Dit liveblog gesloten.
D66 is in Leiden ruim de grootste partij gebleven. De partij van Sigrid Kaag haalde bij de verkiezingen 23,2 procent van de stemmen, iets meer dan de 20,9 procent vier jaar geleden. De tweede partij is de VVD met 15,1 procent. De uitslagen kwamen donderdagavond binnen en daarmee wordt het nog spannend voor de sociaal-liberalen.
Enkele uren eerder kwam D66 in de nieuwe voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP op 23 zetels uit. Dat is er 1 minder dan eerder was berekend op basis van de getelde stemmen.
Maar in deze prognose was Leiden nog niet meegerekend, omdat ze daar nog aan het tellen waren. Ook de uitslag in Nissewaard in Zuid-Holland was er nog niet. Inmiddels is duidelijk geworden dat D66 hier na de VVD en PVV de derde partij is met 9,7 procent.
Daarnaast zijn de tienduizenden briefstemmen uit het buitenland nog niet in de laatste prognose meegeteld. Als deze uitslagen binnenkomen, naar verwachting vrijdagmiddag, dan volgt de definitieve prognose van het ANP. Daarin kunnen dus nog kleine wijzigingen voorkomen.
GroenLinks kreeg er in de laatste voorlopige prognose juist weer een zetel bij en komt op 8. DENK gaat van 2 naar 3 en JA21 gaat terug van 4 naar 3. BIJ1 van Sylvana Simons krijgt nu zeker 1 zetel in de Tweede Kamer. De andere partijen bleven op het eerdere voorlopige zetelaantal staan.
Overigens komt de Kiesraad volgende week vrijdag pas met de officiële uitslag tijdens een openbare zitting. Door restzetels kan de zetelverdeling toch nog een klein beetje afwijken van de prognose van het ANP.
Inmiddels is ruim 99,4 procent van de stemmen geteld door de stembureaus. De opkomst komt nu uit op 78,9 procent. Dat is minder dan vier jaar geleden, toen was het 81,6 procent.
De jongerenorganisatie van GroenLinks, DWARS, oordeelt hard over het verlies van de moederpartij tijdens de Tweede Kamerverkiezingen. De GroenLinks-jongeren zijn 'diep teleurgesteld' maar allerminst verrast. Partijleider Jesse Klaver moet het ook ontgelden. ,,De afgelopen maanden zagen we GroenLinks steeds verder afglijden'', schrijft voorzitter Sabine Scharwachter op de website van de organisatie.
Volgens DWARS ontbrak 'een sterk verhaal' tijdens de campagne en wilde de partij zich te aantrekkelijk maken voor regeringsdeelname. Idealisme maakte plaats voor concrete plannen en GroenLinks ging 'steeds meer dansen naar de pijpen van de grootste partijen', aldus de DWARS-voorzitter. Ook zou de campagne niet activistisch genoeg zijn. ,,Het gematigdere imago heeft er ironisch genoeg toe geleid dat de kans op meeregeren aanzienlijk is geslonken.'' De idealistische kiezer zou zijn afgehaakt en de gematigde kiezer overgestapt naar D66. Die partij won flink.
Deze nieuwe koers zou Klaver ook niet goed liggen, vindt DWARS. De 'ooit zo bevlogen en idealistische leider uit 2017' zou een 'stereotiepe tragedie' zijn van een 'jonge idealist' die met de jaren 'steeds realistischer en rechtser wordt'. DWARS laakt de constructieve houding van Klaver, die volgens de jongeren goed past binnen de oppositie maar niet binnen de campagne. De verbindende toon van Klaver is zelfs 'ongepast' op thema's als 'de opkomst van extreemrechts en fascisme'. Klaver zou te ver verwijderd zijn geraakt van het idealistische DNA van GroenLinks.
DWARS wil dat de moederpartij 'de noodzakelijke zelfreflectie' toont. 'Laat dit een 'wake-upcall' zijn.'
De tijd is rijp voor verregaande linkse samenwerking, die uiteindelijk tot een fusie moet leiden tussen in elk geval PvdA en GroenLinks. Dat zegt oud-PvdA-politica Jet Bussemaker. ,,Als er ooit een moment is om het te doen, is dat nu.” Nog nooit was het traditioneel linkse blok zo klein, PvdA, SP en GroenLinks houden volgens de voorlopige uitslag samen 25 zetels over.
