Dit liveblog wordt afgesloten. Om het blog snel te houden, maken we een nieuw artikel aan. Al het nieuws rondom de verkiezingen is vanaf nu hier te volgen.
Caroline van der Plas (BBB) heeft opnieuw kritiek op Pieter Omtzigt. Volgens Van der Plas heeft de NSC-leider niet door hoeveel banen er verloren gaan als de veestapel snel wordt verkleind, zoals Omtzigt wil. Van der Plas wil nog wel met hem in een kabinet, maar heeft geen ‘totale Pieter-adoratie’, benadrukt ze in de speciale verkiezingseditie van podcast Politiek Dichtbij.
Henri Bontenbal, de lijsttrekker van het CDA, vindt achteraf dat zijn partij 'nooit aan dit kabinet had moeten beginnen'. Dat zei hij dinsdagmiddag tijdens een gesprek georganiseerd door de Universiteit Twente en de krant Tubantia in Enschede.
Hij reageerde ermee op een kritische vraag uit het publiek, die ging over de notitie 'functie elders' met betrekking tot voormalig CDA'er Pieter Omtzigt tijdens formatiebesprekingen in 2021, ChristenUnie-leider Gert Jan Segers die kort daarop zei niet meer met premier Mark Rutte in een kabinet te willen zitten en de houding van het CDA destijds. Het kwam tot een breuk tussen Omtzigt en het CDA. Uiteindelijk trad in januari 2022 toch Rutte-IV aan met VVD, D66, ChristenUnie en het CDA.
Bontenbal geeft toe dat het 'makkelijk is om dit achteraf te zeggen' en dat hij destijds niet 'in die schoenen stond'. Hij weet zeker dat zijn partij het besluit om in een coalitie te stappen 'met goede intenties' nam, maar vindt dat met de kennis van nu geen goede beslissing.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 kreeg het CDA 15 zetels. Inmiddels schatten peilingbureaus dat de partij op 22 november, wanneer er weer verkiezingen zijn, uitkomt op 3 tot 5 zetels.
Twee van de drie grootste partijen doen zondag niet mee aan het tweede RTL-debat. Frans Timmermans en Pieter Omtzigt hebben bedankt voor deelname, vanwege 'keuzes' die gemaakt worden in het drukke campagneschema (Timmermans) en 'de opzet' (Omtzigt).
VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz doet wel mee. Verder debatteren Wilders (PVV), Van der Plas (BBB), Ouwehand (PvdD), Jetten (D66) en Marijnissen (SP) over onder meer de woningmarkt en de zorg. Ook gaan ze in gesprek met kiezers. ,,We hebben Omtzigt en Timmermans lang geleden uitgenodigd. Ze gaan helaas niet op de uitnodiging in. We vinden het teleurstellend dat zij het gesprek over onderwerpen die de kijker echt bezighouden niet aangaan", meldt RTL-hoofdredacteur Ilse Openneer in een toelichting.Timmermans heeft twee weken geleden afgezegd, Omtzigt zojuist, vijf dagen voor het debat, meldt RTL. Omdat de twee grote partijen afmelden, is er ruimte gekomen voor de SP, daarom is Marijnissen toegevoegd aan het deelnemersveld.
Na afloop van het eerste lijsttrekkersdebat bleek zondag al dat Omtzigt neigde naar een afmelding.
De SP wil als het even lukt meedoen aan een volgend kabinet. Dat zei lijsttrekker Lilian Marijnissen dinsdagochtend op Radio 1. De SP heeft al meerdere verkiezingen op rij verloren en staat ook nu op fors verlies in de peilingen. Marijnissen verklaart dat mede doordat haar partij het imago heeft dat die partij toch nooit meebestuurt. Zo haalde haar partij bij de verkiezingen in 2006 25 Kamerzetels onder leiding van Marijnissens vader Jan. Daarna liep de partij al vrij snel weg bij de onderhandelingen over een nieuw kabinet, waarna de partij nooit meer zo groot werd als toen. Reden waarom Lilian Marijnissen dit keer benadrukt dat haar partij wel degelijk wil meebesturen in een nieuw kabinet.
Hoewel JA21 er in de peilingen niet goed voorstaat, acht partijleider Joost Eerdmans het nog altijd 'heel realistisch' dat hij aan tafel komt over de vorming van een centrumrechts kabinet. ,,Wij zijn een puzzelstukje in die formatie straks", voorspelt Eerdmans in een vraaggesprek met Nieuwsuur.
Eerdmans benadrukt dat JA21 een 'stevig rechts programma' heeft, met een veel strenger migratiebeleid en kern- in plaats van windenergie als belangrijkste speerpunten. En in tegenstelling tot bijvoorbeeld de PVV van Geert Wilders wordt zijn partij door niemand uitgesloten, zegt hij.
JA21 ontstond ruim twee jaar geleden uit een van de afsplitsingen van Forum voor Democratie. Eerdmans kwam na de verkiezingen van maart 2021 samen met Derk Jan Eppink en Nicki Pouw-Verweij in de Tweede Kamer, maar zag zijn partijgenoten onlangs allebei overlopen naar BBB. Volgens recente peilingen zou de partij nu op één à twee zetels kunnen rekenen.
NSC-lijsttrekker Pieter Omtzigt heeft nog altijd de voorkeur voor een minderheidskabinet. Maar mocht er na de verkiezingen toch worden gesproken over de vorming van een meerderheidskabinet, dan loopt hij daar niet voor weg. ,,Een centrumrechts kabinet behoort zeker tot de mogelijkheden", zei hij maandag bij 'Van Torentje naar Torentje', georganiseerd door Tubantia en de Universiteit Twente.
Omtzigt zei ook wel een idee te hebben welke partijen zo'n coalitie zouden kunnen vormen: ,,VVD, NSC, BBB, CDA, SGP en JA21." De PVV zit daar niet bij, ook al ziet de achterban van NSC zo'n samenwerking best zitten. Maar Omtzigt blijft de partij van Geert Wilders uitsluiten, omdat die partij in zijn ogen de rechtsstaat onvoldoende respecteert. ,,Ik zal straks opnieuw een eed afleggen op de Grondwet, en die neem ik zeer serieus", aldus Omtzigt.
Omtzigt nam in het gesprek ook al een voorschot op de verkiezingsuitslag. Hij denkt dat de VVD samen met NSC de grootste wordt, met 27 zetels elk, gevolgd door GroenLinks-PvdA met 24 zetels. Zijn oude partij, het CDA, schat Omtzigt in op 6 zetels.
