig stemmen ongeldig verklaard. Ongeveer 0,2 procent van alle stemmen is ongeldig in de ruim tweehonderd gemeenten die hun uitslagen al hebben doorgegeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP. Dat is vergelijkbaar met vier jaar geleden.
In Olst-Wijhe zijn naar verhouding de meeste stemmen ongeldig verklaard. Zo'n 0,6 procent van alle uitgebrachte stemmen in de gemeente aan de IJssel telde niet mee. Dat is drie keer zo veel als vier jaar geleden. In Vaals is 0,4 procent van de stemmen ongeldig, maar dat is minder dan bij de vorige Kamerverkiezingen.
Bij het tellen van de eerste briefstemmen op maandag bleek dat veel ouderen het stembiljet en de stempas in dezelfde envelop hadden gestopt. Dat mocht niet, en daarom waren de stemmen aanvankelijk ongeldig. Minister Kajsa Ollongren paste daarom de werkwijze aan.
In de gemeente Wageningen heeft nieuwkomer Volt in één klap 8 procent van de stemmen binnengehaald, waarmee de pan-Europese partij daar de grootste stijger en de vierde partij is. D66 trok in de gemeente 22,6 procent van de stemmen en was daarmee de grootste partij.
GroenLinks (14,2 procent) en VVD (12,8 procent) volgden op de tweede en derde plek. GroenLinks verloor wel terrein in de gemeente, vier jaar geleden kreeg de partij nog 20,1 procent van de stemmen.
Volt is ook populair in de gemeente Utrecht. Daar stemde 6,5 procent op de nieuwkomer, waarmee de partij de vierde werd in de gemeente. In Groningen ging 5,5 procent van de kiesgerechtigden voor Volt.
D66 heeft de VVD afgelost als grootste partij in Zwolle. De partij van lijsttrekker Sigrid Kaag haalde in de Overijsselse hoofdstad 18,6 procent van de stemmen, een winst van 3,8 procent ten opzichte van vier jaar geleden. De VVD boekte ook een kleine winst van 0,3 procent, maar de score van 17,8 procent was niet voldoende om de grootste te blijven.
Veel andere partijen volgden met hun resultaten de landelijke trend. CDA, SP en Groen Links verloren flink. FVD haalde 4,1 procent van de stemmen. Dat is bijna drie keer zo veel als in 2017. Nieuwkomer Volt kreeg in Zwolle een kleine 2400 stemmen, goed voor 2,9 procent.
In de eerste voorlopige uitslag van de stad Utrecht is D66 de grote winnaar geworden. De partij haalt liefst een kwart van alle stemmen. Tweede is de VVD die 15 procent krijgt. Grote verliezer is GroenLinks. Volt maakt een spectaculaire entree.
De vier grote steden komen vannacht niet meer met een volledige uitslag. Dat laten de G4 weten aan de verkiezingsdienst van het ANP. Het tellen van de stemmen duurt een stuk langer dan verwacht.
© ANP — In Ahoy Rotterdam worden de stembiljetten geteld die in circa honderd stembureaus zijn verzameld Eénpitters Henk Krol en Femke Merel van Kooten-Arissen verdwijnen na de verkiezingen uit de Tweede Kamer. De exitpolls laten zien dat ze hoogstwaarschijnlijk niet op een zetel kunnen rekenen. De politici, die allebei afsplitsten van andere partijen, stonden ook in meeste peilingen nog niet op één zetel.
Er is een update van de exitpoll: De VVD en D66 krijgen één zetel minder, en de PVV en JA21 één meer.
De nieuwe voorlopige zetelverdeling:
VVD: 35
PVV: 18
CDA: 14
D66: 26
GroenLinks: 8
SP: 8
PvdA: 9
CU: 4
PvdD: 5
50PLus: 1
SGP: 3
Denk: 2
FvD: 8
BIJ1: 1
JA21: 4
BBB: 1
Volt: 3De PVV is niet langer de grootste partij in Venlo, de geboortestad van partijleider Geert Wilders. De VVD kreeg er de meeste stemmen. Ook D66 won flink.
De VVD kreeg dit jaar 21,5 procent van de stemmen in Venlo. Vier jaar geleden had de partij van premier Mark Rutte 19,3 procent gekregen in de tweede stad van Limburg. De PVV zakte juist van 20,2 procent naar 18,3 procent.