© anp — Jet Bussemaker Nederland kleurt nog altijd VVD-blauw. Maar in de rijkste gemeenten brokkelt de steun voor Mark Rutte af, terwijl zijn partij in Brabant en Limburg juist beter scoort dan vier jaar geleden.
In Bloemendaal, het rijkste dorp van Nederland, is het aandeel VVD-stemmers flink gezakt: van 40 naar 32 procent. De VVD is daar nog wel de grootste, maar D66 rukt op. Ook in Laren, een andere steenrijke gemeente, heeft de VVD een boel kiezers aan D66 verloren.
Het valt op: in lommerrijke villadorpen als Wassenaar, Heemstede en Rozendaal verliest de partij van Mark Rutte óók terrein. Mogelijk zijn vermogende kiezers niet blij met ‘linkse’ VVD-verkiezingsplannen en zien zij na tien jaar Rutte meer heil in D66-lijsttrekker Sigrid Kaag.
Lees hier verder.
Oud-voetbalinternational Jeanet van der Laan (41) gaat voor D66 de Tweede Kamer in. Haar belangrijkste doel: Den Haag overtuigen van het belang van sport en bewegen. Lees hier ons interview met Van der Laan.
© Pim Ras Fotografie — Jeanet van der Laan Bij D66 hebben zich binnen een dag meer dan duizend nieuwe leden aangemeld, na de grote winst. Volgens de partij is het de snelste ledengroei in haar geschiedenis.
Inmiddels is het ledenaantal van D66 de 30.000 gepasseerd. Het oude record van de partij was 28.800, aldus een woordvoerder.
Campagneleider Sjoerd Sjoerdsma is blij met de ontwikkeling. Hij ziet het als 'een blijk van waardering voor onze positieve, verbindende campagne'. Sjoerdsma hoopt nog meer nieuwe leden te verwelkomen.
Met Wopke Hoekstra en Pieter Omtzigt had ‘team CDA’ goud in handen. Maar Omtzigt zit overwerkt thuis, Wopke worstelde zich door de campagne en ex-leider Hugo de Jonge liet zich niet zien. ‘Wat is nou het CDA-verhaal?’ Lees hier het hele verhaal.
© ANP — Pieter Omtzigt (CDA) en demissionair minister Wopke Hoekstra van Financiën (CDA) tijdens een debat over het aftreden van het kabinet In de nieuwe voorlopige prognose van het ANP blijkt dat D66 op 23 zetels uitkomt. Dat is er 1 minder dan tot nu toe berekend was. GroenLinks krijgt er juist weer een zetel bij en komt op 8. Denk gaat van 2 naar 3 en JA21 gaat terug van 4 naar 3. BIJ1 van Sylvana Simons krijgt nu zeker 1 zetel in de Tweede Kamer.
In de nieuwe prognose is Rotterdam meegeteld, maar Leiden en Nissewaard nog niet. Ook de briefstemmen uit het buitenland zijn nog niet meegeteld. Daarom kan nog geen definitieve prognose worden gemaakt en kunnen nog enkele wijzigingen ontstaan.
Inmiddels is ruim 98 procent van de stemmen geteld door de stembureaus in de gemeenten. De opkomst komt nu uit op 79 procent. Dat is minder dan vier jaar geleden toen het 81,4 procent was. Overigens komt de Kiesraad volgende week vrijdag pas met de officiële uitslag in een openbare zitting.
Bekijk hier alle uitslagen van de verkiezingen.
Het heeft lang geduurd, maar ook in Rotterdam zijn de stemmen inmiddels geteld. D66 is de grootste partij geworden met 16,7 procent van de stemmen, gevolgd door de VVD (15,5 procent).
© Arie Kievit Hoe kon het dat de opkomst tijdens de verkiezingen in Raalte zo laag was? Daar is de gemeente Raalte nu achter. Ruim drieduizend briefstemmen zijn niet meegeteld. De gemeente ging op onderzoek uit waardoor het kon dat de opkomst met maar liefst 12 procent daalde ten opzichte van de verkiezingen in 2017. ,,Een menselijke fout in het proces.” Lees hier het hele verhaal.
