Oekraïne verwacht dat Rusland deze week een nieuwe golf raketaanvallen uitvoert op het energienetwerk. Een Russisch oorlogsschip dat kruisraketten kan afvuren bevindt zich op de Zwarte Zee.
Volgens president Volodimir Zelenski gaat Moskou door 'zolang ze raketten hebben'. Zelenski heeft zijn hoop gevestigd op luchtverdedigingssystemen die westerse bondgenoten hebben geleverd of gaan leveren.
© Videostill — De Oekraïense president Volodimir Zelenski noemt de aanvallen op energiecentrales 'misdaden tegen de menselijkheid'. De Russische aanvallen op de Oekraïense energievoorziening leiden in heel Oekraïne nog steeds tot problemen, ondanks alle herstelwerkzaamheden. Door een capaciteitstekort van 27 procent komt het in heel het land tot stroomonderbrekingen, melden Oekraïense media die zich baseren op netbeheerder Ukrenergo.
De elektriciteit wordt met opzet tijdelijk onderbroken om een totale uitval te voorkomen. Door het koudere weer blijft de vraag groeien, terwijl het aanbod aan stroom achterblijft.
Met de gerichte aanvallen op onder meer elektriciteitscentrales wil Moskou de burgerbevolking raken. De Oekraïense regering spreekt van energieterreur. De afgelopen dagen zat bijvoorbeeld de hoofdstad Kiev zonder stroom, waardoor ook de watervoorziening uitviel en er geen verwarming was, en dat met temperaturen onder het vriespunt. Ook elders veroorzaakten de aanvallen kou en duisternis.
Nadat de problemen zondag eindelijk opgelost leken, meldt het stadsbestuur maandag dat weer ruim de helft van de huishoudens last heeft van stroomuitval. De netbeheerder zet de elektriciteit gericht uit, zodat het stroomnet niet overbelast raakt. Iedereen houdt volgens de burgemeester wel minstens vier uur per dag toegang tot elektriciteit.
Er is onduidelijkheid over de status van de kerncentrale van Zaporizja. De Oekraïense energiemaatschappij Energoaton zei gisteren op tv dat hij signalen heeft dat Rusland zich wil terugtrekken uit de centrale.
,,We krijgen de indruk dat ze hun tassen pakken en alles stelen wat er gestolen kan worden", zei Energoatom-directeur Petro Kotin. Rusland ontkent dit vandaag stellig en noemt het 'fake news'.
De kerncentrale van Zaporizja is al een paar maanden in handen van de Russen. Het ligt buiten de gelijknamige stad, die in Oekraïense handen is. Afgelopen tijd zijn er regelmatig explosies of beschietingen op het terrein geweest, dat vlakbij de frontlijn ligt. Oekraïne en Rusland beschuldigen elkaar ervan de regio in gevaar te brengen met militaire activiteit rondom een kwetsbare en gevaarlijke kerncentrale.
Het elektriciteitsnetwerk is in bijna heel Kiev weer hersteld. Het stadsbestuur meldt dat de werkzaamheden bijna voltooid zijn, vier dagen na de grote Russische aanval op de energievoorzieningen van de Oekraïense hoofdstad.
Zondagochtend heeft vrijwel iedereen in Kiev weer toegang tot stroom, verwarming en stromend water. Ook het mobiele netwerk functioneert weer zoals het zou moeten. Op de piekmomenten zou de stroom nog plaatselijk kunnen uitvallen.
Nu de winter in Oekraïne is begonnen, richten de Russische aanvallen zich voornamelijk op de energievoorzieningen. Komende week kan de temperatuur ook overdag dalen tot onder het vriespunt en in Kiev wordt zondag sneeuw verwacht.
Ook andere steden hadden de voorbije dagen problemen met het stroomnetwerk, maar dat is voor nu op veel plekken hersteld. Toch blijft de netbeheerder Oekraïners in het hele land oproepen zuinig te zijn met de energie, zodat problemen sneller opgelost kunnen worden.
De Belarussische minister van Buitenlandse Zaken, Vladimir Makej, is onverwachts overleden, meldde staatspersbureau Belta vandaag. Een doodsoorzaak is nog niet bekend gemaakt. De 64-jarige Makej bekleedde zijn functie sinds 2012.
