De voorzitter van het Europees Parlement, David Sassoli, reageerde vandaag als eerste in Brussel op de verkiezingswinst van de Duitse SPD en kanselierskandidaat Olaf Scholz. ,,Gefeliciteerd met je zege", twittert de Italiaan en sociaaldemocraat.
Met een verwijzing naar de coronacrisis schrijft Sassoli: ,,Na deze historische crisis is er geen tijd te verliezen. Europa heeft een sterke en betrouwbare partner in Berlijn nodig om onze gezamenlijke inzet voor een sociaal en groen herstel voort te zetten."
Ze moeten nog uitvechten wie van hen de nieuwe bondskanselier wordt, maar over één ding zijn kanshebbers Olaf Scholz (SPD) en Armin Laschet (CDU/CSU) het eens: Duitsland moet zo snel mogelijk een nieuwe regering hebben. ,,We zullen er alles aan doen om klaar te zijn voor Kerstmis'', aldus Scholz.
In het Duitse parlement mag de komende jaren naar verwachting een recordaantal parlementariërs plaatsnemen. De kiesraad voorspelt na bekendmaking van de voorlopige verkiezingsuitslag dat de Bondsdag straks 735 zetels heeft. Dat zijn er nu nog 709 en dat is ook al een record.
Dat het aantal zetels in de Bondsdag steeds verandert, heeft te maken met het Duitse kiesstelsel. Duitsers stemmen bij de parlementsverkiezingen twee keer: op een kandidaat in hun kiesdistrict (de 'Erststimme') en op een landelijke partij. Die tweede stem, de 'Zweitstimme', bepaalt de zetelverhouding tussen partijen in de Bondsdag en daarmee ook de machtsverhoudingen in de Duitse politiek.
Het parlement telt in principe 598 zetels, maar het kan voorkomen dat een partij via de tweede stem niet genoeg zetels krijgt voor alle kandidaten die rechtstreeks zijn verkozen. Dat moet dan worden rechtgetrokken. Dat kan weer tot gevolg hebben dat ook andere partijen recht hebben op meer zetels omdat de zetelverhouding die via de Zweitstimme is vastgesteld wel moet kloppen.
De Duitse socialistische partij Die Linke (Links) krijgt toch een plek in de Bondsdag, ook als het de kiesdrempel niet haalt. Duitse media berichten dat zeker drie parlementariërs van de partij rechtstreeks zijn gekozen in hun kiesdistricten.
Duitse partijen komen in principe alleen in het parlement als ze minstens 5 procent van de stemmen krijgen. Die Linke, die wordt gezien als de meest linkse partij in het parlement, blijft in voorlopige uitslagen steken op 4,9 procent van de stemmen.
Het Duitse kiessysteem geeft partijen die de kiesdrempel niet halen de mogelijkheid om toch in de Bondsdag te komen. Duitsers stemmen twee keer: rechtstreeks op een kandidaat in hun kiesdistrict en op een landelijke partijlijst. Dat systeem garandeert dat alle kiesdistricten zijn vertegenwoordigd in het parlement. Een partij met minstens drie rechtstreeks gekozen kandidaten is verzekerd van een plek in de Bondsdag.
Tessa Ganserer, een transgender-parlementskandidaat uit Neurenberg in Beieren, lijkt te worden gekozen in de Bondsdag in Berlijn. Ganserer zit al sinds 2013 in het regionale parlement van de Duitse deelstaat zit en doet mee namens de Groenen.
Ze kreeg 22,6 procent van de stemmen. De 44-jarige Ganserer zei tegen een lokale omroep in Beieren dat ze 'een superresultaat' heeft behaald. Ze beschouwt dat resultaat als een indicatie dat Duitsland een open en tolerant land is.De SPD heeft de parlementsverkiezingen in Duitsland gewonnen. De centrumlinkse partij was goed voor 25,7 procent van de stemmen en bleef daarmee de CDU/CSU nipt voor. De conservatieven behaalden uiteindelijk 24,1 procent. De Groenen eindigden op de derde plaats met 14,8 procent.
De SPD steeg voor het eerst in jaren en de Groenen behaalden zelfs het beste resultaat uit hun geschiedenis. De CDU/CSU zakte na 16 jaar regering van bondskanselier Angela Merkel naar een absoluut dieptepunt. Nooit eerder vergaarden de conservatieven zo'n klein percentage van de stemmen. Ten opzichte van vier jaar geleden verloren ze liefst 8,8 procentpunt.
De liberale partij FDP won licht en kwam uit op 11,5 procent, de rechts-populistische AfD verloor 2,3 procentpunt en eindigde op 10,3 procent van de stemmen. Die Linke zakte naar 4,9 procent en belandde daarmee onder de kiesdrempel van 5 procent.