Omtzigt wilde net als zondagavond opnieuw geen antwoord geven op de vraag of hij premier wil worden als NSC de grootste partij zou worden. Zijn twijfel komt voort uit het feit dat hij pas 10 weken geleden besloot mee te doen aan de verkiezingen. ,,Het gaat allemaal een beetje snel." Ook vindt hij dat de tv-debatten niet moeten gaan over de vraag wie het meest geschikt is als premier, maar over welke hervormingen nodig zijn. En er is ook nog een persoonlijke reden: ,,Is de positie van premier nog uit te voeren door een vader van een gezin die in Enschede woont?", vraagt hij zich af. ,,Ik ga mijn grenzen heel scherp bewaren."
Meer verkiezingsprogramma's van politieke partijen zijn in strijd met de rechtstaat, stelt de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA). Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 stelden zeven partijen plannen voor die rechtstatelijk niet konden. Dit jaar zijn dat er tien. Vooral op asiel en migratie doen partijen voorstellen die juridisch niet kunnen.
De NOvA hanteert een systeem van gele en rode kaarten. Plannen die 'mogelijk een risico vormen voor de rechtstaat' krijgen een gele kaart, plannen 'die regelrecht in strijd zijn met de rechtstaat' een rode kaart.
Vrijwel uitsluitend rechtse partijen krijgen een 'rode kaart' van de advocaten: JA21, FVD, BVNL, PVV, SGP en VVD krijgen allemaal meerdere berispingen. DENK is de enige 'linkse' partij die volgens de advocaten te ver gaat. Die partij wil onder meer verplichte chemische castratie voor pedoseksuelen.
De advocaten zien vooral problemen als het gaat om asiel, strenger straffen, strengere regels in gevangenissen of het zonder meer afschaffen van wetten. Zo trekken ze onder meer de rode kaart voor maximale aantallen asielzoekers per jaar, iets wat partijen als BBB, NSC, PVV, BVNL en FVD willen. Dit is namelijk in strijd met internationale verplichtingen en verdragen. Dat geldt ook voor de suggestie van de SGP om de doodstraf weer in te voeren.
Ook standaard gevangenisstraffen of minimumstraffen (JA21, PVV), levenslange straffen na drie ernstige misdrijven (JA21, BBB) of het schrappen van de stikstofwet (BVNL) kunnen rekenen op afkeur van de advocaten. Verder beperkt FVD volgens de NOvA de vrijheid van meningsuiting met 'een verbod op LHBTI+-propaganda', en gaat de VVD te ver met toezicht op islamitische weekendscholen.
Ondanks de toenemende kritiek op de verkiezingsprogramma's, is de NOvA op een paar vlakken positief. Veel voorstellen - ook van partijen die anti-rechtstatelijke plannen hebben - versterken de rechtstaat namelijk. Zo oordelen de advocaten positief over bijvoorbeeld een grondwettelijke toets, referenda of de bescherming van journalisten. ,,Het is duidelijk dat vrijwel alle partijen worstelen met het antwoord op de vraag hoe onze democratie staatkundig moet worden (her)ingericht om te voldoen aan de eisen van deze tijd." NSC wil bijvoorbeeld een grondwettelijk hof oprichten en krijgt daar een groene kaart voor.
De advocaten hebben achttien verkiezingsprogramma's doorgelicht van partijen die nu al in de Kamer zitten of een redelijke kans maken op een zetel.
De PVV is niet meer uitgesloten voor een meerderheid van rechtse kiezers. Een kabinet van VVD, NSC, PVV en BBB wordt door de achterban van die partijen zeer gewenst. PVV-kiezers snakken ernaar, zo blijkt uit een kiezersonderzoek van Eenvandaag onder 25.000 deelnemers.
In het eerste tv-debat bij RTL weigerde Pieter Omtzigt nog altijd antwoord geven op de vraag of hij premier wil worden. Volgende week dreigt hij bij dezelfde zender verstek te laten gaan. VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz noemt diens verkiezingsprogramma ‘een menukaart zonder prijzen’. En GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans neemt intussen afstand van zijn eigen verkiezingsprogramma.
De meeste partijen die hoog staan in de peilingen zijn tegen een algeheel vuurwerkverbod. GroenLinks-PvdA is de enige partij in de top vijf van Peilingwijzer die vindt dat consumentenvuurwerk moet worden vervangen door bijvoorbeeld professionele vuurwerkshows.
De populaire nieuwkomer Nieuw Sociaal Contract van Pieter Omtzigt is tegen een verbod en gelooft meer in handhaving van de huidige regels, laat een woordvoerder weten. VVD, PVV en BBB zijn al langer uitgesproken tegenstander.
Sinds 2020 geldt een verbod op rotjes, vuurpijlen en ander vuurwerk met een hoog risico op verwondingen. Dat heeft de jaarlijks oplaaiende discussie over een algeheel vuurwerkverbod niet verstomd. Een derde van de vuurwerkverwondingen bij de spoedeisende hulp kwam vorig jaar door legaal vuurwerk, blijkt uit cijfers van VeiligheidNL. Gemeenten en oogartsen bepleiten al jaren dat vuurwerk afsteken alleen aan professionals moet worden overgelaten. Ook burgemeester Jan van Zanen (VVD) van Den Haag vindt dat, in tegenstelling tot het standpunt van zijn landelijke partij.
In de huidige Tweede Kamer zijn de voorstanders van een verbod nog altijd in de minderheid. Afgaande op de peilingen lijkt hier geen verandering in te komen na de verkiezingen van 22 november. Niet alleen omdat NSC en BBB tegen zijn en afstevenen op zetelwinst, maar ook omdat voorstander D66 er slecht voor staat in de peilingen.
Ingrid Michon van de VVD denkt dat het meer zin heeft om de regels die al bestaan beter te handhaven. De politica benoemt dat een groot deel van het probleem ligt bij vuurwerk dat al verboden is. De politie moet er volgens haar voor zorgen dat zo veel mogelijk vuurwerk is ingenomen ,,voordat de avond valt" met de jaarwisseling. Bovendien denkt ze dat er meer kan worden gedaan om te voorkomen dat mensen illegaal vuurwerk kopen over de grens. Partijen als NSC en ook de SP staan er vergelijkbaar in.
