Tot zover deze liveblog over Prinsjesdag. Bedankt voor het lezen.
Koning Willem Alexander, koningin Máxima, prinses Amalia en prinses Beatrix krijgen dit jaar als inkomen en uitgaven voor personeel en materieel gezamenlijk 10,5 miljoen euro. Amalia stort haar inkomen terug, zoals ze eerder dit jaar bekend heeft gemaakt
Hoewel er in de troonrede aandacht is besteed aan het klimaat, blijft de stikstofproblematiek onaangeraakt. Éen ding is zeker, er gaat voor de boeren in Nederland veel veranderen.
De balans in de begroting van het kabinet is zoek, vindt Joost Eerdmans van JA21. Volgens hem wordt er veel te veel geld uitgegeven aan de aanpak van klimaatproblemen, terwijl er bijna niets staat over lastenverlichting. "We vinden het totaal niet in verhouding."
,,Het ging volgens mij voor de helft over duurzaamheid, klimaatverandering. En daar gaat dan - als ik het goed bereken - vijftig keer meer naartoe in deze begroting dan naar een punt als lastenverlichting. Terwijl de energierekening duurder wordt, de huren stijgen, de brandstof duurder is geworden en boodschappen duurder zijn geworden", zei hij tegen de NOS.
Het demissionaire kabinet negeert in de miljoenennota de zeven miljoen Nederlanders boven de 50 jaar, de helft van de volwassenen, vindt Tweede Kamerlid Liane den Haan, die zich afsplitste van 50PLUS. Ze vindt dat 'er helemaal niets in staat over goed ouder worden in Nederland, nu en in de toekomst. Dat is onbegrijpelijk.' Den Haan spreekt daarom van 'de Vergeten Miljoenen Nota'.
'We moeten op álle terreinen rekening houden met het feit dat het aantal senioren snel toeneemt. Daarbij zijn ouderen overigens ook vaak de oplossing.' Ze denkt daarbij aan de woningmarkt. Als er voldoende seniorenwoningen worden gebouwd, komen er meer huizen vrij voor starters en jonge gezinnen, stelt ze.
Ook noemt ze het 'teleurstellend' dat de meeste ouderen er volgend jaar opnieuw niet op vooruitgaan. Juist vanaf 55 jaar en ouder neemt de financiële kwetsbaarheid toe, benadrukt ze.
De problemen op de woningmarkt worden met het extra geld dat in de nieuwe miljoenennota is uitgetrokken nog niet opgelost, maar dat kan ook niet gezien de demissionaire status van het kabinet. Dat zei de verantwoordelijke minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Kajsa Ollongren in een interview met de NOS.
De woningmarkt ,,is niet af", zei Ollongren, en zal dus wat haar betreft ook voor het volgende kabinet hoog op de agenda moeten staan. Het zou wat haar betreft geen slecht idee zijn om die taak niet meer onder te brengen bij de minister van Binnenlandse Zaken, maar bij een nieuwe minister van Volkshuisvesting. Het was voor haar een belangrijk onderdeel van haar portefeuille, maar ,,ik kan me voorstellen dat er in de nieuwe kabinetsploeg iemand is die daar een hele werkweek aan kan besteden."
SGP-leider Kees van der Staaij vindt dat er in de troonrede en de miljoenennota te weinig aandacht was voor zaken als defensie en veiligheid. ,,Klimaat, ook al is het kabinet demissionair, daar worden miljarden in gestopt", merkte Van der Staaij dinsdag op in reactie op de troonrede. ,,Op het terrein van defensie en veiligheid wordt wel wat gedaan, maar het staat niet in verhouding tot wat nodig is."
,,Kijk naar de schamele bedragen die naar de krijgsmacht gaan, of justitie. Daar moet meer gebeuren."
Naast politici hebben ook andere groepen gereageerd op de begroting en de troonrede:
Zo zegt een woordvoerder van de chemische industrie blij te zijn met de investeringen die het kabinet doet voor het klimaat.
Verzekeraars denken alleen dat er alsnog meer nodig is voor heftige klimaatschade als rampen als de overstromingen in Limburg vaker gaan voorkomen.
De onderwijsbond noemt de begroting een grove schande. Ze zijn er niet van gediend dat er geen nieuw geld is voor onderwijs.
De jongerenvakbond CNV Jongeren baalt van de 'beleidsarme' Prinsjesdag, want voor jongeren moet er veel veranderen, bijvoorbeeld om de wooncrisis tegen te gaan.
Milieudefensie is niet tevreden met de klimaatplannen van het kabinet. Ook al had klimaatverandering een prominente plek in de troonrede, lijken 'vooral grote bedrijven ervan te profiteren', aldus de organisatie.
Ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland zijn positief over de eerste stappen die het demissionaire kabinet zet om klimaat- en woonproblemen aan te pakken, maar ze zijn nog onvoldoende. Ze hopen dat de formatie snel vordert.
Vakbond FNV is 'onaangenaam verrast' dat er in de troonrede eigenlijk geen aandacht was voor de arbeidsmarkt en koopkrachtherstel. Dit zijn grote problemen waarvan de urgentie lijkt te missen bij het kabinet, aldus de vakbond.
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) is boos. Het budget ervan voor 2022 blijft 25 miljoen euro, evenveel als in 2021. Het kabinet gaat hiermee tegen de wens van de Tweede Kamer in, die dit jaar twee moties aannam om het budget van de AP te verhogen.
De regioburgemeesters, het Openbaar Ministerie en de politie roepen het kabinet opnieuw op meer geld uit te trekken voor de organisaties in de strafrechtketen. Ze zijn weliswaar te spreken over de aangekondigde structurele investering in de aanpak van georganiseerde criminaliteit, maar dat is niet genoeg.
Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond, reageert teleurgesteld dat de extra investeringen van het kabinet beperkt blijven tot 524 miljoen euro voor de aanpak van ondermijnende criminaliteit. "De bezuinigingen bij de politie gaan door", concludeert Struijs.
Hoewel het demissionaire kabinet een begroting presenteert die niet veel beleid kent -in afwachting van het nieuwe kabinet- verandert er toch een en ander het komende jaar. Wij hebben de belangrijkste thema's voor je op een rij gezet.
De economie staat er 'goed voor'. ,,Een jaar geleden hadden we hier blind voor getekend.” Dat heeft minister Wopke Hoekstra (Financiën, CDA) gezegd in de Tweede Kamer, waar hij de begroting voor volgend jaar heeft aangeboden.
Partij voor de Dieren-leider Esther Ouwehand vindt het nog te vroeg om te juichen over de miljarden die in het klimaatbeleid worden gestopt. ,,Nog erger dan bedrijven en regeringen die niets doen, zijn bedrijven en regeringen die doen alsóf ze iets doen", vatte Ouwehand de troonrede samen in de woorden van klimaatactiviste Greta Thunberg.
,,We hebben het kabinet al een voorschot horen nemen over het opslaan van CO2 onder de grond", zei Ouwehand tegenover de camera's van de NOS. De burger betaalt dan voor grote vervuilers als Tata Steel en Shell, vreest zij. ,,Het zijn mooie woorden, maar daden moeten we nog zien."
Als de uitgaven wél goed terecht komen ,,kunnen we juichen", aldus de PvdD-leider. Maar ze denkt dat het ,,een stapje te vroeg is". Ouwehand vraagt met haar Prinsjesdag-outfit vaak aandacht voor een bepaald thema. 'Kappen met Kappen', staat dit jaar op haar hoed, waarmee de politica zich verzet tegen houtkap.
© Emiel Muijderman — Esther Ouwehand van de Partij van de dieren in haar prinsjesdag-outfit met als thema bomenkap. Onafhankelijk Kamerlid Pieter Omtzigt hoorde dinsdag een 'sobere troontrede' waarin terecht aandacht werd besteed aan de slachtoffers van de gaswinning in Groningen en het toeslagenschandaal. 'Zij zijn echter vaker genoemd: het gaat erom dat compensatie ook waargemaakt wordt', twittert hij.
In de troonrede miste Omtzigt de nieuwe bestuurscultuur waar politiek Den Haag de afgelopen maanden de mond van vol had. 'Wat heeft de regering geleerd van deze schandalen? Hoe denkt zij de relatie met de burger, die ernstig geschonden is, te herstellen?'
De ex-CDA'er stipt ook de vastgelopen kabinetsformatie aan. 'Bijzonder blijft het wel: dezelfde partijen die een begroting van duizenden pagina's kunnen indienen, zitten in een zaal daarnaast al 185 dagen te twijfelen of ze wel willen praten met elkaar.'
Het is goed dat de koning in de troonrede aandacht besteedde aan een aantal kwetsbare groepen, maar nu moet het kabinet in actie komen, vertelt Denk-voorman Farid Azarkan buiten de Grote Kerk. Hij heeft ,,met nieuwsgierigheid maar ook wel met wat treurnis" geluisterd. ,,Omdat ik het idee heb dat de politiek niet haar verantwoordelijkheid neemt en wat stilstaat."
Azarkan vindt het goed dat in de toespraak aandacht was voor de inwoners van Groningen die last hebben van aardbevingsschade, kwetsbare jongeren die geestelijke gezondheidszorg nodig hebben en de slachtoffers van de toeslagenaffaire.
