Dit liveblog is afgesloten. De laatste ontwikkelingen kun je volgen in dit nieuwe liveblog over de oorlog in Oekraïne.
Rusland zou sinds het begin van de invasie van Oekraïne meer dan 16.000 raketten hebben afgeschoten op het buurland. Dat meldt de Oekraïense minister van Defensie, Oleksii Resnikov, op Twitter. 97 procent van die raketten zou daarbij een burgerdoel hebben geraakt, twittert hij.
Oekraïne verwacht dat Rusland deze week een nieuwe golf raketaanvallen uitvoert op het energienetwerk. Een Russisch oorlogsschip dat kruisraketten kan afvuren bevindt zich op de Zwarte Zee.
Volgens president Volodimir Zelenski gaat Moskou door 'zolang ze raketten hebben'. Zelenski heeft zijn hoop gevestigd op luchtverdedigingssystemen die westerse bondgenoten hebben geleverd of gaan leveren.
© Videostill — De Oekraïense president Volodimir Zelenski noemt de aanvallen op energiecentrales 'misdaden tegen de menselijkheid'. De Russische regering stelt het geplande overleg met de VS over wederzijdse ontwapening op het gebied van strategische kernwapens uit. De krant Kommersant berichtte eerder al op basis van de Amerikaanse ambassade in Moskou dat het overleg dat dinsdag in Caïro zou beginnen, door het Kremlin 'eenzijdig is uitgesteld'. Rusland en de Verenigde Staten zouden in Caïro tot en met 6 december in gesprek gaan over de voortzetting van hun verdrag ter beperking van het aantal kernwapens. Dit heet het nieuwe START-verdrag en loopt in 2026 af.
Begin augustus was er onenigheid over de praktische uitvoering van het huidige verdrag en schortte Rusland inspecties van wapenfaciliteiten op, omdat de VS geen inspecties op bepaalde bases toeliet. De gesprekken zouden plaatsvinden tijdens de diepe tegenstellingen tussen Moskou en Washington over onder meer Oekraïne. De relaties tussen Moskou en Washington zijn zelden slechter geweest.
Het oorspronkelijke verdrag waarmee de twee rivalen hun nucleaire wapenarsenaal controleerbaar beperken (START-1) stamt nog net uit de tijd van de Sovjet-Unie. De twee wereldmachten spraken in 1991 in het verdrag bijvoorbeeld een maximum aantal kernkoppen en kernraketten af die ze zouden kunnen inzetten. Hun afspraken staan in dat Verdrag voor Vermindering van Strategische Wapens (START). Het richt zich vooral op het afzien van grote aantallen in een oorlog bruikbare of strategische kernwapens. Waarnemers stellen dat sinds START in het leven werd geroepen de twee landen 80 procent van hun strategische kernwapens hebben weggedaan.
Er zit schot in de onderhandelingen tussen Rusland en de Verenigde Staten, als het gaat om een pikante gevangenruil. De Amerikaanse basketbalster Brittney Griner en 'spion' Paul Whelan, die beiden gevangen zitten in Rusland, zouden kunnen worden geruild tegen de beruchte wapenhandelaar Viktor Boet.
Volgens Elizabeth Rood, een Amerikaans diplomaat in Rusland, heeft haar land een significant voorstel gedaan om de twee landgenoten vrij te krijgen. ,,Helaas heeft Rusland nog geen serieus tegenbod gedaan", zei ze tegen het Russische nieuwskanaal RIA.
Precies dit zei Rusland tien dagen geleden ook, toen het bij monde van de plaatsvervangend minister van Buitenlandse Zaken zei te hopen op een deal. Beide landen hebben nu dus een stap gezet.
© AP — Viktor Boet (links) en Brittney Griner, mogelijk onderdeel van een gevangenenruil. Rusland zegt het aanbod van paus Franciscus aan te nemen om te onderhandelen over vrede in Oekraïne, maar dat het niet mogelijk is door de positie die Oekraïne inneemt. Kiev wil niet onderhandelen zolang het niet mogelijk is om volledige controle terug te krijgen over het grondgebied, inclusief de Krim.
De paus deed het aanbod tien dagen geleden. Hij zei dat het Vaticaan er alles aan wil doen om te onderhandelen en het conflict tussen de twee landen te beëindigen.
Sinds de oorlog in februari uitbrak hebben ook Turkije, Israël en China zonder succes aangeboden te bemiddelen. Ook de paus lijkt het nu dus niet te lukken. Afgelopen maand keerde hij zich in een speech direct tot Poetin, door hem op te roepen om 'de spiraal van geweld en dood' in Oekraïne te beëindigen.