D66 steeg van 10 procent naar 13 procent, Forum voor Democratie ging omhoog van 2,1 procent naar 5,7 procent.
De VVD is in de gemeente Hilversum de grootste partij geworden met 21,8 procent van de stemmen. In 2017 kreeg de partij van Mark Rutte nog 23,4 procent van de stemmen. D66 staat op plek twee met 20,9 procent, een stijging van 4 procent. De partij van Sigrid Kaag is daarmee procentueel de grootste stijger.
De PVV is derde. De partij van Wilders krijgt 8,6 procent van de stemmen, Vier jaar geleden was dat 23,4 procent.
GroenLinks is in Hilversum de grootste verliezer en komt uit op 6,9 procent, een daling van 4,5 procent.
Op de verkiezingsavond was Forum voor Democratie de grote afwezige. Media zijn niet welkom bij de uitslagenavond, zelfs de locatie waar de partij bijeen is wordt niet bekend gemaakt. Het partijkantoor aan de Amsterdamse Herengracht ligt er verlaten bij. ,,We zijn niet op het partijkantoor en ik denk dat er geen persmoment gaat zijn’’, laat FvD-woordvoerder Robin de Keijzer enkel weten. Ook op social media - dat tijdens de campagne juist veelvuldig is benut - bleef het urenlang stil.
© ANP — FVD volgt de uitslagenavond in besloten kring In het Groningse Pekela is de PVV van Geert Wilders opnieuw de grootste geworden. De partij kreeg 22,5 procent van de stemmen in de gemeente, een van de armste van het land. Dat is wel iets minder dan vier jaar geleden. De SP bleef de tweede partij, maar zakte van 23,9 naar 15,1 procent.
Forum voor Democratie boekte een flinke winst in Pekela. De partij van Thierry Baudet steeg van 1,4 procent naar 7,5 procent.
Pekela stemde van oudsher trouw op de PvdA, maar die partij verdampte vier jaar geleden. De sociaaldemocraten hadden in 2012 40 procent van de Pekelder stemmen gekregen, maar daar bleef in 2017 slechts 8,3 van over. Nu krabbelde de partij iets op, naar 10,4 procent.
De opkomst in Rotterdam is 67,4 procent, aanzienlijk minder dan vier jaar geleden. Toen kwamen 72,3 procent van alle kiesgerechtigden naar de stembus. Dat was al een van de laagste opkomstpercentages van Nederland.
In Rotterdam was toen VVD de grootste partij. De PVV was de tweede. In Nissewaard en Schiedam haalde de PVV de meeste stemmen. De PvdA moest overal in de regio een verlies incasseren. In Rotterdam –jarenlang een waar PvdA-bolwerk- was dat verlies extra pijnlijk: Nieuwkomer Denk haalde toen meer stemmen dan de sociaal-democraten.
Als eerste van de wat grotere gemeenten heeft Valkenburg aan de Geul de verkiezingsuitslag bekendgemaakt. Daar is de VVD de grootste partij geworden met 24,4 procent van de stemmen. Vier jaar eerder haalden de liberalen nog 20,6 procent van de stemmen in deze Limburgse gemeente, die ruim 16.000 inwoners heeft.
De PVV behaalde 15,3 procent van de stemmen, tegen 18,1 in 2017. Erna volgde D66 met 12,5 procent, een stijging ten opzichte van de verkiezingen van 2017 toen de partij er 11,2 procent van de stemmen kreeg.
Het CDA daalde het hardst. De partij ging van 16,6 procent van de stemmen vier jaar geleden naar 11,5 procent bij deze Tweede Kamerverkiezingen. De opkomst in Valkenburg aan de Geul lag met 81,2 procent in de buurt van het landelijke gemiddelde van 82,6 procent.
PvdA-leider Lilianne Ploumen had op 'meer gehoopt' na de 'energieke campagne' van de sociaaldemocraten. De partij blijft volgens een exitpoll van Ipsos op negen zetels staan. ,,Vanaf morgen schouders eronder'', aldus Ploumen.
Volgens Ploumen ligt het initiatief voor de kabinetsformatie bij de VVD en D66. Ze wilde niet zeggen of ze bij een formatie wil aanschuiven. Ze gaat doen wat het beste voor haar kiezers is, zei ze. ,,We gaan aan de slag voor de mensen die op ons gestemd hebben en er alles aan doen om Nederland eerlijker en fatsoenlijker te maken.''