Ieder kan de verkiezingsuitslag op zijn eigen manier interpreteren. AD-hoofdredacteur Hans Nijenhuis kijkt naar vijf positieve kanten aan de verkiezingsuitslag.
De gemeenten Vlaardingen, Ommen en Ermelo hebben verkeerde opkomstpercentages doorgegeven aan het ANP gisteravond. In alle gemeenten werd een fors lager percentage stemmers genoteerd dan tijdens de Tweede Kamerverkiezingen in 2017. Het blijkt om een fout te gaan.
De gemeente Vlaardingen meldde gisteravond nog een opkomstpercentage van iets meer dan 54 procent, waarmee de Zuid-Hollanders een record van laagste opkomst in heel Nederland hadden. ,,Dat was alleen de opkomst van woensdag. Daarbij waren zowel de opkomst van maandag en dinsdag, als de briefstemmen niet meegerekend'', laat een woordvoerder weten. Uiteindelijk blijkt vandaag dat 73,7 procent van de stemgerechtigde Vlaardingers heeft gestemd. De uitslag van de stemmen is wel goed doorgegeven, zegt de woordvoerder.
In Ermelo werd gisteren een opkomst van 62,7 procent doorgegeven aan het ANP. Vandaag is dit aangepast naar 80,2 procent. Een woordvoerder van de gemeente laat weten dat ze ook in Ermelo per ongeluk alleen het opkomstpercentage van gisteren hebben doorgegeven, in plaats van maandag, dinsdag, de briefstemmen en woensdag samen.
Om dezelfde reden gaf ook Ommen een verkeerd opkomstpercentage door. Gisteravond zei de gemeente dat het opkomstpercentage 68,2 procent was, dit bleek 85,9 procent te zijn.
Het duurde tot na 16.00 uur op voor de gemeente Oss met de uitslag kwam, maar hij is binnen. Fier aan kop gaat ook hier de VVD, met net geen kwart van de stemmen. Maar de ogen zijn in de thuisstad natuurlijk gericht op de SP. Die partij verliest in het hele land fors, en ook in Oss is de schade flink. De partij verliest 3,5 procent ten opzichte van 2017.
© ANP — SP-partijleider Lilian Marijnissen Twee politieke zwaargewichten van VVD en D66 gaan aan de slag om de mogelijkheden van een nieuwe regeringscoalitie te verkennen. Ze hebben een breed draagvlak bij de lijsttrekkers van de zeventien gekozen partijen in de Tweede Kamer, zei Kamervoorzitter Khadija Arib na overleg met de partijleiders. Een profiel van beiden.
Rotterdam kampt met grote problemen rondom het tellen van de stemmen. Ruim 18 uur na het sluiten van de stembussen is er nog altijd geen zicht op een verkiezingsuitslag.
Tot overmaat van ramp wordt er nog met man en macht gezocht naar stemmentellers in de tweede stad van Nederland. Via groepschats en buurtapps worden jongeren opgeroepen om naar Ahoy te komen, om zo de uitslag vanavond hopelijk toch nog compleet te krijgen.
© Arie Kievit — Er wordt nog druk stemmen geteld in Rotterdam Ahoy Jorritsma (VVD) en Ollongren (D66) zullen de verkenners zijn deze kabinetsformatie, dat heeft Kamervoorzitter Arib zojuist bekend gemaakt.
Diederik Gommers ziet in de verkiezingsuitslag een bevestiging dat Nederland samen een weg uit de pandemie wil vinden. ,,Partijen die hebben laten zien dat ze willen samenwerken om de coronacrisis op te lossen, VVD en D66, hebben gewonnen.” De IC-baas heeft ook een wensenlijstje voor een nieuw kabinet.
Veel partijen hebben al aangegeven dat het initiatief voor de verkenners moet liggen bij de VVD en D66. Die worden volgens de prognoses de twee grootste partijen.
De verkenners spreken met alle lijsttrekkers. Zij hebben even de tijd. De nieuwe Tweede Kamer komt pas op 31 maart voor het eerst samen. Daarna wordt gedebatteerd over het verslag van de verkenners en worden een of meer informateurs aangewezen. De Kamer heeft sinds 2012 het initiatief bij de kabinetsformatie.
In de nieuwe Kamer komen vermoedelijk zeventien partijen.