De AfD is de grootste partij in de oostelijke Duitse deelstaat Thüringen geworden. Na een eerste telling van de stemmen die zondag zijn uitgebracht tijdens de landelijke verkiezingen staan de rechts-populisten op 24,0 procent van de stemmen. De centrumlinkse SPD is goed voor 23,4 procent, de CDU behaalt met 16,9 procent plek drie.
Die Linke, de partij waartoe de regionale premier Bodo Ramelow behoort, zakte naar 11,4 procent van de stemmen. De liberale partij FDP komt uit op 9,0 procent en de Groenen 6,6 procent. De opkomst in Thüringen was met 74,9 procent ongeveer gelijk aan die in 2017.
De AfD behaalt volgens prognoses landelijk gezien tussen de 10 en 11 procent van de stemmen.
Ook in de laatste prognoses van de Duitse verkiezingsuitslag blijft het spannend tussen de centrumlinkse SPD en de conservatieve CDU/CSU. Maar de sociaaldemocraten behouden volgens de Duitse omroepen ZDF en ARD een voorsprong van zo'n 1,5 procentpunt.
Volgens de ARD kan de SPD van kanselierskandidaat Olaf Scholz rekenen op 25,8 procent van de stemmen. De CDU/CSU van Armin Laschet staat op 24,1 procent. In deze nieuwe prognose heeft de SPD haar voorsprong sinds begin van de avond uitgebouwd.
Het tegenoverstelde gebeurde in de prognose van ZDF. Die omroep meldt nu dat de SPD op 26,0 procent van de stemmen uitkomt, tegen 24,2 procent voor de CDU/CSU. De laatstgenoemde partij is het in deze prognose lichtelijk beter gaan doen in de loop van de avond.
De Groenen volgen op de derde plaats met rond de 14,5 procent van de stemmen. De liberale partij FDP staat op zo'n 11,5 procent, de rechts-populistische AfD op 10,5 en Die Linke haalt de kiesdrempel van 5 procent mogelijk net wel of net niet.
De exitpolls hebben ervoor gezorgd dat het land in politieke onzekerheid verkeert. Zowel de vooralsnog grootste partij SPD (25-26 procent) als de CDU/CSU (24-25 procent) wil een nieuwe regeringscoalitie vormen en daarvoor de bondskanselier leveren.
Wel is duidelijk dat deze verkiezingen het Duitse politieke landschap drastisch veranderd hebben. Na zestien jaar te zijn geleid door bondskanselier Angela Merkel is de conservatieve unie CDU/CSU ingestort. De zusterpartijen verloren zo'n 8 procent ten opzichte van 2017 en boekten het slechtste verkiezingsresultaat sinds de Tweede Wereldoorlog.
De centrumlinkse SPD en De Groenen lijken de grote winnaars van deze verkiezingen te worden, met respectievelijk ongeveer 5 en 6 procent winst ten opzichte van 2017.
Nu ook verschillende andere kleinere partijen het goed doen, zullen de onderhandelingen om een levensvatbare coalitie te vormen waarschijnlijk lang duren. De gedachten gaan dan ook al terug naar 2017, toen het Duitsland vijf en een halve maand kostte om een nieuwe regering te vormen.
Het meest voor de hand ligt een coalitie van de SPD, De Groenen en de liberale FDP, de voorkeur van SPD-leider en beoogd bondskanselier Olaf Scholz, ervan uitgaande dat de sociaaldemocraten hun voorspelde voorsprong vasthouden. De liberalen zouden echter het liefst met de CDU/CSU in de regering stappen.
Mocht de CDU/CSU van leider Armin Laschet alsnog als grootste uit de stembussen rollen, dan zal die partij vermoedelijk eerst proberen de krachten te bundelen met de Groenen en de FDP. FDP-leider Christian Lindner heeft voor de verkiezingen gezegd dat zo'n coalitie er "makkelijker uitziet dan met de SPD en de Groenen". Zondagavond opperde Lindner nog een andere mogelijkheid: De Groenen en FDP samen zouden kunnen beslissen wie van de twee grote partijen ze steunen. De verwachting is dat De Groenen dan voor de SPD opteren.
Dan is er nog de 'terugvaloptie' voor de SPD in het geval dat de liberalen dwarsliggen: een coalitie met De Groenen en Die Linke, de kleinere linkse partij van het land. Dit hangt ervan af of Die Linke de kiesdrempel van 5 procent haalt, wat nog onduidelijk is. Zo'n coalitie zou bovendien omstreden zijn, gezien het verzet van Die Linke tegen het Duitse lidmaatschap van de NAVO en de inzet van Duitse troepen in het buitenland.
In geval van nood is er altijd nog de mogelijkheid van opnieuw een grote coalitie tussen de CDU/CSU en de SPD, net als in 2017. Dat leidde destijds tot een bittere interne strijd binnen de SPD. Met Scholz als kanselier zou het sentiment binnen de SPD anders kunnen zijn, maar het zal zeker niet tot gejuich leiden onder de sociaaldemocraten. Laschet sloot de mogelijkheid daarentegen tijdens de campagne niet uit.