Eerder deze week woonde Makej in Armenië een conferentie bij van de veiligheidsorganisatie CSTO, een militaire alliantie van voormalige sovjetrepublieken. Gisteren sprak Makej nog met aartsbisschop Ante Jozic over de banden van Belarus met het Vaticaan. Maandag zou de minister een ontmoeting hebben met zijn Russische ambtgenoot Sergej Lavrov. Moskou liet weten 'geschokt' te zijn door Makejs dood en kondigde een officieel condoleancebericht aan.
Voorafgaand aan de presidentsverkiezingen en de daaropvolgende massale antiregeringsprotesten in 2020 was Makej betrokken bij initiatieven om de betrekkingen tussen Belarus en het Westen te verbeteren en spuide hij kritiek op Rusland. Toen de protesten tegen het regime van president Aleksandr Loekasjenko begonnen, veranderde hij van standpunt en beschuldigde westerse landen van het opruien van betogers.
Afgelopen september verdedigde Makej de positie van Belarus inzake de Russische invasie van Oekraïne nog voor de VN-Veiligheidsraad. ,,Belarus wordt een 'handlanger van de agressor' genoemd, en zelfs een partij in het conflict. Maar wij hebben gezegd en blijven zeggen: Belarus heeft de oorlog nooit bepleit. Maar wij zijn ook geen verraders. We hebben afspraken via internationale verdragen en daar houden we ons strikt aan.'' Belarus is onder meer gelieerd aan Rusland via de CSTO en een economische unie
© AP — De Belarussische minister van Buitenlandse Zaken, Vladimir Makej (links), in juni 2021 naast zijn Russische collega Sergej Lavrov. Rusland zal boeten voor de hongersnood in Oekraïne in de jaren 30 van de vorige eeuw. Dat zegt de stafchef van president Volodimir Zelenski. Andrej Jermak verwees op Telegram naar de Holodomor die plaatsvond in 1932 en 1933 en altijd op 26 november wordt herdacht.
,,Rusland zal boeten voor de Holodomor en voor de misdaden die het momenteel begaat", aldus Jermak. In de winter van 1932 en 1933 kwamen miljoenen mensen om het leven in Oekraïne, wat toen nog een onderdeel was van de Sovjet-Unie.
De Holodomor wordt zaterdag herdacht in het bijzijn van onder meer de premiers van België, Polen, Hongarije en Litouwen.
De genocide zou zijn veroorzaakt door jarenlang moedwillig beleid van Josef Stalin, op dat moment de leider van de Sovjet-Unie. Stalin behoort tot de dodelijkste dictators in de geschiedenis. Hij roeide ontelbare onschuldige burgers uit, alsook hele bevolkingsgroepen en later ook zijn eigen partijkader.
De terreur tegen de bevolking van de sovjetrepubliek nam pas in 1939 enigszins af door de dreigende wereldoorlog. Veel Oekraïners sympathiseerden daarom met de Duitse aanvallers in 1941 en werkten met hen mee.
In de communistische tijd zijn tussen 1932 en 1933 mogelijk 3,5 miljoen mensen in de toenmalige deelrepubliek Oekraïne omgekomen in de strijd van Moskou tegen nog niet onderworpen boeren met landerijen tijdens een opzettelijk veroorzaakte hongersnood. Oogsten werden in beslag genomen en landbouwbedrijven ontmanteld. Dit gebeurde overal tijdens Stalins schrikbewind, maar in Oekraïne zou het veel fanatieker zijn gebeurd en ook een etnisch motief hebben gehad. In Oekraïne is dat Holodomor genoemd, de uitroeiing door honger.
President Zelenski prees Ierland, Hongarije, Litouwen deze week voor hun erkenning van de Holodomor als genocide.
© ANP / EPA — Minister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken) met zijn Oekraïense ambtgenoot Dmitro Koeleba (links) bij het Holodomor Monument in Kiev, vorige week. De Britse inlichtingendiensten stellen zaterdagochtend dat het Russische leger raketten zonder explosieve lading gebruikt in Oekraïne. Volgens de Britten gaat het om raketten uit de jaren 80 waar normaal gesproken een kernkop op zit, maar die is er nu af gehaald.