Amper bekomen van de uitslag begint in Den Haag de formatie alweer. Alle fractieleiders leggen hun inzet vanmiddag op tafel bij Kamervoorzitter Arib. Veel partijen wijzen naar VVD en D66: de winnaars moeten het initiatief nemen. Naar verluidt worden er niet één maar twee verkenners aangesteld om te kijken wie er kunnen samenwerken met de liberale partijen.
Sylvana Simons laat weten blij verrast te zijn dat haar partij een plek in de Kamer zal krijgen: ,,Ik hoop dat iedereen zich realiseert hoeveel dit betekent. Niet alleen voor mij of onze partij, maar vooral voor de mensen die wij mogen vertegenwoordigen.”
De dag na de verkiezingen kwam ook Thierry Baudet met een reactie op de overwinning van Forum voor Democratie. ,,Fantastisch, we zijn de grootste winnaar van de verkiezingen'', zei hij. ,,En volgens mij mogen de grootste winnaars altijd het initiatief nemen in de formatie, dus dit wordt spannend."
Lilian Marijnissen (SP) laat weten dat je met deze uitslag niet bepaald kan zeggen dat de kiezer de SP het kabinet in heeft gestemd. ,,We zijn altijd bereid het gesprek aan te gaan", zegt Marijnissen ,,maar met zo'n uitslag past wel echt bescheidenheid.”
VVD-leider Mark Rutte heeft donderdag zijn nieuwe fractie gefeliciteerd met de verkiezingsoverwinning van de partij. Als enige partij kwam de VVD niet bijeen in het Tweede Kamer-gebouw.
In een bijeenkomst op Zoom werd Rutte getrakteerd op een digitaal applaus. ,,We hebben zo intensief gewerkt allemaal", zei Rutte. ,,We hebben een fractie van topkwaliteit bij elkaar gebracht. Helaas kunnen we nu niet in de fractiekamer bij elkaar komen. Ik hoop elkaar zo snel mogelijk fysiek te zien."
,,Er staat ons nu heel veel te doen", hield Rutte zijn fractiegenoten voor. Er moeten plannen worden gemaakt om na de coronacrisis 'het land van het slot te halen': bedrijven en ziekenhuizen moeten weer snel kunnen opstarten, er moet naar de schuldenpositie van bedrijven worden gekeken en achterstallige zorg moet worden ingehaald.
© ANP — Partijleider Mark Rutte voorafgaand aan een digitale fractiebijeenkomst van de VVD. Lijsttrekker van de Partij voor de Dieren Esther Ouwehand wil drie 'waakhonden' aanstellen voor tijdens de formatie. Ze wil dat ,,gezien de notoire schending van de rechtsstaat" door de vorige kabinetten-Rutte, zo schrijft ze donderdag op Twitter.
,,Gezien de notoire schending van de rechtsstaat door Rutte I, II en III (klimaat, stikstof, toeslagen) wil de Partij voor de Dieren de verkenners drie waakhonden meegeven: Minnesma, Vollenbroek en de Ombudsman", twittert Ouwehand.
Marjan Minnesma is directeur van milieustichting Urgenda, die eerder succesvol een zaak aanspande tegen de Staat over het tegengaan van de uitstoot van broeikasgassen. Johan Vollenbroek vocht met milieuorganisatie Mobilisation for the Environment in 2019 met succes bij de Raad van State het gehanteerde stikstofbeleid, het programma Aanpak Stikstof (PAS) aan. Daardoor kwamen talloze bouw- en andere projecten stil te liggen. De Nationale Ombudsman, Reinier van Zutphen, waarschuwde al in 2017 dat ouders onheus werden bejegend door de overheid en de rechterlijke macht in wat later bekend is geworden als de toeslagenaffaire.
Wat de waakhonden volgens Ouwehand precies moeten gaan doen tijdens de formatie is niet duidelijk.
Zestien Nederlandse gemeenten zijn nog altijd druk bezig om de stemmen te tellen. 336 gemeenten hebben al voorlopige uitkomsten van de Tweede Kamerverkiezingen gemeld aan de ANP Verkiezingsdienst. Ze zijn goed voor 91,5 procent van de stemmen. Van de 16 nog ontbrekende gemeenten, is Rotterdam de grootste.