Volgens Azarkan is het belangrijk dat de koning namens de regering aandacht heeft besteed aan deze thema's. ,,En dan als de wiedeweerga uitvoeren, de mensen die kwetsbaar zijn voorop."
Bekijk hier de reactie van Farid Azarkan (DENK) op de troonrede:
D66'er Rob Jetten zegt het goed te begrijpen dat burgers het vertrouwen ,,een beetje kwijt zijn", nu de formatie lang duurt en problemen in het land groot zijn. Jetten, secondant van partijleider Sigrid Kaag in de formatie, zegt dat zijn partij al maanden probeert om tot een 'breed gedragen kabinet' te komen, en dat het 'frustrerend' is dat dit tot dusver niet lukt.
De troonrede noemt Jetten 'een boodschap met veel urgentie'. De koning benoemde onder meer de aardbevingen in Groningen, het onrecht in de toeslagenaffaire, de woningcrisis en de stikstofcrisis. Jetten vindt dit 'grote uitdagingen' waar Nederland voor staat.
Bekijk hier de reactie van Rob Jetten (D66) op de troonrede:
Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet vindt het schokkend dat koning Willem-Alexander in de troonrede niets heeft gezegd over ,,de uitsluiting van miljoenen mensen uit het sociaal-maatschappelijk leven."
Baudet doelde op de invoering van het coronatoegangsbewijs. Vanaf 25 september moeten mensen kunnen aantonen dat ze gevaccineerd zijn, negatief getest of een recente coronabesmetting hebben doorgemaakt als ze toegang willen tot bijvoorbeeld de horeca, de cultuursector of een evenement. ,,Discriminatie, ongelijkheid, het gebeurt onder onze ogen. Hoe kan je daar niets over zeggen?"
,,Ik vermoed dat hij het in zijn hart ook schandelijk vindt", zei Baudet over de koning. ,,Ik hoopte dat hij het blaadje zou wegleggen en tot de natie zou zeggen: dit doen we toch niet?"
CDA-Tweede Kamerlid Pieter Heerma vindt dat de koning in zijn 'mooie en ingetogen troonrede terecht de zorgen van de samenleving en het gevaar van polarisatie benoemt. Daar ligt een duidelijke opdracht voor de politiek.'
Heerma schrijft op Twitter dat de demissionaire status van het kabinet niet betekent 'dat ons land volledig tot stilstand komt. De uitdagingen van deze tijd zijn te groot om te laten versloffen. We hebben te maken met een gigantische woningcrisis, toenemende klimaatverandering en ondermijnende criminaliteit die onze rechtsstaat aantast.' Volgens de CDA'er is het 'daarom verstandig dat er investeringen worden gedaan in volkshuisvesting, veiligheid en klimaat. Het zijn noodzakelijke stappen in de goede richting.'
De politie heeft demonstranten tegengehouden die richting het tijdelijke onderkomen van de Tweede Kamer trokken in Den Haag. De actievoerders, die demonstreren tegen het coronabeleid, werden eerder opgeroepen door de politie om van het Plein naar het Malieveld te gaan.
De politie te paard moest voorkomen dat er mensen naar het gebouw aan de Bezuidenhoutseweg liepen en versperde de weg.
Het demissionaire kabinet pakt volgend jaar een aantal zaken aan ,,waar mensen zich terecht zorgen over maken", zoals bijvoorbeeld de woningmarkt. Dat zegt waarnemend VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans na de troonrede van koning Willem-Alexander voor de camera van de NOS.
Hermans zegt 'enorm gemotiveerd' te zijn om samen met de Tweede Kamer te kijken welke stappen verder nog gezet kunnen worden. Zij heeft ,,heel veel vertrouwen in een constructieve samenwerking" met andere partijen als de Tweede Kamer de begrotingsplannen later deze week bespreekt tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen.
ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers denkt dat steeds meer mensen in de steek worden gelaten door de overheid, maar dat zij wellicht niet zichtbaar zijn vanwege de positieve economische cijfers. ,,Achter die mooie cijfers gaat de harde werkelijkheid schuil" dat groepen achterblijven, stelt Segers in een reactie op de troonrede.
Volgens de CU-leider mag aankomend jaar niet een 'verloren jaar' worden vanwege de demissionaire status van het kabinet. Ook is een nieuw kabinet nog niet in zicht. Segers vindt het tijd dat de politiek ,,de samenleving weer vooropzet." Hij roept partijen op samenwerking te zoeken en dapperheid "om grote en belangrijke keuzes te maken voor ons land."