In de dagelijkse update over de situatie in Oekraïne staat dat nog onduidelijk is waarom Rusland dit doet. 'Maar deze vorm van improvisatie laat zien dat de Russen door hun ballistische raketten heen zijn.' Volgens de inlichtingendiensten kunnen de AS-15 KENT-raketten alleen worden gebruikt als nucleaire projectielen.
De raketten richten aanzienlijk minder schade aan dan een projectiel met explosieve lading. 'Ze dienen bijna zeker als afleiding voor de Oekraïense luchtverdediging', aldus de Britten.
Vrijdag kwamen nog zeker vijftien Oekraïense burgers om het leven door Russische beschietingen van de zuidelijke havenstad Cherson, die twee weken geleden werd heroverd door het Oekraïense leger.
De Russische president Vladimir Poetin heeft een ontmoeting gehad met moeders van militairen die in Oekraïne vechten. Zondag is het Moederdag in Rusland. Hij zei te begrijpen dat ze leven met gevoelens van angst en zorg en hij deelt naar eigen zeggen de pijn van het verlies van hen die hun kinderen in de oorlog hebben verloren. Zij zullen niet vergeten worden volgens Poetin.
Hij herhaalde zijn standpunt dat de strijd in Oekraïne al heel lang gaande is en wordt gevoerd om mensen te beschermen 'die acht jaar lang zijn onderworpen aan pesterijen en genocide door het regime in Kiev'. Het doel van de inval is volgens Poetin 'de bevrijding van (de regio's van) Donbas en het garanderen van de veiligheid van Rusland', berichtte persbureau RIA Novosti. Hij lijkt niks hebben gezegd over de recente annexatie van vier Oekraïense regio's waarvan er twee niet tot de Donbas behoren.
Poetin waarschuwde zijn gehoor dat ze niet alles moeten geloven wat ze op de tv of het internet te zien of horen krijgen. Volgens hem wordt er erg veel 'fake news' verspreid over de Russische aanval op Oekraïne.
Bij Russische aanvallen op de kritische infrastructuur van Oekraïne zijn sinds oktober volgens de Verenigde Naties (VN) minstens 77 burgers omgekomen. ,,Miljoenen mensen worden als gevolg van deze aanvallen in extreme ellende en erbarmelijke levensomstandigheden gegooid", zei VN-Mensenrechtenchef Volker Turk donderdag in een verklaring.
'Over het geheel genomen levert dit ernstige problemen op onder het internationaal humanitair recht, dat een concreet en direct militair voordeel vereist voor elk aangevallen object.'
In dezelfde verklaring zei hij dat de video's die lijken te laten zien hoe Oekraïense soldaten Russische krijgsgevangenen executeren, na een voorlopige VN-analyse zijn geclassificeerd als 'hoogstwaarschijnlijk authentiek'.
Kiev zei eerder dat het alle vermeende misbruiken door zijn strijdkrachten zou onderzoeken. Volgens het monitoringteam van de VN hebben zowel Rusland als Oekraïne krijgsgevangenen gemarteld. Turk riep beide landen op om hun strijdkrachten duidelijke instructies te geven over de behandeling van krijgsgevangenen en zei dat alle beschuldigingen van standrechtelijke executies volledig moeten worden onderzocht.
De Navo heeft de strijdkrachten van Oekraïne voorzien van stoorzenders voor de afweer van drones. De zogenaamde 'jammers' maken deel uit van een alomvattend steunpakket, zei secretaris-generaal Jens Stoltenberg vrijdag op een persconferentie in Brussel. Het pakket omvat ook brandstof, medische benodigdheden en winteruitrusting.
De stoorzenders zijn met name bedoeld om Oekraïne te helpen aanvallen met kamikaze-drones af te weren. De apparaten zijn meestal elektromagnetische zenders die de navigatie- of communicatiesystemen van de drones verstoren. Stoltenberg kondigde medio oktober al aan dat de Navo Oekraïne 'honderden' van deze anti-drone jammers zou leveren
Volgens informatie uit Kiev valt het Russische leger sinds oktober steeds vaker aan met kamikaze-drones. Volgens de Oekraïense luchtmacht worden voornamelijk onbemande vliegtuigjes van Iraanse makelij gebruikt, met name de Shahed 136. Deze drone wordt meestal gelanceerd vanaf vrachtwagens en crasht met hoge snelheid in de richting van zijn doel.