Naast de Nederlandse gemeenten is het wachten ook nog op de drie bijzondere gemeenten in het Caribisch gebied Bonaire, Saba en Sint Eustatius en op de telling van de briefstemmen van Nederlanders die vanuit het buitenland hebben gestemd.
CDA-leider Wopke Hoekstra wil na de dreun die zijn partij moest incasseren het vertrouwen van de kiezer terugwinnen. ,,Er is echt werk aan de winkel." Het is vooral een klus om van het CDA weer een 'volkspartij' te maken, denkt de lijsttrekker. ,,Die ambitie moet je hebben, en die houd ik ook. Maar ik heb ook gezien dat het deze keer niet eens bijna gelukt is".
,,De day after is een beetje hetzelfde als de night before", zei Hoekstra vanochtend bij aankomst in het Kamergebouw. Wel wil hij nog 'een hele periode' vastplakken aan zijn beperkte tijd tot nu toe als leider van de partij.
De nieuwe CDA-fractie, die waarschijnlijk uit vijftien mensen bestaat, kwam bijeen in perscentrum Nieuwspoort. Grote afwezige was Pieter Omtzigt, de nummer twee van de partij, die zegt meer tijd nodig te hebben voor zijn herstel. De overige (kandidaat-)Kamerleden waren zichtbaar aangeslagen en teleurgesteld.
De fractie krimpt van negentien naar vijftien leden, volgens de prognose van de verkiezingsdienst van het ANP. De exitpolls op woensdagavond gingen nog uit van veertien zetels. ,,Ja, dat is er één meer dan gisteren, maar het zijn er een heleboel minder dan we graag hadden gewild", zei Hoekstra. ,,Het blijft in alle varianten teleurstellend."
Te midden van zijn fractiegenoten verwelkomde de lijsttrekker eerst de nieuwe kandidaten die waarschijnlijk in de Kamer komen: de Brabantse Inge van Dijk, presentatrice Lucille Werner en Derk Boswijk, de fractievoorzitter in Utrecht. Het was zoeken voor Hoekstra, die met zijn rug naar een groot deel van de Kamerleden moest staan om zich ook op de camera's te richten. ,,Het was minder dan we hier allemaal hadden gehoopt én verwacht", zei Hoekstra tegen zijn mede-CDA'ers. Met de fractie wil Hoekstra vooral spreken over 'hoe nu verder', vertelde de christendemocraat. ,,Dat zal een eerste gesprek van vele worden."
Overigens zal niet alleen de fractie, maar ook de volledige partij 'heel kritisch' naar zichzelf kijken, zo zei partijvoorzitter van het CDA, Rutger Ploum. ,,Maar we hebben een hele goede leider en daar gaan we mee door."
© ANP — Partijleider Wopke Hoekstra tijdens een fractiebijeenkomst van het CDA in Nieuwspoort. Volgens de voorlopige nieuwe prognose behaalt BIJ1, de partij van Sylvana Simons, 1 zetel in de Tweede Kamerverkiezingen.
Hoeveel nieuwe gezichten zien we straks in de Kamer en wie wordt de verkenner voor het formeren van een nieuw kabinet? In Den Haag gaan ze een dag na de verkiezingen weer aan de bak:
Henk Krol keert niet terug in de Tweede Kamer, want zijn lijst heeft niet genoeg stemmen gehaald voor een zetel. Bij de pakken neerzitten, doet hij niet, vertelt hij aan RTL Nieuws. Hij heeft nieuwe toekomstplannen. ,,Negativiteit past niet bij mij. k ga een bed and breakfast beginnen. Ik weet nog niet waar. Dat gaat een grote, nieuwe hobby van mij worden. Dat kan ik prima combineren met mijn partij. Ik zit vol energie."
Hij denkt dat de ruzies binnen 50PLUS, de partij die hij afgelopen mei verliet, op hem afstraalden.
Lijsttrekker Femke Merel van Kooten van de nieuwe partij Splinter komt niet in de Kamer, maar richt zich alvast op de Gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar.
Gert-Jan Segers is opgelucht dat de ChristenUnie waarschijnlijk op vijf zetels blijft staan. ,,Vijf of vier, dat scheelt heel veel", zei hij een dag na de verkiezingen. De ChristenUnie stond in de eerste exitpolls op een verlies van een zetel. Er was dan ook taart voor de fractieleden.