SP-leider Lilian Marijnissen vindt de troonrede teleurstellend. De economie groeit, maar de burger gaat er volgens haar niet op vooruit. ,,Goed dat de Koning de mensen bedankt die in de coronatijd moesten blijven werken. Na een applaus en een bedankje is het nu tijd voor het minimumloon omhoog. Maar dit demissionaire kabinet is zo druk met zichzelf dat het de samenleving vergeet. Rutte laat mensen keihard vallen", aldus Marijnissen.
Het demissionaire kabinet maakt er een 'puinhoop' van, meent de SP-voorvrouw. Haar partij zal de komende dagen bij het debat over de begroting met voorstellen komen. De SP wil onder andere meer betaalbare woningen en extra geld voor zorgmedewerkers. "Als partijen dit nu nog steeds blokkeren of weigeren uit te voeren, dan spelen ze een politiek spel over de ruggen van mensen die juist nu oplossingen verwachten van de politiek. De SP pleit dan voor nieuwe verkiezingen."
Bekijk hier de reactie van Lilian Marijnissen (SP) op de troonrede:
PVV-leider Geert Wilders is na de troonrede van mening dat nieuwe verkiezingen nodig zijn om volgend jaar weer een inspirerend verhaal te hebben op Prinsjesdag.
,,Nederland hunkert naar verkiezingen", aldus Wilders. ,,Ministers hebben moeten aftreden na leugens, of gaan ergens hun zakken vullen als adviseur." Hij merkte op dat er afgelopen weekeinde weer geen vooruitgang is geboekt in de formatie, toen de leiders van VVD, D66 en CDA met elkaar spraken op landgoed de Zwaluwenberg in Hilversum.
,,Nederland heeft grote problemen. Woningnood, de zorg waarin hevig moet worden geïnvesteerd, migratie. Er zijn heel veel problemen. Dat vraagt om een missionair kabinet."
GroenLinks-leider Jesse Klaver vindt dat de troonrede die koning Willem-Alexander uitsprak 'duidelijk maakt dat de grote keuzes worden overgelaten aan een nieuw kabinet. Daarom heeft ons land snel een daadkrachtig kabinet nodig. De stikstofcrisis, de klimaatcrisis, de wooncrisis, de groeiende ongelijkheid: deze problemen kunnen we niet langer laten liggen', twittert hij na de plechtigheid in de Grote Kerk.
Bekijk hier de reactie van Jesse Klaver (GroenLinks) op de troonrede:
Volgens fractievoorzitter van de Groep-Van Haga, Wybren van Haga, zijn de kabinetsplannen voor volgend jaar 'een ramp voor Nederland.' Na de troonrede concludeert hij: ,,Met activistisch corona-, klimaat-, en migratiebeleid waait er een gure wind door Nederland."
Het bedrag van 1 miljard euro dat het demissionaire kabinet uittrekt voor versnelling van de woningbouw is 'echt een lachertje', zegt Van Haga. Hij vindt dat een veelvoud daarvan moet worden besteed aan de bouw van minstens een miljoen woningen. ,,Wonen is een recht", aldus de ex-FVD'er.
PvdA-leider Lilianne Ploumen vindt dat koning Willem-Alexander 'belangrijke woorden over de grote problemen in Nederland' heeft gesproken. Hij benoemde in de troonrede problemen zoals de woningcrisis, de stikstofcrisis, de aardbevingen in Groningen en de toeslagenaffaire.
Op Twitter schrijft Ploumen dat 'het demissionaire kabinet Rutte/Hoekstra' mensen 'in de kou' laat staan. Ze pleit voor 'een eerlijker, duurzamer en socialer Nederland' en zegt dat haar partij met voorstellen komt voor 'het bouwen van meer betaalbare woningen, lagere huren, meer koopkracht en de aanpak van klimaatverandering'.
De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) vindt dat het kabinet te weinig doet om de kansenongelijkheid in het onderwijs tegen te gaan. Hoewel de koning in de troonrede wel sprak over het bevorderen van kansengelijkheid, mist LSVb-voorzitter Ama Boahene concrete plannen.
,,Als je dat echt wilt, zijn er structurele investeringen nodig en moet het leenstelsel worden afgeschaft. Daar wordt met geen woord over gerept", reageert ze. De studentenbond is daarom teleurgesteld. De herinvoering van een vorm van studiefinanciering zal een thema worden voor het volgende kabinet.Koning Willem-Alexander heeft vandaag zijn jaarlijkse troonrede uitgesproken. Hier lees je de volledige tekst terug.