Het verwachte forse verlies van de conservatieve unie CDU/CSU bij de Duitse verkiezingen zou te wijten zijn aan een 'historisch zwakke kandidaat', een verzwakt partij-imago en een gebrek aan expertise binnen de partij. Dat is de belangrijkste conclusie van een zondag gepubliceerde verkiezingsanalyse door de Forschungsgruppe Wahlen, een onderzoeksgroep die de berichtgeving van de Duitse omroep ZDF ondersteunt.
Daarentegen zou de SPD juist geprofiteerd hebben van een versterkte partijreputatie na vier jaar lang een betrouwbare coalitiepartner van de CDU/CSU te zijn geweest onder bondskanselier Angela Merkel. Daardoor groeide het politieke vertrouwen vertrouwen in de SPD en diens leider Olaf Scholz, de enige kandidaat aan wie kiezers 'kanselierskwaliteiten' zouden toeschrijven.
67 procent van de Duitsers ziet Scholz als een potentiële regeringsleider, becijferde de Forschungsgruppe Wahlen. Slechts 29 procent ziet dit in CDU-leider Armin Laschet, en maar 23 procent in De Groenen-leider Annalena Baerbock.
Volgens de verkiezingsanalyse verloor de unie haar kiezersblok van 60-plussers, die in 2017 nog 41 procent van haar kiezers vormden, maar nu nog maar 34 procent. Dit jaar stemden evenveel 60-plussers op de SPD als op de CDU/CSU.
Volgens de analyse wijzen de Duitsers een nieuwe grote coalitie af. Een meerderheid van 55 procent geeft de voorkeur aan een door de SPD geleide regering boven een door de CDU/CSU geleide regering (36 procent).
Christian Lindner, de leider van de liberale FDP, vindt dat zijn partij zijn positie heeft 'versterkt' in Duitsland. Naar verwachting hebben de liberalen zondag zo'n 11,7 procent van de stemmen gekregen, 1 procentpunt meer dan bij de parlementsverkiezingen van 2017.
Tegen de televisiezender ZDF zei Lindner zondagavond dat de FDP zich stevig heeft gevestigd door in opeenvolgende verkiezingen dubbele cijfers te halen.
Lindner hield zich op de vlakte over coalitieonderhandelingen na de verkiezingen. De liberalen kunnen zowel de sociaaldemocratische SPD als de conservatieve CDU/CSU aan een meerderheid helpen. Beide partijen zijn verwikkeld in een nek-aan-nekrace en leiders van de CDU/CSU hebben zich openlijk uitgesproken voor een coalitie met de FDP en De Groenen.
Lindner zei over deze zogeheten Jamaica-coalitie dat een regering met de conservatieven het meest voor de hand ligt voor zijn partij en dat dit een gesprek is dat gevoerd moet worden. Maar verwijzend naar de SPD liet hij erop volgen dat 'democratische partijen nooit elkaar moeten uitsluiten voor gesprekken'.
Markus Söder, de minister-president van de Duitse deelstaat Beieren en de leider van de CSU, vindt dat de conservatieve unie CDU/CSU ook de volgende Duitse regering moet leiden. Dit ondanks het naar verwachting tegenvallende verkiezingsresultaat.
Op een partijbijeenkomst in Berlijn sprak Söder zich zondagavond uit voor een door de conservatieven geleide coalitie met De Groenen en de liberale FDP. ,,Wij geloven heilig in het idee van een Jamaica-coalitie", aldus Söder, in een verwijzing naar de kleuren van de drie partijen die samen de Jamaicaanse vlag vormen. De volgende bondskanselier moet volgens hem Armin Laschet zijn, de leider van de CDU/CSU.
Ook in de laatste prognoses van de Duitse verkiezingsuitslag blijft het spannend tussen de centrumlinkse SPD en de conservatieve CDU/CSU. Maar de sociaaldemocraten behouden volgens de Duitse omroepen ZDF en ARD hun voorsprong.
Volgens de ARD kan de SPD van kanselierskandidaat Olaf Scholz rekenen op 25,5 procent van de stemmen. De CDU/CSU van Armin Laschet staat op 24,5 procent. In deze nieuwe prognose heeft de SPD haar voorsprong licht uitgebouwd.
Het tegenoverstelde gebeurde in de prognose van ZDF. Die omroep meldt nu dat de SPD op 25,9 procent van de stemmen uitkomt, tegen 24,5 procent voor de CDU/CSU. Daar zijn de partijen juist naar elkaar toe gekropen.