De Russische aanvallen op de Oekraïense energievoorziening leiden in heel Oekraïne nog steeds tot problemen, ondanks alle herstelwerkzaamheden. Door een capaciteitstekort van 27 procent komt het in heel het land tot stroomonderbrekingen, melden Oekraïense media die zich baseren op netbeheerder Ukrenergo.
De elektriciteit wordt met opzet tijdelijk onderbroken om een totale uitval te voorkomen. Door het koudere weer blijft de vraag groeien, terwijl het aanbod aan stroom achterblijft.
Met de gerichte aanvallen op onder meer elektriciteitscentrales wil Moskou de burgerbevolking raken. De Oekraïense regering spreekt van energieterreur. De afgelopen dagen zat bijvoorbeeld de hoofdstad Kiev zonder stroom, waardoor ook de watervoorziening uitviel en er geen verwarming was, en dat met temperaturen onder het vriespunt. Ook elders veroorzaakten de aanvallen kou en duisternis.
Nadat de problemen zondag eindelijk opgelost leken, meldt het stadsbestuur maandag dat weer ruim de helft van de huishoudens last heeft van stroomuitval. De netbeheerder zet de elektriciteit gericht uit, zodat het stroomnet niet overbelast raakt. Iedereen houdt volgens de burgemeester wel minstens vier uur per dag toegang tot elektriciteit.
Er is onduidelijkheid over de status van de kerncentrale van Zaporizja. De Oekraïense energiemaatschappij Energoaton zei gisteren op tv dat hij signalen heeft dat Rusland zich wil terugtrekken uit de centrale.
,,We krijgen de indruk dat ze hun tassen pakken en alles stelen wat er gestolen kan worden", zei Energoatom-directeur Petro Kotin. Rusland ontkent dit vandaag stellig en noemt het 'fake news'.
De kerncentrale van Zaporizja is al een paar maanden in handen van de Russen. Het ligt buiten de gelijknamige stad, die in Oekraïense handen is. Afgelopen tijd zijn er regelmatig explosies of beschietingen op het terrein geweest, dat vlakbij de frontlijn ligt. Oekraïne en Rusland beschuldigen elkaar ervan de regio in gevaar te brengen met militaire activiteit rondom een kwetsbare en gevaarlijke kerncentrale.
Oorlog betekent improviseren, vooral als er bruggen opgeblazen zijn. Hulpverleners ploeteren door de modder om noodhulp te brengen in de bevrijde stad Cherson. Correspondent Jan Hunin reisde mee.
Lees hier zijn verslag: Ploeteren door de modder om honger te stillen in Cherson
© Jan Hunin — Mannen die aan het werk zijn met schop en houweel in Tjahinka. Ze proberen de weg weer begaanbaar te maken. President Zelenski heeft de Oekraïense bevolking gevraagd zich voor te bereiden op een lange en strenge winter met hevige Russische beschietingen. Dat deed hij zondagavond in zijn dagelijkse videoboodschap.
Hij waarschuwde het Oekraïense leger en burgers vast voor de verwoestende gevolgen van nieuwe aanvallen. ,,Zolang ze raketten hebben, zullen ze niet rusten'', zei Zelenski over de Russen.
De komende week wordt volgens de president even zwaar als afgelopen week, toen Rusland op grote schaal energievoorzieningen in het land onder vuur nam. Daardoor had de Oekraïense bevolking te kampen met de grootste stroomstoring sinds het begin van de Russische invasie eind februari. Veel Oekraïense huishoudens zaten bij vriestemperaturen tijdelijk of zelfs helemaal zonder verwarming, stroom en water.
Zelenski riep zijn landgenoten op om tijdens de wintermaanden steun te verlenen aan burgers in nood. ,,Samen kunnen we alles doorstaan'', zei hij.
Een groep Russische moeders, die zich ‘het Feministische anti-oorlogsverzet’ noemt, heeft in een brief op internet het Russische parlement opgeroepen de strijd in Oekraïne te staken en eist terugkeer van de Russische troepen.
© AFP — Poetin tijdens een ontmoeting met de moeders van Russische soldaten. De Belgische premier Alexander De Croo heeft na Kiev ook een bezoek gebracht aan Borodjanka en Boetsja. Samen met zijn minister van Buitenlandse Zaken.
De twee plaatsen zijn zwaar getroffen door de oorlog. ,,De brutaliteit van de Russische oorlog is onwezenlijk", zei De Croo erover.