,,Als mensen met hun zoontje een vuurpijl af willen steken, dan moet dat gewoon kunnen", vindt partijleider Joost Eerdmans van JA21. Wat hem betreft worden vuurpijlen weer toegestaan. Ook de PVV en BBB benoemen steevast in debatten dat ze vuurwerk afsteken een waardevolle traditie vinden die behouden moet blijven.
D66 erkent dat de vrijheid om vuurwerk af te steken voor veel mensen belangrijk is, maar vindt dat niet opwegen tegen de ,,maatschappelijke gevolgen voor de veiligheid van hulpverleners, de impact op de natuur, de gezondheid van mensen en de kosten van de schade die het aanricht." ChristenUnie, Partij voor de Dieren en GroenLinks-PvdA zijn om vergelijkbare redenen voor een verbod.
Partijleider Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) wil niet koste wat kost vasthouden aan 2030 als deadline in de stikstofcrisis, zegt hij tijdens het RTL-verkiezingsdebat. Hij wil zich vooral richten op natuurherstel en wil daarin jonge, duurzame boeren tegemoet komen. ,,Dat vind ik belangrijker dan wat we precies in ons verkiezingsprogramma hebben afgesproken."
Timmermans zegt de afgelopen tijd veel jonge boeren gesproken te hebben. ,,Zij zeggen: alles zit nu vast, help ons te bewegen." Timmermans wil 'een handreiking' van die boeren beantwoorden met 'een handreiking van onze kant'.
De deadline voor stikstofvermindering ligt zeer gevoelig in Den Haag. Het vorige kabinet wilde dat in 2030 bijna driekwart van alle stikstofgevoelige natuur niet langer overbelast is. Nu staat 2035 nog in de wet voor dat doel.
Hoewel Timmermans een stikstofdeadline niet heilig vindt, wil hij desondanks niet dat de stikstofaanpak vertraagt. ,,Het mag geen excuus zijn om weer uit te stellen, zoals we de afgelopen twintig jaar hebben gedaan."
Zowel VVD-leider Dilan Yeşilgöz als Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) vindt het absurd dat NSC-voorman Pieter Omtzigt jaarlijks maximaal 50.000 migranten in Nederland wil toelaten. ,,Een slecht idee", zei Timmermans, en bovendien een 'belofte die je niet waar kunt maken.' Yeşilgöz vindt dat de instroom eerst fors naar beneden moet. Pas daarna kan eventueel over een richtgetal worden gesproken. ,,Alleen een richtgetal is echt goedkoop", zei Yeşilgöz tijdens het debat.
Eerst moeten concrete maatregelen worden genomen, zei de VVD-leider. Die mist ze in het verkiezingsprogramma van Omtzigt. ,,Het kabinet is niet voor niks gevallen. Dit zijn moeilijke besluiten die leiders moeten nemen", zei ze fijntjes.
Omtzigt nuanceerde zijn jaarlijkse richtgetal in het debat iets, toen de twee andere lijsttrekkers hem vroegen wat NSC gaat doen als er veel meer migranten naar Nederland willen komen. Als er zich een situatie voordoet, zoals de oorlog in Oekraïne, dan kan er van dat aantal worden afgeweken, zei Omtzigt. ,,Dan kun je er bijvoorbeeld een jaar overheen gaan. Maar je gaat wel proberen om het aantal daarna weer naar een normaal niveau terug te brengen.'
Yeşilgöz vindt het kwalijk dat Pieter Omtzigt zijn verkiezingsprogramma niet heeft laten doorrekenen door het Centraal Planbureau. Volgens Omtzigt was hier geen tijd meer voor, aangezien de pas opgerichte partij tijd nodig had om een programma te schrijven. ,,Maar dit is als een menukaart zonder prijs", kwalificeert Yeşilgöz het programma.
Omtzigt verzekert dat hij snel laat weten hoe hij precies al zijn plannen wil betalen. ,,Maar dat zal niet deze week zijn", zo tempert hij de verwachtingen.
Yeşilgöz vindt dat teleurstellend. ,,Als ik thuis een grote uitgave doe, bespreek ik dat ook altijd met mijn man. Dit kun je de kiezer niet aandoen, het valt nu niet te zeggen waar u de rekening gaat neerleggen."
VVD-lijsttrekker Dilan Yeşilgöz vindt dat Frans Timmermans (PvdA-GroenLinks) groepen tegenover elkaar zet door steeds te benadrukken dat hij van de rijken een 'offer' wil vragen om de armsten te helpen. Mensen uit de armoede helpen lukt alleen door de lasten te verlagen en werk meer te laten lonen, aldus de liberaal in het RTL-debat. De sociaaldemocraat belast het land wat haar betreft 'kapot'.
In het debat benadrukte Timmermans het logisch te vinden 'dat je (...) aan de rijkste in Nederland een offer' vraagt om bijvoorbeeld de verhoging van het minimumloon en de daaraan gekoppelde uitkeringen te betalen.
,,Ik heb het idee dat we twaalf jaar teruggaan in de tijd", wierp Yeşilgöz tegen. De afgelopen jaren heeft het kabinet van mensen met een hoog inkomen en van grote bedrijven wel degelijk en in toenemende mate een bijdrage gevraagd, stelt de VVD-leider. Ze vindt dat Timmermans Nederlanders tegenover elkaar zet. ,,Alsof je daarmee ook maar één kind uit de armoede haalt."
Timmermans moest niets hebben van de uithaal. ,,Heb je dat filmpje net niet gezien?" hield hij Yeşilgöz voor. In een eerder fragment in de uitzending was te zien hoe mensen emotioneel uitlegden dat ze hun rekeningen niet dreigen te kunnen betalen.
Dilan Yeşilgöz (VVD) en Pieter Omtzigt (Nieuw Sociaal Contract) verwijten Frans Timmermans dat de belastingen in het partijprogramma van GroenLinks-PvdA te veel omhoog gaan. Rijke mensen mogen van de linkse partijleider 'best wat bijbetalen'. Zo zal hij Nederland 'kapot belasten', verwijt Yeşilgöz hem tijdens het verkiezingsdebat.
,,Ik vind echt dat de overheid naar zichzelf kan kijken", zegt Yeşilgöz. Samen met Omtzigt ziet ze liever dat de overheid gaat bezuinigen om geld vrij te maken om hun plannen uit te voeren.