In de troonrede heeft de koning gewaarschuwd dat het debat steeds vaker ‘polariserend’ wordt gevoerd. ,,Hierbij past de nuchtere vaststelling dat Nederland een goed land is en blijft om in te leven.” Nederland hoopt op een einde van het coronatijdperk en ‘de terugkeer naar meer normale verhoudingen'.
De komende tijd staat daarom in het teken van het herstel van mensen die tijdens de coronacrisis in de zorg werken, zowel in de ziekenhuizen als in de verpleegzorg. Daar is een buitengewone prestatie geleverd, benadrukte koning Willem-Alexander in de troonrede.
De vorst dankte alle mensen die een grote bijdrage hebben geleverd tijdens de coronacrisis, zoals de politie, boa's en militairen die bijsprongen. Hij prees de vele initiatieven in het land om te helpen en mensen uit hun isolement te halen. Belangrijk is ook dat dit blijft bestaan in de komende fase, aldus de koning.
Koningin Máxima heeft op deze zonnige Prinsjesdag gekozen voor een vrolijke outfit. Máxima draagt een rok van het Belgische modehuis Natan, een van haar favoriete ontwerpers. Na de sobere Prinsjesdag van vorig jaar mocht er dit jaar eindelijk weer worden uitgepakt met kleding en juwelen, waaronder een geheimzinnige broche uit de Oranje-kluis.
© ANP — Koning Willem-Alexander en koningin Maxima. De zware overstromingen van afgelopen zomer onderstrepen het gevaar van klimaatverandering, zei koning Willem-Alexander in de troonrede. Alle maatregelen die al zijn gepland om klimaatverandering tegen te gaan, moeten opnieuw tegen het licht worden gehouden en waar nodig moeten ze worden versneld, zei de vorst. Willem-Alexander noemde de watersnood die Limburg dit jaar trof 'een harde waarschuwing'.
Later vandaag gaat de minister van Financiën, Wopke Hoekstra, met het koffertje naar de Tweede Kamer. Daar biedt hij, rond 15.00 uur, de Miljoenennota en de Rijksbegroting aan.
© ANP — Demissionair minister Hoekstra met het koffertje. Na het uitspreken van de troonrede door de koning mogen de aanwezigen dit jaar weer 'hoera' roepen. De traditionele drie 'hoera's' werden vorig jaar nog als spreekkoor gezien, iets wat vanwege de coronacrisis niet was toegestaan.
Na de troonrede roept de voorzitter van de Eerste Kamer altijd 'Leve de Koning', gevolgd door een driewerf hoera. Maar vorig jaar moesten de Kamerleden en andere aanwezigen het houden bij een opgestoken hand, en een applaus.
Koning Willem-Alexander en koningin Máxima zijn bij de Grote Kerk aangekomen. In de Grote Kerk spreekt de koning de troonrede uit. Hij opent daarmee het nieuwe werkjaar van de Eerste Kamer en de Tweede Kamer.
Het koninklijk paar vanaf Paleis Noordeinde in Den Haag vertrokken naar de Grote Kerk waar de koning later zijn troonrede zal uitspreken. ,,Koningin Máxima draagt het Ordelint en de Ster van het Grootkruis der Orde van de Nederlandse Leeuw op een taftzijde rok in pastelkleuren met abstracte bloemenprint, gecombineerd met een oranje top van een fijn geweven wollen jersey met bijpassende hoed, een zogeheten pillbox." staat op koninklijkhuis.nl.
Kamerleden komen in etappes binnen, genoeg tijd voor troonselfies dus.
© Niels Klaassen De eerste genodigden zijn aangekomen bij de Grote Kerk, onder hen veel politici, waaronder de ministers Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) en Hugo de Jonge (Volksgezondheid). Zij mogen aanwezig zijn bij het uitspreken van de troonrede door koning Willem-Alexander. In totaal worden ongeveer 270 mensen verwacht.
© ANP — Demissionair premier Mark Rutte op weg naar de Grote Kerk. De schrijvende pers zit in een hoek van de Grote Kerk en mag er niet weg. Er gelden strikte regels.
Zo'n berenmuts is zonder meer een blikvanger op Prinsjesdag, maar je geweerriem er overheen krijgen blijkt nog knap lastig.
© ANP — Leden van de militaire erewacht stellen zich op bij de Grote of Sint-Jacobskerk. Demonstranten op het Plein in Den Haag willen richting Lange Poten maar mogen er van de politie niet door.
Ondanks de oproep om niet naar Den Haag te komen, is het toch behoorlijk druk in de stad.
Geen hoedje zo te zien, maar wel met mooi haar. GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld is onder handen genomen door studenten van WorldSkills Nederland. 'Wát een vakmensen!'