De rechts-populistische AfD heeft een 'solide resultaat' behaald, zei partijleider Tino Chrupalla. Volgens exitpolls zal de AfD tussen de 10 en 11 procent van de stemmen krijgen. Daarmee haalt de partij voor de tweede keer ruimschoots de kiesdrempel van 5 procent om het parlement te betreden.
Wel lijkt het erop dat de AfD in deze verkiezingen gaat verliezen ten opzichte van 2017, toen de partij nog 12,6 procent van de stemmen kreeg.
Chrupalla beaamde dat het doel van de AfD om traditionele partijen uit het parlement te werken, niet gehaald was. Hij toonde zich desalniettemin tevreden met het verwachte resultaat. ,,We hebben een kerngroep van kiezers en die hebben we behouden."
De leider van De Groenen in Duitsland, Annalena Baerbock, is blij met het 'historische resultaat' dat haar partij lijkt te hebben behaald in de Duitse parlementsverkiezingen. Volgens Baerbock heeft haar partij voor het eerst de mogelijkheid om ,,als leidende kracht het land vorm te geven".
In de exitpolls staan De Groenen op zo'n 15 procent. Bij de vorige Bondsdagverkiezingen behaalde de partij nog 8,9 procent van de stemmen. In peilingen eerder in het jaar scoorden De Groenen nog aanmerkelijk beter en Baerbock erkende dat ze fouten heeft gemaakt in haar campagne.
,,We wilden meer", zei ze op het verkiezingsfeest van haar partij, waar ze door spreekkoren werd verwelkomd. Dat dat niet is gelukt, is haar fout, aldus de leider.
Met de verwachte 15 procent kunnen De Groenen echter een sleutelpositie innemen bij coalitieonderhandelingen. ,,Dit land heeft een klimaatregering nodig", zei Baerbock. ,,Daarvoor strijden we nu met jullie allemaal verder."
Olaf Scholz, de leider van de Duitse centrumlinkse partij SPD, heeft verheugd gereageerd op de exitpolls. Volgens hem wil een groot deel van de kiezers dat hij de nieuwe bondskanselier van Duitsland wordt, zo zei hij ruim een uur na het sluiten van de stembussen.
,,Natuurlijk ben ik blij met de verkiezingsuitslag", zei Scholz zondagavond in Berlijn. Volgens hem is de verwachte uitslag een 'groot succes' voor de SPD. Zijn partij heeft in een van de grote exitpolls een minimale voorsprong op de CDU/CSU van vertrekkend bondskanselier Angela Merkel.
CDU/CSU-leider Armin Laschet wil ondanks het verwachte teleurstellende verkiezingsresultaat toch een regering vormen, zei hij op een partijbijeenkomst. Laschets partij kan volgens exitpolls op slechts 24 tot 25 procent van de stemmen rekenen. Dat is een fors verlies ten opzichte van de verkiezingen van 2017.
Laschet zei dat een stem op zijn partij een stem tegen een door links geleide regering is. Hij bepleitte een regeringscoalitie van drie partijen met ,,oog voor het milieu en de financiën" en gaf aan bereid te zijn een dergelijke regering als bondskanselier te leiden.
Paul Ziemiak, de secretaris-generaal van Angela Merkels CDU, noemt de verwachte verkiezingsuitslag in Duitsland een 'bitter verlies'. Het lijkt het slechtste resultaat dat de conservatieven ooit hebben behaald bij de Bondsdagverkiezingen.
Tegen televisiezender ARD zei Ziemiak dat het 'pijn doet' en dat het 'een lange kiesavond zal worden'. Hij zei ook dat er een mogelijkheid blijft om een 'toekomstcoalitie' te vormen met de FDP (11 procent) en De Groenen (15 procent). Deze combinatie wordt ook wel de Jamaica-coalitie genoemd, naar de kleuren van de deelnemende partijen.
De Duitse sociaaldemocraten (SPD) hebben volgens partijvoorzitter Lars Klingbeil zondag een 'duidelijk mandaat om te regeren' gekregen, zo stelde hij op televisiezender ZDF. Die uitspraak baseerde hij op exitpolls.
,,We hebben ons als SPD terug geknokt", zei Klingbell tegen ZDF. ,,De SPD heeft duidelijk het mandaat om te regeren. Wij willen dat Olaf Scholz kanselier wordt."Terwijl Duitse kiezers nog twee uur hadden om een stem uit te brengen, maakte de partijleider van de Freie Wähler (de Vrije Kiezers) Hubert Aiwanger al een exitpoll openbaar via Twitter. De Duitse kieswet verbiedt dat voorlopige resultaten worden gepubliceerd, voordat de stembureaus gesloten zijn.
Duitse opiniepeilers sturen gedurende de dag hun voorlopige resultaten naar de verschillende partijbureaus, zodat die zich kunnen voorbereiden op de uitslag. Deze peilingen mogen ze niet naar buiten brengen.