Wat dat betreft, kijkt Omtzigt ook kritisch naar de VVD. Het coalitieakkoord van het kabinet, waar de liberale partij ook in zat, leek 'meer op het PvdA-programma', vindt het populaire Kamerlid. Dat terwijl VVD en ook CDA en D66 minder uitgaven hadden beloofd, merkt hij op.
Volgens GroenLinks-PvdA-voorman Frans Timmermans gaan onder NSC van Pieter Omtzigt 'de sterkste schouders niet de zwaarste lasten dragen'. Dat dichtte de sociaaldemocraat Omtzigt toe in het RTL-verkiezingsdebat. Timmermans sloeg tegenover de NSC-leider een veel kritischer toon aan dan vorige week, toen de twee elkaar op eigen initiatief lang spraken tijdens een onderling debat.
,,Hoe wilt u Nederland eerlijker maken?" Met die vraag daagde Timmermans Omtzigt uit tijdens het debat. Omtzigt benadrukte zijn plannen om bijvoorbeeld de energielasten van mensen te verlagen, onder meer door de belasting omlaag te doen. Wat Omtzigt betreft komt 'het gas dat we uit de Noordzee gaan halen betaalbaar beschikbaar voor de Nederlandse huishoudens'.
Timmermans noemde het teleurstellend dat Omtzigt liever op Europees niveau de inkoop van eigen aandelen wil belasten. Hij wacht op Brussel, is de conclusie van de linkse partijleider. ,,Ik stel vast dat u geen duidelijkheid geeft over het minimumloon", voegde hij toe - een ander punt waarover de twee politici eerder twistten. ,,Dat vind ik heel jammer", concludeerde Timmermans.
Ook 2,5 week voor de verkiezingen wil Pieter Omtzigt nog altijd geen antwoord geven op de vraag of hij premier wil worden. De NSC-lijsttrekker denkt dat hij zijn hervormingsagenda het best vanuit de Tweede Kamer kan uitvoeren. Maar het Torentje wil hij tegelijkertijd ook niet uitsluiten.
,,Vandaag krijgt u daar geen antwoord op", zei Omtzigt zondagavond over de premiersvraag in het verkiezingsdebat van RTL. Daarin stond hij tegenover Dilan Yesilgöz (VVD) en Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA).
In de verkiezingsprogramma's van politieke partijen worden 'lang niet altijd' de keuzes gemaakt die nodig zijn voor de inwoners van Nederland, stelt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Ook wordt in de programma's weliswaar beschreven welke doelen nagestreefd worden, maar niet welke zaken prioriteit hebben.
Zo noemen alle partijen goede en betaalbare zorg heel belangrijk. Maar 'gezien de vergrijzing en de krapte op de arbeidsmarkt vraagt dit niet alleen om keuzes over de organisatie en de inrichting van de zorg, maar moet ook worden bepaald waar wel of geen zorg voor wordt verleend en wat mensen wel of niet vergoed krijgen', aldus het SCP.
Hetzelfde geldt voor de aanpak van krapte op de arbeidsmarkt. 'Sommige partijen zetten vooral in op vergroting van het totale arbeidsaanbod. Maar zit er nog genoeg rek in het arbeidsaanbod? En wat zijn de maatschappelijke 'kosten' als mensen meer uren moeten werken?', werpt het SCP op.
Het planbureau meldt dat de maatschappelijke opgaven urgent zijn, wijzend op bijvoorbeeld klimaatverandering en vergrijzing. Het vooruitschuiven van keuzes hierin, of niet kiezen, wordt 'problematisch' genoemd. 'In de programma's geven partijen vaak duidelijk aan welke collectieve doelen ze nastreven. Wat we echter nauwelijks terugzien, zijn uitspraken over zaken en doelen die de partijen minder belangrijk vinden, en voor welke andere uitdagingen de schaarse middelen dus niet of minder worden ingezet.'
Het SCP noemt het verder opvallend dat de verkiezingsprogramma's een hoog maakbaarheidsgehalte hebben. 'Bij bijvoorbeeld de opgaven rondom asiel en migratie roepen de programma's een beeld op dat de overheid daadwerkelijk 'grip' kan krijgen op de omvang en samenstelling van migratie. De ervaringen van de afgelopen jaren wijzen eerder op het tegendeel.' Het kabinet-Rutte IV viel in juli op asiel en migratie.
In de beschouwing zijn de verkiezingsprogramma's van BBB, CDA, ChristenUnie, D66, Forum voor Democratie, GroenLinks/Partij van de Arbeid, Partij voor de Dieren, PVV, SP en VVD bekeken. Het SCP legt uit dat het hierbij gaat om partijen die bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 minstens vijf zetels hadden en/of op 1 oktober in de Peilingwijzer werden geschat op vijf of meer zetels. Ook zijn alleen de partijen bekeken die uiterlijk op 1 oktober hun verkiezingsprogramma hadden bekendgemaakt, waarmee het verkiezingsprogramma van Omtzigts partij Nieuw Sociaal Contract (NSC) dus te laat was.
De politieke partij Samen Voor Nederland en de socioloog Laurens Buijs gaan al voor de verkiezingen uit elkaar. Als reden daarvoor noemt de partij in een verklaring de aanval van Buijs op Forum voor Democratie. ,,Vrijheid van meningsuiting staat bij Samen Voor Nederland hoog in het vaandel. Er stond een mooie social media post voor klaar, maar er zijn grenzen” zegt Michel Reijinga, de partijleider van Samen Voor Nederland, in een verspreide verklaring. ,,Alle leden op de kieslijst ondervonden last van de acties van Laurens. Het kan niet zo zijn dat onze mensen slecht slapen door alle heftige reacties, als reactie op de mening van Laurens. We moesten ingrijpen”.
Buijs stelt op X, voorheen Twitter, dat de partij hem 'cancelt'.
Eind oktober werd bekend dat Buijs als docent per februari volgend jaar vertrekt bij de Universiteit van Amsterdam (UvA). De socioloog mengt zich vaak in discussies over genderdiversiteit. Zo noemde hij het non-binair zijn ‘een lege hype’. De docent stelde ook dat hij heeft aangekaart dat de academische vrijheid wordt bedreigd door een ‘woke-cultuur’. Hij noemde zichzelf een klokkenluider en wilde daarom beschermd worden. Zijn uitspraken kwamen hem op veel kritiek te staan. Op sociale media noemde Buijs zijn critici - soms met naam en toenaam - onder meer ‘monsters’, ‘extremisten’, ‘corrupt’ en ‘levensgevaarlijk’. Vanwege zulke uitspraken had de UvA Buijs eerder dit jaar op non-actief gesteld.