Sigrid Kaag (D66) vierde op bijzondere wijze de zetelwinst:
Oud D66-leider Alexander Pechtold is ontzettend blij met de verkiezingsuitslag voor zijn partij. ,,Ik ben vervuld van trots'', zei hij vanavond in een reactie. ,,Dit is het mooiste verlate afscheidscadeau dat ik had kunnen verzinnen." Pechtold denkt dat de democraten met Kaag een 'zeer authentieke lijsttrekker' hadden, die ook stabiel bleef toen ze aanvankelijk kritiek oogstte.
Maar waarom heeft Nederland verder massaal op D66 gestemd? Pechtold: ,,Al jaren wordt je stem bij D66 zo duur mogelijk verkocht. Wij brengen een zekere voorspelbaarheid. En we brengen optimisme. Kijk je naar dingen met enthousiasme of zie je iedere dag als een uitdaging?"
Ook het feit dat de progressief liberalen een gematigde partij zijn, leek deze keer een voordeel. ,,Het klinkt heel gek, maar jarenlang was je grijs als middenpartij. Nederland is echter een land waarin compromissen worden gesloten. Bij die traditie past D66."
De voormalig partijleider vindt het niet passend om allerlei voorspellingen te doen over de afloop van de formatie. ,,Maar ik wens iedereen rust toe, want Nederland verdient een stabiel kabinet."
© ANP — Alexander Pechtold Het zetelverlies van GroenLinks is teleurstellend, maar het is volgens leider Jesse Klaver nog 'te vroeg voor analyses'. ,,Het doet pijn als je verliest. Deze uitslag betekent ook dat collega's niet terugkomen.''
Klaver vindt wel dat hij nog geloofwaardig door kan. ,,Winnen en verliezen hoort bij de politiek.''
GroenLinks houdt op basis van de eerste exitpoll mogelijk maar 8 van de huidige 14 zetels over. Klaver wilde juist dat record uit 2017 verbreken.
De acht zetels in de Kamer, zoals voorspeld door de exitpoll, zouden genoeg zijn om ook de omstreden voorzitter van de jongerentak van de Forum voor Democratie, Freek Jansen, een zetel te verschaffen in de Tweede Kamer. Jansen is al vier jaar de vertrouweling van Baudet en fungeert als zijn rechterhand.
Het ligt 'zeer voor de hand' dat VVD en D66 gaan praten over de formatie, zegt VVD-lijsttrekker en demissionair premier Mark Rutte. De VVD komt volgens de tweede exitpoll op 36 zetels uit. D66 groeit van 20 naar 27 zetels. De twee grootste partijen moeten het voortouw nemen, vindt Rutte.
© ANP — VVD-lijsttrekker Mark Rutte 50Plus is kapotgegaan aan een verkeerde structuur en een foute partijcultuur'', zegt de vorig jaar opgestapte oud-partijvoorzitter Geert Dales in een reactie. ,,Het restant is een puinhoop.’’
Een ‘groeiende groep’ dissidente leden en opgestapte oud-leden werkt aan de oprichting van een nieuwe ouderenpartij, zegt Dales. ,,Het doel achter 50Plus was perfect, daar mankeert niks aan.’’ De oude speerpunten van 50Plus - terugdraaien van de verhoging van de AOW-leeftijd en behoud van het huidige pensioenstelsel - moeten volgens de groep weer leidend worden.
De groep, die zichzelf ‘Fenix’ noemt, komt komende dagen bijeen om over de plannen te spreken. Henk Krol, die met zijn nieuwe partij Lijst Henk Krol (LHK) op nul zetels staat, zal daar volgens Dales niet bij zijn. ,,Zijn tijd is echt voorbij. Hij heeft zelf ook herhaaldelijk gezegd dat hij een bed & breakfast gaat beginnen als hij niet in de Tweede Kamer komt. Mijn advies aan hem zou zijn: doe dat gewoon. Misschien kom ik er ook wel logeren.’’
CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra vindt het na een 'teleurstellende uitslag' voor zijn partij aan de winnaars van de verkiezingen om naar een nieuw kabinet te kijken. Het is 'aan VVD en D66 om daar verantwoordelijkheid te nemen'. Zijn partij verliest ongeveer vijf zetels, volgens de exitpolls. Of het CDA ook aanschuift bij de formatiebesprekingen, wil Hoekstra nog niet zeggen. Het CDA moet zich eerst buigen over het zetelverlies.