In Borodjanka, een stad 50 kilometer ten noordwesten van Kiev, zagen de premier, de minister en hun delegatie de verwoesting die was aangericht door raket- en luchtaanvallen. Ze stonden ook even stil bij een van de kunstwerken van Banksy.
Daarna ging de delegatie naar Boetsja. Na de terugtrekking van de Russische troepen zijn hier honderden lichamen aangetroffen, waaronder 73 lichamen in een massagraf bij een kerk. In totaal zijn 458 lichamen van burgers gevonden in Boetsja, dat zo een symbool werd voor de oorlogsmisdaden gepleegd in Oekraïne.
De Croo en minister Hadja Lahbib bezochten een fototentoonstelling met beelden van het massagraf. ,,Dit toont aan hoe gruwelijk oorlogen zijn en dat dit zo snel mogelijk moet stoppen”, aldus Lahbib.
De in Nederland opgegroeide Maya Muraviova (34) heeft al zeker 10.000 Oekraïners gered uit oorlogsgebied. Een levensgevaarlijke operatie, die onmogelijk zou zijn zonder hulp uit Zwolle. Terwijl raketten inslaan, rijdt zij met busjes vol vluchtelingen de Donbas uit. ,,Ik heb geen tijd om bang te zijn.’’ Lees het verhaal hier.
De Oekraïense troepen zijn beter voorbereid op de kou die gaat komen, stelt militair en defensief analist Michael Clarke van Sky News.
Komende dagen zal de temperatuur in Oekraïne gaan dalen tot ver onder het vriespunt. Volgens Clarke zal het dagenlang zeker -5 graden worden. De grond zal daarbij bevroren raken.
,,Om daar als leger tegen te kunnen, moet je goed bevoorraad en uitgerust zijn." Clarke ziet hierin een groot voordeel voor Oekraïne. ,,Die soldaten zijn beter voorbereid en tot op het bot gemotiveerd. Veel Russische soldaten waren al ongelukkig en willen niet eens meedoen aan de strijd."
Het Russische leger heeft sinds zaterdag meer dan vijftig keer beschietingen uitgevoerd op doelen in de regio Cherson, meldt het militaire bestuur van de regio. De gouverneur beschuldigde Rusland zondag van terreur en gerichte aanvallen op burgers. Er vielen een dode en twee gewonden, meldde hij via Telegram.
Meerdere plaatsen langs de noordwestelijke oever van de rivier de Djnepr liggen onder vuur van Russische troepen aan de andere kant. De situatie in de stad Cherson, die Oekraïne twee weken geleden heroverde, is volgens de gouverneur kritiek. Hoogspanningslijnen en infrastructuur zijn verwoest, maar huishoudens worden geleidelijk weer aangesloten op het elektriciteitsnet.
Vijf procent van de bewoners zou thuis weer licht hebben en een ziekenhuis heeft weer stroom. Vanwege de moeilijke situatie is de Oekraïense regering enkele dagen geleden begonnen met evacuaties. Ongeveer honderd inwoners werden met de trein naar het westen van het land gebracht. Anderen zijn zelfstandig naar rustiger delen van het land gereisd.
Vrijdag kwamen in Cherson vijftien mensen om door beschietingen van het Russische leger, dat de stad acht maanden in handen had. Sinds het einde van de bezetting ruim twee weken geleden zijn er volgens de politie minstens 32 doden gevallen in de regio. Onderzoekers hebben 578 zaken aangebracht die zouden kunnen worden aangemerkt als oorlogsmisdaden.
Het elektriciteitsnetwerk is in bijna heel Kiev weer hersteld. Het stadsbestuur meldt dat de werkzaamheden bijna voltooid zijn, vier dagen na de grote Russische aanval op de energievoorzieningen van de Oekraïense hoofdstad.
Zondagochtend heeft vrijwel iedereen in Kiev weer toegang tot stroom, verwarming en stromend water. Ook het mobiele netwerk functioneert weer zoals het zou moeten. Op de piekmomenten zou de stroom nog plaatselijk kunnen uitvallen.
Nu de winter in Oekraïne is begonnen, richten de Russische aanvallen zich voornamelijk op de energievoorzieningen. Komende week kan de temperatuur ook overdag dalen tot onder het vriespunt en in Kiev wordt zondag sneeuw verwacht.
Ook andere steden hadden de voorbije dagen problemen met het stroomnetwerk, maar dat is voor nu op veel plekken hersteld. Toch blijft de netbeheerder Oekraïners in het hele land oproepen zuinig te zijn met de energie, zodat problemen sneller opgelost kunnen worden.