Grote kans dat de tientallen zetels die naar NSC en BBB stromen, kiezers teleurgesteld achterlaten, zo vreest CDA-lijsttrekker Henri Bontenbal. Dat zegt hij in het televisieprogramma Buitenhof. Die zetels komen komen voor een deel bij het CDA vandaan.
Sinds 2002 met de opkomst van de LPF van Fortuyn doet het verschijnsel van zetelvlucht zich regelmatig voor, zo zegt hij. Bontenbal: ,,Er komt steeds weer een nieuwe politieke partij waar mensen achteraan lopen.’’ Door grote beloften worden kiezers gelokt. De leegloop uit het CDA en uit andere partijen naar BBB en NSC veroorzaakt volgens de CDA’er weer nieuwe teleurstellingen. Bontenbal: ,,Er worden vrij grote beloftes gedaan om het allemaal anders te doen. Gaan die partijen dat waarmaken? De kiezer is vaak op drift, dan komt er weer een nieuw iemand, waar de kiezer weer achteraan loopt.’’
De CDA’er doelt bijvoorbeeld op de richtgetallen van BBB als het om migratie gaat. BBB wil de grens bij een instroom van vijftienduizend mensen leggen en NSC op vijftigduizend. ,,Richtgetallen, kunnen we dat waarmaken?’’ Volgens Bontenbal is het 'niet geloofwaardig' als BBB en NSC er geen beleid bij voorstellen. ,,Wat gebeurt er dan als de instroom vijftigduizend plus één is?’’
De nummers twee van zeven politieke partijen botsten bij WNLopzondag in een verkiezingsdebat. Vooral bij migratie ging het er stevig aan toe. VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans bepleit migratiebeperking om het woningtekort op te lossen. Ze zocht de confrontatie met Esmah Lahlah van GroenLinks-PvdA. Of Lahlah ook migratie wilde beperken. ,,Als mensen op de vlucht zijn, daar kun je geen getallen aan toevoegen. De grootste knop is arbeidsmigratie.’’ Lahlah schetste een falende overheid waar de VVD twaalf jaar aan de macht was geweest: ,,Het was een feest voor de pandjesbazen. We moeten als overheid weer de regie terugnemen.’’
Ook Mona Keijzer de nummer twee van BBB, viel Hermans aan. ,,Twaalf jaar niets aan migratie doen en precies de verkeerde dingen op de woningmarkt. Uiteindelijk zijn er dan minder huizen.’’ De nummer twee van Omtzigts NSC Nicolien van Vroonhoven beschimpte ook de VVD, die had in twaalf jaar best een ,,beginnetje kunnen maken" met het oplossen van het woningtekort.
Van Vroonhoven verdedigde de stelling van NSC om migratie tot vijftigduizend mensen per jaar te beperken. Studie en arbeidsmigratie zijn de grootste instromers, ,,aan die knoppen moet worden gedraaid,’’ stelde Van Vroonhoven. D66-fractievoorzitter Jan Paternotte verwierp het idee omdat Nederland een handelsland is dat voor een derde zijn inkomen uit het buitenland haalt: ..Dit maakt de economie kapot.’’
Esmah Lahlah toonde zich blij: ,,Twee partijen die verder kijken dan de instroom van vluchtelingen.’’ Haar voorstel is dat de politiek kiest welke arbeidsmigranten ze wel en welke ze niet wil hebben.
Stemmen vanaf 16 jaar is een mooie manier om jongeren meer betrokken te maken bij de politiek, zegt Hugo de Jonge die als minister van Binnenlandse Zaken verantwoordelijk is voor de democratische rechtsstaat. ,,Maar er zijn ook argumenten tegen, en die hebben met name ermee te maken dat het stemmen echt iets groots en gewichtigs is, en dat past bij de leeftijd dat je voor de wet volwassen bent", aldus De Jonge.
Hoogleraar Sarah de Lange opperde zondag om de stemgerechtigde leeftijd in ieder geval voor de Europese verkiezingen te verlagen naar zestien, omdat dit qua wetgeving makkelijker kan dan bij de landelijke verkiezingen. Uiteindelijk wil zij dat 16-jarigen ook bij de landelijke verkiezingen kunnen stemmen. Dit gaat volgens De Jonge allebei 'niet in de nabije toekomst' gebeuren, maar 'ooit misschien wel'.
De minister geeft aan dat de discussie al lang speelt, maar dat een meerderheid van de politieke partijen vindt dat achttien de geschikte leeftijd is om voor het eerst naar het stemhokje te gaan. ,,En ik denk dat dat zo blijft", aldus De Jonge. ,,Maar tegelijkertijd ben ik wel gevoelig voor het argument dat je jongeren juist enthousiast moet maken voor de politiek". Daarom doet hij een 'hartstochtelijk pleidooi' voor meer burgerschapsonderwijs, jongerenraden en leerlingparlementen.
Zondagavond staan de partijleiders Pieter Omtzigt (Nieuw Sociaal Contract), Dilan Yeşilgöz (VVD) en Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) tegenover elkaar in het RTL Verkiezingsdebat in Amsterdam. Zij deelden eerder al het podium tijdens het debat van College Tour, waar ook BBB-voorvrouw Caroline van der Plas aanwezig was.
Van der Plas valt nu buiten de boot. RTL had eerder al aangekondigd de drie grootste partijen uit te nodigen, op basis van de meest recente Peilingwijzer. Daarin wordt het gemiddelde genomen van verschillende peilingen. In de meest recente Peilingwijzer, van 31 oktober, staan de VVD en NSC allebei op 25 tot 29 zetels. GroenLinks-PvdA haalt in die peiling 22 tot 26 zetels. Daarna volgen de PVV (15-19) en de BBB (10-14).
Op zondagochtend staat nog een ander verkiezingsdebat op de agenda: bij WNL op Zondag gaan de nummers twee van zeven partijen met elkaar in debat. Het gaat tussen Nicolien Vroonhoven van NSC, Sophie Hermans van de VVD, Esmah Lahlah van GroenLinks-PvdA, Fleur Agema van de PVV, Mona Keijzer van de BBB, Jan Paternotte van D66 en Eline Vedder van het CDA.