Even na 16.00 uur vroeg Aiwanger de kiezers om hun 'laatste stemmen aan ons' te geven. Daarbij publiceerde hij een grafiekje met prognoses. De Freie Wähler stonden hierin net iets onder de kiesdrempel van 5 procent.
Aiwanger verwijderde zijn tweet, zodra hij begreep dat hij iets verkeerds had gedaan, maar zijn bericht riep alom verontwaardiging op. Aiwanger zou de kiezers hebben proberen te beïnvloeden. Volgens Duitse media loopt de partijleider het risico op een boete van 50.000 euro.
Volgens de officiële exitpolls hebben de Freie Wähler de kiesdrempel overigens niet gehaald.
De conservatieve CDU van Angela Merkel en zusterpartij CSU staan gelijk met de centrumlinkse SPD van minister van Financiën Olaf Scholz. Ze halen elk 25 procent van de stemmen, meldt de publieke omroep ARD op basis van de eerste exitpolls van de Bondsdagverkiezingen. Lees hier meer.
Klimaatpartij De Groenen van Annalena Baerbock deed het eerder dit jaar nog goed in de peilingen, maar lijkt met 15 procent van de stemmen op de derde plaats te blijven steken. Daarachter staan met beide 11 procent de liberale FDP en rechts-populistische partij AfD. Die Linke zou net de kiesdrempel van 5 procent hebben gehaald.
Dat uitslag van de exitpoll betekent dat de CDU/CSU heeft verloren ten opzichte van de vorige verkiezingen. Die kreeg toen 32,9 procent van de stemmen. De SPD staat op winst. In 2017 eindigde die partij op 20,5 procent, haar slechtste prestatie ooit. Omdat geen van de partijen een meerderheid krijgt in het parlement, moeten minstens twee of mogelijk drie partijen een regering gaan vormen.
CDU/CSU vormt al sinds 2005 de grootste fractie in de Bondsdag, het Duitse parlement. Sindsdien regeert Merkel als bondskanselier, maar zij wilde na deze verkiezing niet nog een termijn aanblijven. Daarom schoof haar CDU deelstaatpremier Laschet uit Noordrijn-Westfalen naar voren om haar op te volgen. De conservatieven van Merkel regeerden de afgelopen jaren met de sociaaldemocraten van Scholz.
Zo'n 60,4 miljoen mensen mochten een stem uitbrengen voor de Bondsdagverkiezingen. Een groot deel had volgens de kiesraad al per post gestemd. Daardoor lag het opkomstpercentage bij de stembureaus rond 14.00 uur lager dan rond dezelfde tijd bij de verkiezingen in 2017. Maar de uiteindelijk opkomst zal naar verwachting hoger zijn. Vier jaar geleden was dat 76,2 procent.
Aan de verkiezingen deden 47 partijen mee, maar slechts een handvol zal vanwege een kiesdrempel van 5 procent een plek in het parlement krijgen.
De twee voornaamste kanshebbers om Merkel op te volgen zijn partijgenoot en deelstaatpremier van Noordrijn-Westfalen Armin Laschet en minister van Financiën Olaf Scholz van de SPD.
In Duitsland zijn de stembureaus gesloten. Sinds 08.00 uur konden de kiezers terecht bij zo'n 60.000 stemlokalen in het land om hun stem uit te brengen. Een exitpoll over de verkiezingsuitslag wordt zo snel mogelijk verwacht, een voorlopige uitslag komt waarschijnlijk pas diep in de nacht.
Uit de laatste peilingen komt naar voren dat het een nek-aan-nekrace gaat worden tussen de centrumlinkse SPD en de conservatieve CDU/CSU van vertrekkend bondskanselier Angela Merkel.
CDU-kanselier-kandidaat Armin Laschet hoopt na de verkiezingen zijn partijgenoot Angela Merkel op te volgen als bondskanselier. Zij stopt na zestien jaar als regeringsleider. De campagne van Laschet verliep echter niet vlekkeloos en zijn conservatieve blok van zusterpartijen CDU/CSU is verwikkeld in een nek-aan-nekrace met de centrumlinkse SPD.
Zijn grote rivaal Olaf Scholz, die met zijn SPD een flinterdunne voorsprong heeft in de peilingen, heeft ook al gestemd. De huidige minister van Financiën ging met zijn echtgenote Britta in zijn woonplaats Potsdam naar het stembureau. In die stad stemde ook kandidate Annalena Baerbock van De Groenen.
Laschet is niet alleen de kanselierskandidaat van zijn CDU-partij, maar ook van zusterpartij CSU uit Beieren. CSU-topman Markus Söder, de premier van die deelstaat, heeft eveneens zijn stem uitgebracht. Hij deed eerder zelf nog een vergeefse poging om de kanselierskandidaat te worden van CDU/CSU.