De partij had gehoopt op een zetel winst, aldus Segers. Maar hij vindt het een 'knappe prestatie' dat de christelijk-sociale partij stabiel is gebleven nadat ze regeringsverantwoordelijkheid had genomen. Zeker nadat er zoveel zware maatregelen moesten worden genomen na het uitbreken van de coronacrisis.
Segers wil nog niet ingaan op de formatie en een mogelijke rol daarin voor zijn partij. Het is volgens hem veel te vroeg om hierover te speculeren. ,,Wij moeten eerst even rustig kijken wat dit betekent voor de politieke verhoudingen, wat andere partijen willen. We zijn echt nog niet toe om te spreken over onze eigen positie. Ik wacht rustig af."
Ondanks de zetelwinst van Forum voor Democratie was lijsttrekker Thierry Baudet gisteravond onbereikbaar. Via Twitter zijn nu beelden opgedoken van een dansende Baudet, omringd door partijgenoten. De anderhalve meter is ver te zoeken, de aanwezigen staan hutjemutje op elkaar.
© Still videobeelden — Via Twitter zijn beelden opgedoken van een dansende Baudet, omringd door circa vijftien partijgenoten. Ze staan hutjemutje op elkaar. De PvdA wil nog altijd alleen meeregeren als minstens één andere linkse partij dat ook doet, ook nu de partij als enige van de traditionele linkse oppositiepartijen niet zwaar heeft verloren. Dat heeft politiek leider Lilianne Ploumen gezegd voorafgaand aan de eerste fractiebijeenkomst na de Tweede Kamerverkiezingen. Zij ziet 'geen enkele reden' om op die eerdere uitspraak terug te komen.
Ploumen werd door haar fractie onthaald met applaus en een grote bos rode rozen. Toch valt er ook bij de PvdA weinig te vieren. De sociaaldemocraten had gehoopt op herstel na de historische verkiezingsnederlaag van 2017, toen zij kelderden van 38 naar negen zetels. Maar het werden er opnieuw negen. ,,We hadden natuurlijk op meer gehoopt", erkent Ploumen. ,,Maar we gaan aan de slag voor de mensen die op ons gestemd hebben."
Over eventuele kabinetsdeelname wil Ploumen zich nog niet uitspreken. ,,U kent ons als een verantwoordelijke partij", zei zij wel. Maar de PvdA zal dus niet als enige linkse partij aanschuiven. Vanuit de oppositie is zij er volgens Ploumen de afgelopen vier jaar ook in geslaagd 'de regering een beetje bij te sturen'.
Volgens woordvoerder Paul Tissingh van de gemeente Rotterdam kwamen veel vrijwilligers gisteren niet opdagen voor de telklus, die voor een deel in Ahoy plaatsvond. ,,Er waren te veel uitvallers. Daardoor moesten we met een kleinere groep tellen. Vannacht besloot de leiding te stoppen met tellen. ‘Het heeft geen zin om door te gaan, want we zijn niet meer fris, werd er gezegd.”
© AD — Stemmen tellen in Rotterdam Ahoy BIJ1-lijsttrekker Sylvana Simons is onderweg naar Den Haag om haar 'nieuwe werkplek' te bekijken, zo laat ze weten op Twitter. Ze bedankt stemmers voor de steun aan haar partij.
Ondanks de pijnlijke nederlaag bij de Tweede Kamerverkiezingen mocht GroenLinks-leider Jesse Klaver vandaag bloemen en applaus in ontvangst nemen van zijn fractie. Hij noemde de halvering van het aantal zetels van zijn partij 'heel heftig', maar wil wel door als partijleider. ,,Omdat de missie van GroenLinks urgenter is dan ooit en omdat ik daar graag met de partij mee doorga."
Klaver, die zich op de verkiezingsavond ook al strijdbaar had getoond, benadrukt wel dat uiteindelijk de fractie beslist of hij kan aanblijven. Van de huidige veertien Kamerleden nemen er acht noodgedwongen afscheid. GroenLinks krijgt volgens een voorlopige prognose zeven zetels, waarvan er op basis van de kieslijst één wordt ingenomen door een nieuwkomer.