Bestaanszekerheid is een van de hoofdthema's in de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen, en dat is terug te lezen in de verkiezingsprogramma's. Veel partijen zeggen er via het minimumloon voor te willen zorgen dat werkenden met een laag inkomen beter kunnen rondkomen. Maar hun voorstellen lopen uiteen en zijn lang niet allemaal even concreet.
De VVD bijvoorbeeld vindt dat ,,je met een voltijdsbaan rond moeten kunnen komen" en dat daarom het minimumloon omhoog moet. De partij noemt evenwel geen bedrag. Het CDA pleit voor een ,,adequate verhoging", maar laat eveneens in het midden hoeveel dat dan moet zijn. BBB wil ,,op lange termijn" het minimumloon verhogen, rekening houdend met ,,de gestegen kosten voor levensonderhoud", maar zegt evenmin met hoeveel.
GroenLinks-PvdA noemt in het eerste gezamenlijke programma wel een concreet bedrag: 16 euro per uur. Dat komt neer op 60 procent van het mediane brutoloon. Daarmee wil de linkse combinatie hetzelfde als haar electorale concurrent SP, die ook pleit voor 16 euro per uur. Dat moet gaan gelden voor iedereen vanaf 18 jaar, ook daar zijn de linkse partijen het over eens. Nu geldt tot 21 jaar nog het minimumjeugdloon, dat voor 18-jarigen de helft lager ligt dan het 'volwassen' minimumloon.
Ook de ChristenUnie wil het minimumloon opkrikken naar 60 procent van het mediane salaris. Daarmee zou het volgens de christelijke partij in 2028 op bijna 18 euro per uur uitkomen. Ook D66 kijkt vooruit naar datzelfde jaar, normaal gesproken het laatste waar het volgende kabinet nog over beslist. De sociaal-liberalen willen dat het minimumloon dan ,,tenminste" 17,50 euro per uur bedraagt.
Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt wil het minimumloon ,,herijken", staat in het verkiezingsprogramma. De partij vindt dat het inkomen van werkenden op zijn minst toereikend moet zijn om in de basisbehoeften te voorzien. Wat voor bedrag daar bij hoort, maakt zij niet duidelijk. NSC wil daarnaast inzetten op een betere betaalbaarheid van basisvoorzieningen als voedsel, energie en onderdak.
BVNL erkent dat een hoger minimumloon het aantrekkelijker maakt om te gaan werken. De partij wil daar evenwel niet alleen werkgevers voor laten opdraaien, en pleit voor een relatief bescheiden verhoging naar 14 euro per uur. Daarnaast moeten lagere lasten helpen om werken meer te laten lonen. BVNL is het overigens met de linkse partijen eens dat 18-plussers het volledige minimumloon moeten krijgen.
Van de partijen die in hun verkiezingsprogramma aandacht besteden aan het minimumloon, wil alleen JA21 niets weten van een verhoging. De partij vreest dat dit de inflatie verder aanwakkert. De SGP noemt het minimumloon niet maar pleit voor belastingverlaging om de positie van werkenden aan de onderkant van de arbeidsmarkt te verbeteren. Ook in het programma van Forum voor Democratie komt het woord niet voor.
Het wettelijk minimumloon gaat op 1 januari 2024 naar 13,27 euro per uur. De Tweede Kamer stemde vlak voor het verkiezingsreces in met een voorstel van GroenLinks-PvdA en ChristenUnie om halverwege het jaar een bescheiden extra verhoging door te voeren, bovenop de gebruikelijke aanpassing aan de hand van de gemiddelde stijging van de cao-lonen.
ChristenUnie-leider Mirjam Bikker steunt de koers die lokale afdelingen van haar partij maken als het gaat over homoseksualiteit, zei ze in Nieuwsuur. Het programma zocht uit dat in zeker dertien gemeenten de fracties van de ChristenUnie het zogeheten 'regenboog-stembusakkoord' steunen en de regenboogvlag hijsen op Coming Out-day. Bikker zei dat ze het ,,juist heel mooi vindt" dat lokale fracties daarin zelf een afweging maken. Ook is ze ,,dankbaar en blij" met de drie senatoren van de ChristenUnie, van wie één openlijk homoseksueel is. Verder zei ze dat ze ,,altijd zal staan voor welke keuze ook een jonge homo in mijn partij maakt, hoe hij leeft en hoe hij daarin de bijbel uitlegt".
Homoseksualiteit is een beladen onderwerp binnen de christelijke partij, maar de laatste tijd lijkt er een progressievere koers binnen de ChristenUnie. Bikker benadrukte dat dit gesprek hierover natuurlijk gevoerd wordt en dat het belangrijk is dat daar de ruimte en vrijheid voor zijn, ook voor mensen die dit nog ingewikkeld vinden. ,,Je ziet in verschillende kerken dat hier het gesprek verschillend over gevoerd wordt. Met ook nog steeds verschillende uitkomsten. Maar het staat voor mij niet in de weg van de missie die de ChristenUnie heeft: christelijke sociale politiek, voluit dienend in de samenleving zijn."
Volgens Bikker is er binnen haar partij soms verschil van opvatting over hoe men denkt over het huwelijk. ,,Daar wordt ook onder christenen verschillend over gedacht. De ChristenUnie heeft daarin een lijn en daar zal niet iedereen zich in herkennen. Maar mensen ervaren wel, hé wij zijn hier veilig. En of de lokale fractie dan wel of niet de regenboogvlag hijst. Ik vind het vooral heel belangrijk dat zij ook uitstralen dat alle mensen in mijn gemeente hier veilig zijn en dat wij staan voor hen."
VVD-leider Dilan Yesilgöz neemt afstand van de PVV. Ze zegt 'niets te zien' in het verkiezingsprogramma van de PVV. ,,Het is lang zoeken naar een overeenkomst'', zei ze in een debat met PVV-leider Geert Wilders tijdens het lijsttrekkersdebat op Radio 1.
Eerder zei Yesilgöz niet te willen uitsluiten dat haar partij na de verkiezingen met de PVV samenwerkt. Maar de kans daarop is heel klein, liet ze merken. ,,Ik zie niets in dit programma.'' Tijdens het debat verweten Wilders en Yesilgöz elkaar 'Nederland kapot te maken'. Wilders verweet de VVD de afgelopen dertien jaar niets gedaan te hebben om het aantal asielzoekers naar beneden te weren. Yesilgöz verweet Wilders op haar beurt dat hij 'al 25 jaar met plannen komt die niet kunnen'.