Twee dagen na de zware Russische raketaanvallen op de Oekraïense elektriciteits- en watervoorziening heeft de helft van de verbruikers in de hoofdstad Kiev nog steeds geen elektriciteit, meldt burgemeester Vitali Klitsjko vrijdagochtend. 'Energiebedrijven zijn van plan om verbruikers overdag afwisselend - gedurende 3 uur - aan te sluiten', schreef hij op Telegram.
Als het stroomnetwerk hersteld is, zou iedereen ook weer mobiel bereik moeten hebben. De Oekraïense netbeheerder meldde donderdagavond dat de meeste centrales weer elektriciteit produceren en dat aan de helft van de vraag voldaan kon worden.
De watervoorziening is volledig hersteld volgens het militaire bestuur van de hoofdstad. Sommige verbruikers kunnen nog steeds een lage waterdruk ervaren, luidde het. Ook de warmtevoorziening in de stad wordt hersteld. 'Een derde van de woningen in Kiev heeft weer verwarming. Specialisten blijven de installaties in de hoofdstad herstellen', aldus Klitsjko.
Hij meldde donderdagmorgen dat 70 procent van de hoofdstad nog zonder elektriciteit zat. Miljoenen inwoners brachten de nacht door in temperaturen rond het vriespunt. De Oekraïense regering meldde later op de dag dat een groot deel van de circa drie miljoen inwoners van Kiev weer elektriciteit had een dag na de grootscheepse Russische raketaanvallen. In de namiddag zaten sommige delen van Kiev nog wel zonder stroom.
Volgens de Oekraïense luchtmacht had Rusland woensdag ongeveer zeventig raketten en drones op Oekraïne afgestuurd. Moskou ontkende dat Kiev doelwit was. Volgens de Russische minister van Buitenlandse Zaken zou alle eventuele schade in de hoofdstad het gevolg zijn van 'vallende raketten van buitenlands en Oekraïens luchtafweergeschut gepositioneerd in woonwijken van de Oekraïense hoofdstad'.
De Oekraïense first lady Olena Zelenska heeft er alle vertrouwen in dat Oekraïne de komende winter zal doorstaan ondanks de kou en de black-outs veroorzaakt door Russische raketten. ,,We zijn klaar om dit te doorstaan", zegt ze in een interview met de BBC in Kiev in het kader van de jaarlijkse reeks '100 Women'. Daarin belicht de Britse publieke omroep de rol van vrouwen die haar opvielen.
,,We hebben zoveel verschrikkelijke uitdagingen gehad, zoveel slachtoffers gezien, zoveel vernietiging, dat black-outs niet het ergste zijn dat ons kan overkomen." Zelenska verwijst naar een recente peiling waarin 90 procent van de Oekraïners zei bereid te zijn twee tot drie jaar met elektriciteitstekorten te leven als ze het vooruitzicht hadden op toetreding tot de Europese Unie. Alle Oekraïners zullen door deze oorlog sterker worden, voorspelt de presidentsvrouw stoïcijns.
Ze wil geen exacte datum geven waarop haar man en zij voor het laatst samen gegeten hebben met hun kinderen, de 18-jarige Oleksandra en de 9-jarige Kyrylo. ,,Het is tegenwoordig heel zeldzaam. Heel zeldzaam", zegt ze. ,,Ik woon apart met mijn kinderen en mijn man woont op het werk. We missen vooral simpele dingen - zitten, niet naar de tijd kijken, zo lang als we willen."
Gevraagd of ze een zekere 'moeheid' bespeurt in andere hoofdsteden nu de crisissituatie in Oekraïne de energie- en voedselprijzen buiten de landsgrenzen opdrijft, antwoordt Zelenska: ,,Ik heb niet het gevoel dat ze ons beu zijn. Ze begrijpen allemaal dat dit niet alleen een oorlog in Oekraïne is. Het is een oorlog van wereldbeelden waartegen we zullen blijven vechten want zonder overwinning kan er geen vrede zijn.''