Kiev houdt vandaag rekening met zware sneeuwval en temperaturen onder het vriespunt. Dat terwijl miljoenen mensen nog steeds weinig of geen stroom en verwarming hebben. De sneeuwval duurt naar verwachting tot zeker halverwege volgende week.
Sergej Kovalenko van Yasno, het bedrijf dat energie levert aan Kiev, zegt dat de situatie in de hoofdstad verbetert maar nog 'best moeilijk' blijft. Het streven is om ervoor te zorgen dat de inwoners minimaal vier uur stroom per dag hebben.
Netbeheerder Ukrenergo zegt dat producenten nog slechts driekwart van de benodigde elektriciteit kan leveren in heel Oekraïne. Daardoor blijven beperkingen en blackouts noodzakelijk.
Bedrijven roepen burgers op zuinig om te gaan met elektriciteit. ,,We willen u eraan herinneren dat nu elke Oekraïner bij wie thuis de elektriciteit hersteld is, kan helpen die van anderen sneller te herstellen, simpelweg door zuinig met elektriciteit om te gaan", schrijft Ukrenergo in een verklaring op Telegram.
Zeker 32 mensen zijn de afgelopen twee weken omgekomen door Russische raketaanvallen in de zuidelijke regio Cherson. Dat heeft het hoofd van de Oekraïense politie gezegd.
Russische troepen voltooiden hun terugtrekking uit de stad Kherson op 11 november na een bezetting van bijna negen maanden. Ze zijn nu gepositioneerd op de oostelijke oever van de Dnjepr, van waaruit ze de stad regelmatig hebben beschoten.
Buitenlanders kunnen geen Russische draagmoeders meer inschakelen om hun kinderwens te vervullen. Rusland neemt binnenkort een wet aan die dat verbiedt. Dat zegt parlementsvoorzitter Vyacheslav Volodin.
Betaald draagmoederschap is legaal in Rusland, maar religieuze groepen hebben kritiek op deze commerciële praktijken. Volgens Volodin zijn de afgelopen jaren zo'n 45.000 baby's van Russische draagmoeders in het buitenland terechtgekomen. ,,Kinderhandel is onaanvaardbaar", zei hij. Het wetsvoorstel is vrijwel unaniem goedgekeurd.
Ondertussen beschuldigt de Oekraïense regering Moskou ervan meer dan 12.000 Oekraïense kinderen gedwongen te hebben 'gedeporteerd' naar Rusland sinds de invasie van het buurland. Ook zouden 440 kinderen zijn omgekomen en worden er honderden vermist, aldus Oekraïne.
Rusland ontkent de gedwongen deportaties. Het verplaatsen van burgers van Oekraïne naar Rusland is is bedoeld om hen te beschermen tegen Oekraïense soldaten, aldus het Kremlin.
De Belarussische minister van Buitenlandse Zaken, Vladimir Makej, is onverwachts overleden, meldde staatspersbureau Belta vandaag. Een doodsoorzaak is nog niet bekend gemaakt. De 64-jarige Makej bekleedde zijn functie sinds 2012.
Eerder deze week woonde Makej in Armenië een conferentie bij van de veiligheidsorganisatie CSTO, een militaire alliantie van voormalige sovjetrepublieken. Gisteren sprak Makej nog met aartsbisschop Ante Jozic over de banden van Belarus met het Vaticaan. Maandag zou de minister een ontmoeting hebben met zijn Russische ambtgenoot Sergej Lavrov. Moskou liet weten 'geschokt' te zijn door Makejs dood en kondigde een officieel condoleancebericht aan.
Voorafgaand aan de presidentsverkiezingen en de daaropvolgende massale antiregeringsprotesten in 2020 was Makej betrokken bij initiatieven om de betrekkingen tussen Belarus en het Westen te verbeteren en spuide hij kritiek op Rusland. Toen de protesten tegen het regime van president Aleksandr Loekasjenko begonnen, veranderde hij van standpunt en beschuldigde westerse landen van het opruien van betogers.
Afgelopen september verdedigde Makej de positie van Belarus inzake de Russische invasie van Oekraïne nog voor de VN-Veiligheidsraad. ,,Belarus wordt een 'handlanger van de agressor' genoemd, en zelfs een partij in het conflict. Maar wij hebben gezegd en blijven zeggen: Belarus heeft de oorlog nooit bepleit. Maar wij zijn ook geen verraders. We hebben afspraken via internationale verdragen en daar houden we ons strikt aan.'' Belarus is onder meer gelieerd aan Rusland via de CSTO en een economische unie
© AP — De Belarussische minister van Buitenlandse Zaken, Vladimir Makej (links), in juni 2021 naast zijn Russische collega Sergej Lavrov.