Niet alleen GroenLinks maar ook de SP heeft fors verloren, en bij de PvdA is het gehoopte herstel na de historische verkiezingsnederlaag van 2017 uitgebleven. Klaver vindt de electorale dreun voor de linkse oppositie 'heel verontrustend', omdat volgens hem ,,meer dan ooit progressieve politiek nodig is in Nederland".
Door de verkiezingsuitslag is het vrijwel zeker dat het minimumloon gaat stijgen, aldus economen van ABN AMRO. Bij een centrumrechtse coalitie blijft die verhoging waarschijnlijk beperkt tot 10 procent, maar als er een bredere coalitie komt waarbij ook één of meer linkse partijen aansluiten kan dat een grotere stijging worden.
Niet alleen het minimumloon, maar ook de AOW en de bijstand gaan vermoedelijk omhoog, verwachten de economen. Die stijging is echter onzekerder. Zo willen VVD, de grootste partij van Nederland, en CDA de koppeling tussen minimumloon en bijstand loslaten. Ook zou de AOW mogelijk minder hard kunnen toenemen dan het minimumloon.
Als er gekozen wordt voor een bredere coalitie met linkse partijen als PvdA en GroenLinks dan kan het zijn dat het minimumloon nog wat verder stijgt. Daar hebben die partijen zich namelijk hard voor gemaakt. Ook bijstand en AOW zouden dan vermoedelijk wat meer meestijgen. Hoe groter de verhoging wordt, des te groter is ook de kans dat dit in stapjes gebeurd en afhankelijk wordt gemaakt van ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, denken de ABN AMRO-economen.
Behalve de blik op het loon zal er ook aandacht uitgaan naar flexwerk. Er ligt een advies van de commissie-Borstlap om in flexcontracten een hoger minimumloon op te nemen en strenge regels in te voeren rond laagbetaalde zzp'ers en uitzendkrachten. Die dragen nu nog onevenredig zwaar de risico's van flexwerk, terwijl ondernemers vooral de voordelen hebben. De voorstellen om dat recht te trekken kunnen weer leiden tot hogere loonkosten voor werkgevers en een grotere herziening van belastingen en subsidies in de hand werken.
SP-leider Lilian Marijnissen zegt dat er met haar partij 'altijd te praten' valt, maar deelnemen aan een kabinet ligt nu niet voor de hand. ,,De uitslag geeft er geen aanleiding toe", aldus Marijnissen.
De socialisten willen in ieder geval niet ,,een rechts kabinet aan de meerderheid helpen". Marijnissen ziet niets in een kabinet dat op ,,de oude voet verder wil".
De SP verliest in de voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP vijf zetels. De partij moet dan ook goed bij zichzelf te rade gaan wat er misging, zegt Marijnissen. Ze had het flinke verlies niet helemaal verwacht. ,,Ik had best wel het idee dat de campagne goed werd ontvangen."
© ANP — Partijleider Lilian Marijnissen tijdens een fractiebijeenkomst van de SP in de Thorbeckezaal, de dag na de Tweede Kamerverkiezingen. D66-leider Sigrid Kaag wil vanochtend nog niet speculeren over eventuele coalitiepartners. Andere partijen vinden dat VVD en D66 de leiding moeten nemen in de formatie, maar daar vindt Kaag het te vroeg voor.
Over samenwerking gaat de D66-lijsttrekker voorlopig nog niets zeggen. De thema's waar een nieuw kabinet zich mee bezig moet gaan houden 'ontstijgen eigenlijk partijkleur'. Ze wil nu ,,gesprekken gaan voeren op basis van de inhoud. Eerst het wat en hoe en dan met wie".
D66 behaalt volgens de voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP 24 zetels, een historisch hoog aantal. Kaag is donderdag dan ook met een 'heel fijn gevoel' opgestaan. Gisteravond verschenen foto's van een dansende D66-lijsttrekker op sociale media. Het feestje bij de partij is volgens Kaag niet heel lang doorgegaan, maar ze heeft er ,,wel een gezellige avond van gemaakt".
Vanochtend is de fractie bijeen in de Tweede Kamer. Daar zegt Kaag dat ze 'bijna tranen in haar ogen' heeft van de mooie uitslag. In de eerste exitpoll woensdagavond stond de partij nog op 27 zetels. Die kleine daling mag de pret niet drukken, zegt Kaag. ,,We zijn echt als winnaar uit de bus gekomen."