Olena Zelenska is ervan overtuigd dat de Oekraïense samenleving al aan het veranderen was voordat de oorlog alles overweldigde en dat deze verandering nu steeds sneller gaat. ,,Keuken, kinderen, kerk - zo is het niet meer voor onze samenleving. Een vrouw die dit heeft meegemaakt, zal geen stap terug doen."
In de stad Armjanks op het noordelijke puntje van het door Rusland bezette schiereiland de Krim klinkt vrijdagochtend het luchtalarm. Het luchtafweersysteem is geactiveerd, zei burgemeester Vasily Telizhenko tegen het Rusische persbureau TASS zonder verdere details te verstrekken. Het is op dit moment onduidelijk of er ook daadwerkelijk lucht- of raketaanvallen zijn uitgevoerd en of er schade is.
Het aantal aanvallen op het Zwarte Zee-schiereiland, dat in 2014 door Rusland werd geannexeerd, is de afgelopen weken toegenomen nu Kiev doorgaat met een tegenoffensief om grondgebied in het zuiden van Oekraïne te heroveren na de bevrijding van de havenstad Cherson. De aan Rusland gelieerde gouverneur van de Krim, Sergey Aksyonov, kondigde vorige week de versterking van verdedigingsposities aan.
Verschillende explosies hebben Russische militaire locaties op de Krim opgeschrikt sinds de invasie van Oekraïne in februari, waaronder een drone-aanval op een belangrijke marinehaven in Sebastopol vorige maand.
Armjansk ligt ruim 100 kilometer ten zuidoosten van Cherson. De havenstad werd vorige maand door Moskou geannexeerd, maar Russische troepen moesten zich er begin deze maand terugtrekken na een strijd met Oekraïense strijdkrachten.
De Oekraïense president Volodimir Zelenski zei donderdag dat hij vasthoudt aan de bevrijding van de Krim als een oorlogsdoel. ,,Ik kan begrijpen dat iedereen in de war is over deze situatie en wat er van de Krim zal worden", zei hij tegen de Britse krant Financial Times. ,,Als iemand ons een manier laat zien om de bezetting met niet-militaire middelen te beëindigen, dan zal ik daar een groot voorstander van zijn. Maar als een voorstel zou inhouden dat de Krim bezet blijft en deel van Rusland moet niemand daar tijd in steken. Dat is tijdverspilling."
Er zijn nog steeds Nederlandse bedrijven actief in Rusland, ondanks de al ruim acht maanden durende oorlog tegen Oekraïne. Dat komt de Gelderse bedrijven op kritiek te staan. Of hun Russische werknemers zijn opgeroepen om te gaan vechten tegen Oekraïne willen ze niet zeggen.
Hoewel de fabrieken niet onder de sancties vallen die het Westen heeft ingesteld tegen Rusland, steunen deze bedrijven met hun aanwezigheid de Russische economie en ook indirect de oorlog tegen Oekraïne, zegt Ruslanddeskundige Helga Salemon van het Haags Centrum voor Strategische Studies. ,,Die bedrijven betalen daar belasting en vullen zo de kas van Poetin. Ze houden het land en de dictatuur overeind.”
Vlak voor de Russische inval in Oekraïne gaf Duitsland de voorkeur aan een snelle nederlaag voor Oekraïne in plaats van een langdurig conflict. Dat beweert de voormalig Britse premier Boris Johnson vandaag in een interview. Frankrijk zou volgens Johnson 'in ontkenning' zijn geweest.
Hoewel de EU-lidstaten nu als een blok achter Oekraïne staan, was dat voor de oorlog niet het geval, stelt Johnson tegen CNN. Het was duidelijk dat Rusland troepen inzette aan de grens met Oekraïne, maar de verschillende Europese landen hadden volgens de voormalige Britse premier, andere ideeën over wat dat precies betekende.
Volgens Duitsland zou 'de hele zaak snel voorbij zijn' bij een mogelijke inval en 'zou Oekraïne snel buigen', aldus Johnson. Duitsland voerde daarvoor naar verluidt economische redenen aan. ,,Ik kon dat niet steunen, ik vond dat een rampzalige manier van ernaar te kijken. Maar ik kan begrijpen waarom ze zo dachten", verklaarde Johnson nog.