© ANP — CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra De verkiezingswinst van D66 legt 'een grote verantwoordelijkheid' op de partij, zegt politiek leider Sigrid Kaag. ,,Ik zie het vertrouwen dat wij als D66 hebben gekregen als een bevestiging dat wij als enige progressieve partij invloed hebben gehad de afgelopen jaren'', aldus Kaag. ,,Met dat vertrouwen gaan we serieus om.''
Tegelijkertijd ziet Kaag de noodzaak tot samenwerking, ook met de VVD van demissionair premier Mark Rutte die eveneens winst heeft geboekt. Het beleid moet 'progressiever, eerlijker en groener' dan de afgelopen vier jaar, zegt zij. Maar: ,,we zullen rekening moeten houden met onze partners''.
© ANP — D66-lijsttrekker Sigrid Kaag Vakbond FNV hoopt dat partijen in de nieuwe Tweede Kamer gedane beloftes ook gaan waarmaken. Volgens FNV-voorzitter Tuur Elzinga is er in de verkiezingscampagnes veel gesproken over te veel onzeker werk, te grote ongelijkheid en een te laag minimumloon. Nu is het zaak dat ze met oplossingen komen, aldus Elzinga.
FNV wil onder meer dat een nieuw kabinet snel aan de slag gaat met structurele oplossingen om de 'doorgeslagen flex' tegen te gaan. Volgens de bond zijn flexwerkers de afgelopen 10 jaar 42,5 miljard aan inkomsten misgelopen en de schatkist ruim 12 miljard aan loonbelasting.
De vakbond pleit ook voor een pakket maatregelen om de positie van werkenden te versterken. De stijging van het minimumloon moet volgens FNV worden gekoppeld aan de stijging van de AOW en uitkeringen.
De 'mooie beloftes' moeten volgens de FNV-voorzitter een plek krijgen in een regeerakkoord. ,,Daar gaan wij als vakbond bovenop zitten.''
Caroline van der Plas, lijsttrekker van de BoerBurgerBeweging (BBB) is 'gigablij' met de eerste exitpolls, waarin haar partij met een zetel in de Tweede Kamer komt. Ze hoopt op nog een tweede zetel.
,,Mensen hebben ons belachelijk gemaakt en gekleineerd'', aldus Van der Plas. ,,Maar wij hebben er altijd in geloofd.''
Sigrid Kaag (D66) heeft haar partij naar een stevige winst geleid. Op basis van de tweede exitpoll lijkt D66 op 27 zetels uit te komen. Reden voor een feestje:
© MARTIJN BEEKMAN/ANP/HH — Sigrid Kaag De opkomst bij de verkiezingen komt volgens een aangepaste exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS uit op 82,6 procent. Daarmee zou het de hoogste opkomst zijn sinds 1986 toen bijna 86 procent van de stemgerechtigden kwam opdagen.
Bij de laatste verkiezingen voor de Tweede Kamer in 2017 was de opkomst 81,9 procent.
© AD Partijleider Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren vindt de eerste exitpoll 'een heel hoopgevend bericht'. Daarin steeg de partij van vijf naar zes zetels. Maar in de tweede exitpoll - bekendgemaakt na het gesprek met Ouwehand - blijft de partij op vijf zetels staan.
Zes zetels zou de beste uitslag ooit voor de partij zijn, aldus Ouwehand tegen de NOS. ,,We hebben ambitie getoond.''
Hij wilde uitkomen ‘aan de goede kant van de dertig zetels’, maar het CDA van Wopke Hoekstra lijkt aan de verkeerde kant van de twintig te belanden. De eerste exitpoll toont een belabberd resultaat voor het CDA: 14 zetels (min 5). Het virtuele ‘Wopke-effect’ is compleet verdampt.
© ANP — CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra De gemeente Schiermonnikoog heeft om 21.43 uur opnieuw als eerste de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen doorgegeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP. De opkomst op het eiland was 115,5 procent. Dat komt omdat er vaak toeristen op het eiland zijn.
D66 is er de grootste partij geworden. De partij kreeg 18,7 procent van de stemmen. De VVD werd de tweede partij met 17,4 procent.