De chaos in sommige stembureaus in Berlijn heeft geen gevolgen voor de stemmen voor de Bondsdagverkiezingen. Dat meldt de federale verkiezingsleider op Twitter. Er zijn volgens hem geen aanwijzingen dat er in Berlijn stembiljetten voor de federale verkiezingen ontbreken. De verkiezingsleiding van de stadstaat had ervoor gezorgd dat de stemmen voor de Bondsdagverkiezingen onafhankelijk van de overige stemmen konden worden uitgebracht. "De ordelijke uitvoering van de Bondsdagverkiezingen is dus gegarandeerd", aldus Georg Thiel.
De 2,47 miljoen stemgerechtigde Berlijners – 1,3 miljoen inwoners mogen niet stemmen, de meesten omdat ze geen Duits staatsburger zijn - kiezen niet alleen een nieuwe Bondsdag maar ook een nieuw Huis van Afgevaardigden van de stadstaatregering en twaalf nieuwe parlementen in de even zo vele districten. Daarnaast kunnen zij in een referendum stemmen over de vraag of grote woningbouwgroepen moeten worden onteigend.
Er komen steeds meer meldingen dat stemformulieren ontbreken in verschillende stembureaus in Berlijn, meldt de Berliner Zeitung. Zo zouden verschillende stemlokalen stembiljetten uit andere districten hebben ontvangen. En wegafsluitingen vanwege de marathon die vandaag in Berlijn wordt gehouden maken het moeilijk om de juiste stembiljetten te leveren.
Vooral in de Berlijnse districten Charlottenburg-Wilmersdorf en Friedrichshain zou daardoor volgens de krant sprake zijn van lange rijen en een 'enorme chaos'. Autoriteiten benadrukten dat wie uiterlijk 18.00 uur in de rij voor het stembureau staat, nog kan stemmen. Tevens waarschuwden ze dat de wachttijd kan oplopen tot een uur.
Volgens de autoriteiten in Berlijn was de opkomst tegen het middaguur 27,4 procent en daarmee ongeveer even hoog als bij de laatste federale verkiezingen in 2017, toen 27,2 procent van de Berlijnse stemgerechtigden tegen de middag hun stem had uitgebracht. Maar waarschijnlijk hebben nu meer mensen per post gestemd vanwege de coronacrisis.
In Duitsland zijn de stembureaus geopend voor de parlementsverkiezingen die het einde inluiden van de regeringsperiode van bondskanselier Angela Merkel. Zo'n 60,4 miljoen kiezers moeten beslissen welke partij het voor het zeggen krijgt in het EU-land met de grootste bevolking en de grootste economie.
Aan de verkiezingen doen 47 partijen mee, een aantal dat volgens Duitse media niet meer is gezien sinds de hereniging van Duitsland. Daarnaast is 33 procent van de kandidaten een vrouw en dat is eveneens een record.
De twee voornaamste kanshebbers om scheidend bondskanselier Angela Merkel op te volgen zijn evenwel mannen. Haar partijgenoot Armin Laschet, de CDU-leider en deelstaatpremier van Noordrijn-Westfalen, en minister van Financiën Olaf Scholz van de centrumlinkse SPD gaan met hun partijen aan kop in de peilingen.
De opkomst bij verkiezingen in Duitsland is traditioneel hoog in vergelijking met andere landen. Bij de parlementsverkiezing in 2017 ging meer dan 76 procent van de kiezers stemmen. Dit jaar wordt vanwege de coronapandemie gerekend op een recordaantal poststemmen.
Duitsers kunnen tot 18.00 uur stemmen. Direct daarna worden exitpolls verwacht. De SPD ging kort voor de verkiezing nog nipt aan kop in de peilingen, maar het conservatieve blok van zusterpartijen CDU/CSU was de partij tot een paar procentpunt genaderd.
De uiteindelijke winnaar krijgt naar verwachting niet genoeg zetels om alleen te kunnen regeren. Dat betekent dat een coalitie gevormd moet worden met minstens één en waarschijnlijk twee andere politieke partijen.
De peilingen doen vermoeden dat De Groenen de derde partij van Duitsland gaat worden. Scholz heeft al laten blijken een coalitie met die milieupartij wel te zien zitten. Zijn centrumlinkse SPD zat de afgelopen jaren in een coalitie met de conservatieve CDU/CSU.
Ook de liberale FDP en de rechts-populistische AfD komen naar verwachting weer in het parlement. Dat is minder zeker voor de socialistische Die Linke. Die zou volgens een recente peiling kunnen rekenen op 5 procent van de stemmen en dat is precies de kiesdrempel.
Een van de kleinste stembureaus van Duitsland staat pal over de grens bij Groesbeek. In Grafwegen brachten zo’n twintig mensen zondag hun stem uit voor de Bondsdagverkiezingen. ,,Ik weet niet of ik Merkel ga missen.” Lees hier meer.