Volgens CDA-leider Henri Bontenbal doen de twee partijleiders aan 'een wedstrijdje verplassen wie er het meest rechts is'. Hij verweet de VVD deze zomer het kabinet te hebben laten vallen. De regeringspartijen probeerden het al maanden eens te worden over maatregelen om de migratie aan banden te leggen. Bontenbal: ,,Er lag een vergaand migratiepakket. Het is onbegrijpelijk dat de VVD om opportunistische redenen de stekker uit het kabinet heeft getrokken. Als ze echt iets hadden willen bereiken hadden dat niet gedaan.''
Volgens Yesilgöz lagen er alleen 'halfbakken oplossingen' die niets zouden hebben veranderd.
Lijsttrekker Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA blijft erbij dat Nederland geen nieuwe kerncentrales moet bouwen. De afgelopen tijd kreeg hij veel kritiek omdat hij zei dat er geen plek voor is in Nederland en geen bedrijf ze wil bouwen. Het kabinet is echter al met drie bedrijven in gesprek over de bouw van twee nieuwe centrales in het Zeeuwse Borssele.
Timmermans zei tijdens het lijsttrekkersdebat op Radio 1 dat hij niet principieel tegen kerncentrales is, maar 'praktische bezwaren' heeft. ,,Die twee kerncentrales gaan slechts 10 procent van onze energie leveren. Dat kan goedkoper en sneller via duurzame energie als wind en zon. En waar halen we het uranium vandaan? Dat komt ook uit onveilige landen, willen we daar afhankelijk van zijn?''
BBB-leider Caroline van der Plas wijst erop dat je voor één kerncentrale 40 hectare aan windmolens nodig hebt. ,,Dat is landschapsvervuiling waar mensen stress van krijgen.'' Volgens Van der Plas zijn kiezers niet enorm bezig met klimaat, maar wel met 'hoe de energietransitie haalbaar en betaalbaar kan'. ,,Niemand wil die vreselijke zonneparken en enorme toren in hun tuin. We willen 30.000 Eiffeltorens in de Noordzee boren.''
D66-leider Rob Jetten noemt het 'zorgelijk' dat de partij Nieuw Sociaal Contract (NSC) de kinderopvang niet gratis wil maken. ,,Laten we niet vergeten dat de kinderopvangaffaire hier is begonnen'', zei hij in het lijsttrekkersdebat op Radio 1.
NSC-leider Pieter Omtzigt was een van de Kamerleden die de misstanden blootlegde bij de manier waarop de Belastingdienst fraude met de kinderopvangtoeslag probeerde tegen te gaan. Daarbij werden burgers ongenadig hard getroffen. Een van de ideeën achter het kabinetsplan om de kinderopvang gratis te maken, is dat zo de kinderopvangtoeslag ook kan worden afgeschaft.
NSC staat nu in de peilingen op grote winst. De partij kan op 22 november de grootste worden. Omtzigt zei bij de presentatie van zijn verkiezingsprogramma dat het onverstandig is de kinderopvang gratis te maken. Probleem is dat dan meer ouders hun kinderen naar de crèche zullen brengen en er is nu al een enorm personeelstekort in de kinderopvang, reden waarom het kabinet het plan ook heeft uitgesteld. Omtzigt doet overigens niet mee aan het debat. Hij houdt een lezing in Deventer.
De opvolger van Mark Rutte als premier zal het heel moeilijk krijgen om alle verschillende partijen met elkaar te verbinden. Dat voorspelde VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz in het lijsttrekkersdebat op Radio 1. ,,Deze campagne gaat over schillen tussen partijen. Maar het is ook belangrijk dat een premier kan verbinden. Rutte is daar ontzettend goed in. Dat wordt een uitdaging voor wie er ook straks op die stoel komt te zitten.''
Het debat begon over de situatie in de Gazastrook. Volgens Yesilgöz moet het Westen niet naïef zijn over Hamas. ,,Hun doel is vernietiging Israël en het joodse leven. Maar daarna zal het niet stoppen en zullen ze doorgaan richting het Westen.''
Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA benadrukte dat het militaire ingrijpen van Israël niet proportioneel is. Volgens hem jaagt het land zo alleen maar meer Palestijnen tegen zich in het harnas. ,,Het is een cadeau aan Hamas om zo door te gaan.'' PVV-leider Geert Wilders noemde die opmerking 'stuitend'. Volgens hem zijn de acties van Israël wél proportioneel. ,,Het land vecht voor haar bestaan. Israël wil burgerslachtoffers voorkomen, maar je kunt geen oorlog voeren zonder.''
Lees & Luistertip:
Hardlopen met Dafne Schippers, het 'kleffe handje' van Baudet en falen op migratie. Luister & lees hier wat Rob Jetten erover te zeggen heeft.Het Anne Frank Huis wordt een zogeheten bijzonder stembureau in Amsterdam. Dat heeft burgemeester Femke Halsema laten weten in een brief aan de gemeenteraad. Mensen kunnen 22 november gratis het Anne Frank Huis bezoeken en daar hun stem voor de Tweede Kamerverkiezingen uitbrengen. ,,Gelet op de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden is er speciale aandacht voor de veiligheid van dit stembureau", aldus Halsema.
Een bijzonder stembureau is niet alle uren van de verkiezingsdag geopend, schetst de burgemeester. In het Anne Frank Huis kan tussen 09.00 en 19.00 uur worden gestemd. Op reguliere stembureaus kan dat tot 21.00 uur.
Het Anne Frank Huis is dan voor ander publiek gesloten. ,,Als in de praktijk blijkt dat er weinig mensen komen stemmen, dan worden wel andere bezoekers toegelaten", zegt de burgemeester. Ook het Van Goghmuseum en de Westermoskee zijn stembureaus op een bijzondere locatie.
Gedetineerden in Nederlandse gevangenissen eisen mobiele stembureaus om ‘normaal’ hun stem te kunnen uitbrengen. De Bonjo, de belangenorganisatie voor (ex-)gedetineerden, spant daarom samen met twee gevangenen een kort geding aan tegen de Nederlandse staat.
FVD-voorman Thierry Baudet gelooft niet in coalitieonderhandelingen. Dat is 'oude politiek'. Hij voelt meer voor een zakenkabinet, waarbij wisselende meerderheden op specifieke onderwerpen worden gezocht.