De strijd om het als eerste melden van de eindstand gaat al jaren tussen Schiermonnikoog, Vlieland en het Gelderse Rozendaal. Dat zijn de kleinste gemeenten van het land, met elk ongeveer duizend kiezers. Voor de gemeenten stond dit jaar echter de veiligheid vanwege het coronavirus voorop. De gemeente Rozendaal heeft er door de komst van een nieuwe wijk ook meer bewoners bijgekregen en achtte zich al kansloos in de 'strijd'.
Tijd voor de tweede exitpoll. De VVD wordt nog wat groter, en staat nu op 36 zetels.
GroenLinks lijkt af te stevenen op een forse verkiezingsnederlaag. De partij van Jesse Klaver houdt op basis van de eerste exitpoll mogelijk maar 8 van de huidige 14 zetels over. Klaver wilde juist dat record uit 2017 verbreken.
© ANP — Jesse Klaver (GroenLinks) De PvdA boekt onder lijsttrekker Lilianne Ploumen geen winst: de partij blijft in de eerste exitpoll steken op 9 zetels. Daarmee is het de PvdA niet gelukt uit de as te herrijzen na de historische verkiezingsnederlaag van 2017.
Een heuse Europese primeur: Nederland is het eerste land waar Volt lijkt door te dringen tot het nationale parlement. In de eerste exitpoll komt de pan- en pro-Europese partij uit op vier zetels. En dat voor een partij waarvan de meeste Nederlanders een paar maanden geleden nog nooit hadden gehoord.
Met zijn corona-relativeringen lijkt Thierry Baudet zeven zetels te hebben vergaard. Dat is vijf meer dan het huidige aantal van twee. Daarmee lijkt Forum voor Democratie een van de grote winnaars van deze verkiezingen. Toch blijkt na alle controverse rond Forum voor Democratie ook een groot deel van de aanhang afgehaakt.
D66 maakt zich na vier decennia los van de vloek dat regeringsdeelname de democraten altijd enorm zetelverlies oplevert. Sigrid Kaag, de kersverse lijsttrekker met een verhaal van ‘nieuw leiderschap’ en de belofte van ‘meer vrijheden in coronatijd’, weet de partij naar mogelijk het hoogste zetelaantal ooit te brengen.
Sinds de oprichting in 1966 namen de democraten zes keer plaats in een volwaardig kabinet. Opvallend: telkens stond de partij er aan het begin van zo’n regeerperiode goed bij, vaak na een tijd in de oppositie, om vervolgens na regeringsdeelname massaal kiezers te verliezen. ,,Regeren is halveren”, gold sinds de jaren 80 voor de progressief liberalen.
© ANP — D66-lijsttrekker Sigrid Kaag Daar is de eerste exitpoll: De VVD is opnieuw de grootste partij van Nederland. D66 zou volgens deze eerste exitpoll uitkomen op 27 zetels, een forse winst van acht zetels.
De zetelverdeling:
VVD: 35 (+2)
PVV: 17 (-3)
CDA: 14 (-5)
D66: 27 (+8)
GroenLinks: 8 (-6)
SP: 8 (-6)
PvdA: 9 (0)
ChristenUnie: 4 (-1)
Partij voor de Dieren: 6 (+1)
50PLUS: 1 (-3)
SGP: 3 (0)
DENK: 2 (-1)
FVD: 7 (+5)
Volt: 4 (+4)
JA21: 3 (+3)
BoerBurgerBeweging: 1 (+1)
BIJ1: 1 (+1)Ook lijken er vier nieuwe partijen bij te komen. Volgens de exitpoll, krijgt de pro-Europese partij Volt 4 zetels, het rechtse JA21 3, Bij1 van Sylvana Simons 1, en de BoerBurgerBeweging 1.
Het gaat om een voorlopige uitslag op basis van een peiling en de resultaten zijn nog niet definitief. Dit jaar houdt Ipsos een onzekerheidsmarge van twee zetels aan.
De opkomst is 81 procent. De opkomst bij de stembusgang vier jaar geleden was 81,9 procent.
Over vijf minuten sluiten de stembureaus en volgt een eerste exitpoll. Check in onze uitslagentool hoe er landelijk én bij jou in de buurt gestemd is.