Gemeenten in het aan Nederland grenzende Noordrijn-Westfalen houden bij de Duitse verkiezingen rekening met mensen die zonder mondkapje komen stemmen. Zo krijgen mensen die hun mond en neus niet willen bedekken in Keulen de mogelijkheid om buiten een stem uit te brengen, berichten Duitse media.
In Noordrijn-Westfalen is vastgelegd dat mensen in principe een medisch mondkapje moeten dragen in stembureaus om verspreiding van het coronavirus te voorkomen. De autoriteiten in de deelstaat benadrukken echter ook dat iedereen de mogelijkheid moet krijgen om een stem uit te brengen.
Gemeenten kiezen voor uiteenlopende oplossingen om dat beleid uit te voeren. In Essen kan een stemlokaal bijvoorbeeld tijdelijk worden leeggemaakt zodat iemand zonder mondkapje kan stemmen. De ruimte wordt daarna geventileerd en gedesinfecteerd. In Aken en Duisburg kunnen kiezers bij het stembureau een mondkapje krijgen.
In Freiburg bracht een vrouw haar stem uit gehuld in typische klederdracht uit het Zwarte Woud. Ook de bekende Bollenhut ontbrak niet.
CDU-kanselier-kandidaat Armin Laschet heeft zijn stembiljet verkeerd gevouwen bij het uitbrengen van zijn stem voor de federale verkiezingen. Toen Laschet het briefje in de stembus van een stembureau in Aken gooide, konden omstanders zien wat hij had aangevinkt. Fotografen legden het moment vast op foto's. Zijn stemgedrag zorgde niet voor een verrassing: Laschet steunt zijn eigen CDU-partij. Ook de stem van zijn vrouw Susanne was zichtbaar voor de fotografen.
Het verkeerd gevouwen stembiljet is desondanks toch geldig, meldt de federale verkiezingsleider op Twitter. ‘Een nationaal bekende politicus heeft zoals verwacht op zijn eigen partij gestemd. Dat kan niet gezien worden als beïnvloeding van de kiezers’, schrijft hij.
'Het kiesreglement is duidelijk. Het stembureau moet kiezers afwijzen die het stembiljet zodanig hebben gevouwen dat de stem zichtbaar is. Dit om te voorkomen dat andere kiezers worden beïnvloed. Als sprake is van een verkeerd gevouwen stembiljet, zal het stembureau een nieuw exemplaar uitdelen. Als het verkeerd gevouwen biljet toch in de stembus komt, kan het niet meer worden uitgesorteerd en is het geldig."
Een kiezer in het Saksische Cunnewitz heeft in sorbische klederdracht haar stem uitgebracht. In Saksen wonen zo'n 40.000 Sorben, een slavische minderheid in Duitsland.
In Berlijn staan lange rijen voor de stemlokalen. Voor veel stembureaus moeten kiezers meer dan anderhalf uur wachten. Om 12 uur had 27,4 procent van alle stemgerechtigden hun stem uitgebracht. De opkomst was ongeveer net zo hoog als bij de federale verkiezingen van 2017. Toen had op dat tijdstip 27,2 procent al gestemd, meldt de verkiezingsleider van de stadstaat.
De oorzaak van de drukte is volgens districtsverantwoordelijken en helpers een combinatie van de coronaregels, de vele stembiljetten en te weinig verkiezingsmedewerkers. Velen hebben afgezegd of zich op het laatste moment ziek gemeld, meldt Der Tagesspiegel.
Daarnaast kan volgens de Berlijnse krant in zeker vier stembureaus al een tijdje niet gestemd worden omdat de stembiljetten op zijn. Aanvulling ervan is lastig door de vele wegafzettingen vanwege de marathon in de stad. De wachtrijen bij deze stembureaus worden steeds langer.
In de districten Friedrichshain-Kreuzberg en Charlottenburg-Wilmersdorf waren stembiljetten verwisseld. De betreffende stembureaus moesten tijdelijk sluiten totdat de juiste stembiljetten waren bezorgd.
Volgens de Berlijnse verkiezingsleiding kan iedereen stemmen die om 18 uur nog in de rij staat bij een stembureau, zelfs als er een wachttijd is of als de stembiljetten ontbreken. De stembureaus sluiten officieel om 18 uur.
De 2,47 miljoen stemgerechtigde Berlijners – 1,3 miljoen inwoners mogen niet stemmen, de meesten omdat ze geen Duits staatsburger zijn - kiezen niet alleen een nieuwe Bondsdag maar ook een nieuw Huis van Afgevaardigden van de stadstaatregering en twaalf nieuwe parlementen in de even zo vele districten. Daarnaast kunnen zij in een referendum stemmen over de vraag of grote woningbouwgroepen moeten worden onteigend.