Het Europees Parlement roept steden in de EU op om niet gebruikte generatoren naar Oekraïne te sturen. Dat land heeft ze hard nodig, nu Rusland het keer op keer voorzien heeft op de elektriciteitsvoorziening. Gevreesd wordt dat in de winter veel Oekraïners in de kou komen te zitten.
Burgemeester Dario Nardella van Florence brengt gehoor aan de oproep. Als voorzitter van een netwerk van Europese steden, bekijkt wat er mogelijk is. ,,Potentieel kunnen we er een paar honderd sturen. Zelfs van industrie-grootte, die best veel stroom kunnen leveren", zegt hij.
De Verenigde Staten verstrekken voor nog eens 400 miljoen dollar militaire hulp aan Oekraïne zodat het land zichzelf kan verdedigen 'tegen de meedogenloze aanvallen van het Kremlin', aldus de Amerikaanse buitenlandminister Antony Blinken.
Het gaat om wapens, munitie en luchtverdedigingsapparatuur uit de voorraad van het Amerikaanse ministerie van Defensie. De nieuwe steun brengt de totale Amerikaanse bijdrage aan Oekraïne op ruim 19 miljard dollar sinds de jongste Russische invasie in februari.
Het Oekraïense volk verdedigt zijn vrijheid en onafhankelijkheid met buitengewone moed en grenzeloze vastberadenheid, aldus Blinken.
Dankzij een nieuwe gevangenenruil heeft Oekraïne 36 inwoners terug. Het gaat onder meer om militairen van het Azovstaal-regiment, dat tijdens de verdediging van Marioepol lang stand hield tegen de Russen, maar zich uiteindelijk moest overgeven. Dat meldt de stafchef van president Zelenski op Twitter.
Ook zitten er leden tussen van de nationale garde, die de kerncentrale van Tsjernobyl beschermde toen Rusland daar aan het begin van de oorlog in februari het land binnenviel. Zij hebben zo'n negen maanden vastgezeten.
Verder is één burger uitgeruild met de Russen.
De Franse president Emmanuel Macron gaat naar eigen zeggen de komende dagen contact opnemen met zijn Russische ambtgenoot Vladimir Poetin. Hij wil in de eerste plaats over de nucleaire energie in Oekraïne praten en in het bijzonder over de grote kerncentrale aan de rivier de Dnjepr in de provincie Zaporizja. Die is in handen van Rusland en Oekraïne meldt herhaaldelijk dat Russische strijdkrachten de centrale beschieten. Rusland zegt dat Oekraïne de centrale vaak vanaf de noordelijke oever van de rivier beschiet.
Macron neemt daarom eerst contact op met de chef van het IAEA, de atoomwaakhond van de Verenigde Naties, Rafael Grossi. Hij streeft naar een neutrale zone voor de kerncentrale van Zaporizja en hoopt dat de strijdende partijen zich ver van het complex houden. Maar Rusland stelt dat het geannexeerd Russisch grondgebied is. Moskou zegt dat de waarnemers van het IAEA er wel mogen blijven komen op basis van het mandaat dat ze hebben gekregen. Het IAEA heeft er al een tijd waarnemers gestationeerd.
Het Oekraïense ministerie van Buitenlandse Zaken kondigt aan dat de Hongaarse ambassadeur op het matje zal worden geroepen. Aanleiding is een sjaal die de rechts-populistische premier Viktor Orban onlangs droeg bij een voetbalwedstrijd in Boedapest.
De sjaal toont Hongarije met zijn oude grenzen, die ook gebieden omvatten die tegenwoordig behoren tot Oekraïne, Oostenrijk, Slowakije, Roemenië, Kroatië en Servië.
'Het promoten van revisionistische ideeën in Hongarije draagt niet bij aan de ontwikkeling van de Oekraïens-Hongaarse betrekkingen en komt niet overeen met de principes van het Europese beleid", zei ministerieel woordvoerder Oleg Nikolenko op Facebook. Oekraïne eist een verontschuldiging en een verklaring dat Hongarije geen aanspraken heeft op Oekraïens grondgebied.