Op sommige Utrechtse stembureaus is het zo druk, dat stembussen overvol raken. Kiezers moeten hun stembiljet in onverzegelde dozen stoppen. Dat bevestigt een woordvoerder van de gemeente Utrecht. ,,Deze zijn inderdaad niet verzegeld, maar er staat iemand van het stembureau naast om er op toe te zien dat niemand aan de doos komt. Het is een tijdelijke oplossing, die is goedgekeurd door het ministerie van Binnenlandse Zaken.'' De gemeente ‘doet er alles aan’ om zo snel als mogelijk nieuwe stembussen op de stembureaus te bezorgen.
© EPA — Er kon vandaag op een aantal bijzondere locaties gestemd worden. We zetten ze op een rij:
Er staan nog altijd lange rijen bij diverse stembureaus. Die mensen mogen allemaal nog stemmen, ook als ze pas na 21.00 uur aan de beurt zijn. De stembureaus sluiten als de rij weg is.
Ongeveer 74 procent van de kiezers had om 19.45 uur zijn stem uitgebracht voor de Tweede Kamerverkiezingen. Dat meldt onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS. Van alle stemmers heeft zo'n 55 procent zijn of haar stem vandaag uitgebracht.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 was de opkomst op dit tijdstip 73 procent. Volgens Ipsos is het echter lastig om de opkomst in 2017 met die in 2021 te vergelijken, vanwege het briefstemmen door de 70-plussers en vervroegd stemmen op maandag en dinsdag voor de risicogroepen en kwetsbaren vanwege het coronavirus.
Stemmers op klompen raakten op diverse Friese plaatsen in de war door het verplichte eenrichtingsverkeer in de stemlokalen. De stemmers trekken gewoontegetrouw hun schoeisel uit bij de voordeur. Maar doordat ze dit keer via een andere deur het stemlokaal moesten verlaten ging dat mis, meldt de Leeuwarder Courant.
Burgemeester Johannes Kramer van Noardeast-Fryslân stuitte op het probleem tijdens zijn verkiezingsronde in Niawier, waar in dorpshuis Nij Sion een stemruimte was ingericht. ,,Grutste probleem: gescheiden looprûtes bin lestich foar guon stimmers dy’t de klompen by de yngong útdogge en dêr litte'', tweette Kramer. (Gescheiden looproutes zijn lastig voor sommige stemmers die hun klompen bij de ingang uitdoen en daar laten staan.)
Het probleem deed zich ook voor in Zandhuizen, meldde Ignas Minnema, commissielid van Ooststellingwerf. De oplossing hier: ,,We hebben de klompen gewoon aan laten houden’’.
Bosschenaar Frank de Bie heeft aangifte gedaan tegen lijsttrekker Thierry Baudet van Forum voor Democratie vanwege het oproepen tot ronselen van stemmen. Directe aanleiding is volgens de oud-directeur van de lokale omroep een fragment uit een livestream van de partij, waarin Baudet uitlegt dat FVD-leden volmachten kunnen 'regelen' voor de Tweede Kamerverkiezingen.
Het Openbaar Ministerie in Den Bosch bevestigt de aangifte en bestudeert die op dit moment, zegt een woordvoerster. ,,We gaan na in hoeverre er in het filmpje sprake is van strafbare feiten.''
In het fragment zei Baudet: ,,Als je niet stemt, dan telt je stem niet mee en daarom is het zo belangrijk dat mensen die FVD een warm hart toedragen in hun omgeving mensen enthousiasmeren om volmachten aan hen af te geven.''
© ANP — FVD-lijsttrekker Thierry Baudet In cultureel centrum Tolhuistuin in Amsterdam kunnen kiezers 'dansend' naar het stemhokje. Daar is sinds 14.30 uur een 'silent disco' bezig. Kiezers krijgen bij aankomst een draadloze hoofdtelefoon waarmee ze in de rij naar muziek van de dj's kunnen luisteren.
Na een dansje in de rij moeten de kiezers hun koptelefoon weer inleveren en krijgen ze in ruil daarvoor een stembiljet om hun stem uit te brengen. ,,We zien hier veel vrolijke gezichten'', aldus een woordvoerster van Tolhuistuin. ,,Een aantal mensen is hier speciaal naartoe gekomen om te stemmen en sommigen zijn ook verrast dat we er hier op afstand een klein feestje van proberen te maken. Veel mensen vinden het leuk dat we dit doen.''
© Dingena Mol — Dansend met een stembiljet naar het hokje