Stemmen en tegelijk een coronaprik halen: het kon zondag in Düsseldorf. De ‘vaccinatiemobiel’ van de stad stopte bij drie stembureaus. Het voertuig stond eerst twee en een half uur bij een basisschool, reed toen naar een gymnasium en daarna naar een middelbare school. De bestelwagen rijdt al maanden door de stad, zegt een woordvoerder zondag. De locaties voor de tour zijn bewust over de stad verspreid om zoveel mogelijk mensen te bereiken.
Düsseldorf is de hoofdstad van Noordrijn-Westfalen, qua inwonertal (17,926 miljoen) de grootste Duitse deelstaat. Van die inwoners zijn 12,9 miljoen opgeroepen om hun stem uit te brengen bij de federale verkiezingen.
Twee klimaatactivisten hebben hun hongerstaking beëindigd nadat een vooraanstaande kandidaat voor de Duitse bondskanselier had ingestemd met een openbare ontmoeting met hen na de algemene verkiezingen van vandaag.
Het besluit kwam slechts enkele uren nadat de hongerstakers hun protest hadden geëscaleerd en behalve voedsel ook vloeistoffen hadden geweigerd. Ze hadden geëist dat Olaf Scholz, de kandidaat voor de centrumlinkse sociaaldemocraten, publiekelijk zou verklaren dat Duitsland met een klimaatnoodsituatie wordt geconfronteerd.
De hongerstakers zeiden dat Scholz hen op zaterdagmiddag belde, zeven uur nadat ze waren gestopt met drinken, en instemde met een openbare vergadering binnen een maand na de stemming.
Scholz bevestigde de overeenkomst in een verklaring op Twitter en zei dat het redden van levens prioriteit heeft. De kandidaat en zijn twee rivalen van de milieuactivist Groenen en het centrumrechtse vakbondsblok hadden de aanvankelijke vraag van de hongerstakers om een vergadering voor de verkiezingen afgewezen.
Aan het begin van de middag hadden minder kiezers hun stem uitgebracht dan bij de Bondsdagverkiezingen van vier jaar geleden. Tot 14.00 uur stemde 36,5 procent van de stemgerechtigden, meldt de federale verkiezingsleider op Twitter. Dat was 4,6 procentpunt minder dan in 2017. Daarbij wordt volgens hem geen rekening gehouden met de poststemmen.
'Zoals verwacht ligt het opkomstpercentage momenteel onder dat van 2017 aangezien we uitgaan van een aanzienlijk groter aantal poststemmen, waarvan het aandeel op een later tijdstip zal worden bepaald als onderdeel van de vaststelling van de definitieve verkiezingsresultaten", schrijft Georg Thiel.
Door problemen met de stroom kon het kiesteam niet op tijd bij de stembureaus 102 en 106 in de Berlijnse wijk Mitte naar binnen. ,,We moesten de brandweer bellen die het gebouw met de noodsleutel kon openen", aldus stembureaumedewerker Alexander Radebach. De stembureaus gingen hierdoor met vertraging open, waardoor er een rij ontstond. Inmiddels is de achterstand weer ingehaald.
Bondspresident Frank-Walter Steinmeier heeft vanochtend in Berlijn zijn stem uitgebracht. Hij is lid van de SPD, de sociaaldemocratische partij van Duitsland.
CDU-voorman Armin Laschet stemde volgens Duitse media vlakbij zijn huis in Aken, een stad bij de grens met Nederland. SPD'er Olaf Scholz ging in zijn woonplaats Potsdam naar het stembureau.
Laschet is niet alleen de kanselierskandidaat van zijn CDU-partij, maar ook van zusterpartij CSU uit Beieren. CSU-topman Markus Söder, de premier van die deelstaat, heeft inmiddels ook zijn stem uitgebracht. Hij deed eerder zelf nog een vergeefse poging om de kanselierskandidaat te worden van CDU/CSU.
Nadat in Wuppertal een bom uit de Tweede Wereldoorlog was gevonden, zijn bewoners van een woonwijk opgeroepen om voorlopig niet te stemmen. Er zijn vijf stembureaus binnen 500 meter van de bom, zei een woordvoerster van de stad Wuppertal vanochtend. Stemgerechtigden is gevraagd om thuis te blijven.
Het onschadelijk maken van de bom staat gepland voor later vanochtend. Zodra dit is gebeurd, kan er weer gestemd worden. De stembureaus zijn echter niet gesloten. Iedereen die ondanks de oproep toch naar het stembureau ging, kon zijn stem uitbrengen.
De bom is gisteravond aangetroffen in de buurt van de rivier Wupper. De ontdekking leidde tot de evacuatie van huizen in de omgeving. Honderden mensen zijn afgelopen nacht ondergebracht in een opvangcentrum. Andere omwonenden gingen naar vrienden of familie.