Dat zei Baudet in een interview met Nieuwsuur. Hij sluit geen enkele partij uit om mee samen te werken. Afhankelijk van het onderwerp zal hij voorstellen van partijen steunen. Op asiel zal dat de PVV zijn, zei Baudet. Als het gaat over bestuurlijke vernieuwing denkt hij eerder aan D66.
Baudet hoopt bij de verkiezingen op tien zetels uit te komen. Nu heeft de partij vijf zetels in de Tweede Kamer. Bij de verkiezingen in maart 2021 haalde hij acht zetels, maar drie Kamerleden splitsten zich af. Eerder verlieten al veel politici Forum voor Democratie, waaruit JA21 ontstond.
Met de komst van partijen als BBB en NSC mag de stem van het platteland in theorie luider zijn dan ooit, in de praktijk komen de kandidaat-Kamerleden komen nog steeds vooral uit de steden. Dat blijkt uit onderzoek van deze site.
D66-leider Rob Jetten vindt migratie ‘het onderwerp waar wij als politiek het hardst hebben gefaald’. Hij wil voornamelijk arbeidsmigratie beperken door alleen arbeiders uit het buitenland te halen voor werk in de sectoren die kampen met de grootste personeelstekorten. Dat zegt Jetten in de speciale verkiezingseditie van de podcast Politiek Dichtbij
Op wie moet je stemmen bij de Tweede Kamerverkiezingen? Vul hier onze kieswijzer in en krijg hulp bij het bepalen van je stem.
De politiek moet 'onorthodoxe maatregelen durven nemen' om het tekort aan technische vakmensen in Nederland op te lossen, zegt Doekle Terpstra, voorzitter van Techniek Nederland. Hij reageert op een bericht van statistiekbureau CBS dat havo- en vwo-scholieren steeds minder vaak voor een technisch profiel kiezen.
,,De cijfers bevestigen dat er krachtig beleid nodig is. We hebben veel technici nodig. Voor de energietransitie, innovatie in de zorg en versterking van onze infrastructuur. Zonder technici loopt ons land vast", stelt Terpstra.
Volgens hem moet het onderwijs aantrekkelijker worden en (nog) beter aansluiten op de praktijk. ,,Maar ook voor ons is er werk aan de winkel, we moeten onze sector nóg interessanter en inclusiever maken en ons nóg beter profileren", aldus de voorzitter van de branchevereniging. Hij vindt het 'heel goed' dat demissionair onderwijsminister Robbert Dijkgraaf havisten en vwo'ers oproept om een technische mbo-opleiding te overwegen. ,,Maar we wachten vooral op concreet beleid."
Volgens het CBS daalt het aandeel van de scholieren dat een diploma haalt met de nadruk op technische vakken al drie jaar op rij. Van de eerder behaalde winst op dit terrein is niks over. Tien jaar geleden spraken de technieksector, de overheid, het onderwijs en tal van andere partijen af dat het tekort aan technisch personeel moest worden teruggedrongen. Dat is dus niet gelukt.
Als de VVD en Nieuw Sociaal Contract (NSC) na de verkiezingen bij Volt aankloppen om aan te schuiven in een coalitie, dan zal die partij 'daar niet heel happig op zijn'. Dat zei lijsttrekker van de pro-Europese partij Laurens Dassen donderdag bij BNR. De opstelling van de partij van Pieter Omtzigt over Europa strookt niet met de ideeën van Volt en wat betreft vluchtelingenopvang botst de partij met zowel NSC als VVD, zegt hij.
,,Als je kijkt naar Nieuw Sociaal Contract en hun Europa-paragraaf, dan is wat zij willen precies het tegenovergestelde. Zij willen jaren terug in de tijd. Zij willen zorgen dat nationale parlementen allemaal weer een veto krijgen. Ja, dan wordt Europese samenwerking nog stroperiger, moeilijker. Dan krijgen we helemaal niks meer voor elkaar", aldus Dassen.
Ook wat betreft migratie zit ,,Pieter Omtzigt er totaal anders in dan wij. Wij willen een humanere Europese opvang. Hij wil een beperking op 50.000 migranten, waarvan ik me afvraag hoe dat überhaupt mogelijk is."
Volt heeft twee zetels in de Tweede Kamer. Bij de laatste peiling van I&O Research stond de partij op vijf zetels, bij Ipsos op drie. Bij de komende Kamerverkiezingen mikt Dassen op zes zetels, zei hij bij BNR.
De woedende reactie van D66-leider Rob Jetten op de manier waarop Thierry Baudet omging met een non-binair persoon in de studio tijdens de uitzending van NOS op 3 kwam 'uit zijn tenen'. Dat zegt Jetten in een opname van de speciale verkiezingseditie van onze podcast Politiek Dichtbij.
,,Niet alleen Baudet maar ook andere Kamerleden van Forum voor Democratie hebben de afgelopen jaren ontzettend veel homohaat gespuid, zowel in het parlement als online", reageert Jetten. ,,Dat leidt tot meer onveiligheid voor lhbti'ers in Nederland."
Dat zag de D66-leider ook in de uitzending van gisteravond gebeuren. ,,Hij heeft het over het brainwashen van de hersenen van kinderen, terwijl het simpelweg gaat om goede voorlichting zodat lhbti-jongeren minder vaak depressief zijn. Die haat van Baudet, daar moeten we ons tegen blijven uitspreken."
Volgens Jetten zit er een grens aan wat Baudet kan zeggen. ,,Vrijheid van meningsuiting komt ook met een verantwoordelijkheid, zeker bij politici. Je moet nadenken over de impact van je woorden."
De podcastaflevering met Rob Jetten verschijnt vandaag om 18 uur op online op deze site.
Lijsttrekker Frans Timmermans (GroenLinks/PvdA) heeft fel gereageerd op de uitspraken van Thierry Baudet. Hij hoopt dat in Nederland iedereen hetzelfde mag zijn. ,,Het is op extreem rechts een thema, daar hebben ze zogenaamde familiewaarden en iedereen die daar niet aan voldoet, zet je buiten spel. Dat geldt voor iedereen in de lhbtiq+-gemeenschap, het lijkt alsof ze vooral een hekel hebben aan transmensen en non-binaire mensen. Dat is voor veel mensen wennen, maar dat is nou eenmaal als je mensen de ruimte geeft om te zijn wie ze willen zijn. Dat is het mooie van Nederland", zei hij tegen 3FM-dj’s Rob Janssen en Wijnand Speelman in de Ochtendshow op.